chiqadi. "Inson-muhit" sistemasi ikki maqsadli bo`ladi: 1) aniq bir natijaga
erishish. 2) ko`ngilsiz hodisalarni chiqarib tashlash (inson sog`ligiga
va hayotiga
ziyon, yong`inlar va falokatlar). Shularning kelib chiqishi va shunga o`xshash
hodisalar oqibatida kelib chiqadigan natijaga
Xavf deb
ataladi.
Hayotiy faoliyat xavfsizligining uchta o`zaro bog`liq masalasi
HFX - uchta o`zaro bog`liq masalani xal etadi:
1. Xavflarni birday (umumlashtirish) deb hisoblash, ya'ni ularning qiyofasiga
qarab, koordinati va miqdoriy xususiyatlarini ko`rsatish.
2. Sarf harajatlari va foydasini solishtirish asosida xavflardan himoya qilish.
3. Paydo bo`lishi mumkin bo`lgan salbiy (xavfning qoldiq deformatsiyasidan
kelib chiqqan) xavflarni yo`qotish.
HFX masalalari bilan qadim zamonlardan beri ko`p ulug` allomalar
shug`ullanib kelishgan. Masalan, Gippokrat eramizdan avvalgi 460-377 yillar,
Aristotel eramizdan avvalgi 384-322 yillar,
nemis tabibi, olimi va muhandisi
Agrikola 1494-1555 y. Mehnat muhofazasidan risola yozgan, italyan tabibi
Ramatssini (1633 -1714) tozalik gigiyenasiga asos solgan. M.V.
Lomonosov
(1711-1765) tog` konlarida mehnat muhofazasi to`g`risida monografiya yozgan.
XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab sanoatda texnika rivojlanishi munosabati
bilan,bir guruh olimlar xavfsizlik muammosi bilan shug`ullanganlar: Kirpichev
V.L. (1855-1913), PressAA (1857-1930), Nikolskiy D.P. (1855 - 1918), Levitskiy
V.A. (1867-1936), Skochinskiy A.A. (1874-1960), Kaplun (1897-1943) va
boshqalar.
Ulug` o`zbek haqimi Abu Ali Ibn Sino (980-1087) o`z ishlari bilan bundan
1000 yil muqaddam gigiyena faniga asos solgan.
Texnosferani rivojlanishiga
xavfsizlik muammosi rivojlanishiga akad. Legasov V.A. o`z ilmiy ishlarini
bag`ishlagan.
HFX
- o`z nazariya va metodologiya usullariga ega. Shunga qaramay HFX -
muhandislik, ruhiy holatiga (psihologiyasiga), inson fiziologiyasiga, mehnat
muhofazasiga,
ekologiya, ergonomika, iqtisod va boshqa fanlarning yutuqlariga
asoslangan. HFX ning metodologik asosi - bu tartibiy taxlildir. Texnika va
sanoatning yuqori taraqqiy etgan hozirgi davrida
HFX ning ahamiyati yana ham
oshib ketdi. Xavfsizlik masalalari yanaham keskinlashib ketdi, shuning uchun
mehnat xavfsizligini chuqur o`rganish, bilish, tashviqot qilish va odamlarni xavf-
xatardan himoya qilish
masalalari asosida tarbiya
3
qilish kerak.
