|
Iii bob. Elektr kattaliklar
|
| bet | 2/2 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 59,75 Kb. | | #228660 |
Bog'liq 3-ma\'ruzaKattalik
|
Birlik
|
Nomi
|
O‘lcham-
ligi
|
Nomi
|
Belgisi
|
Ta’rifi
|
SI bo‘yi- cha
|
Ruscha
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
Uzunlik
|
L
|
Mеtr
|
M
|
m
|
Metr – bu yorug‘lik 1/299792458 s vaqt oralig‘ida bosib o‘tadigan masofa.
|
Massa
|
M
|
Kilo – gramm
|
Kg
|
kg
|
Kilogramm bu massa birligi bo‘lib xalqaro kilogramm – prototipining massasiga teng
|
Vaqt
|
T
|
sekund
|
S
|
с
|
Sekund – bu seziy – 133 atomi asosiy holatining ikki o‘ta nozik sathlari orasidagi bir – biriga o‘tishiga muvofiq keladigan nurlanishning 9192631770 davridir.
|
Elektr toki (elektr toki kuchi
|
I
|
amper
|
A
|
А
|
Amper – bu vakuumda bir – biridan 1m oraliqda joylashgan, cheksiz uzun, o‘ta kichik dumaloq kundalang kesimli ikki parallel to‘g‘ri chiziqli o‘tkazgichlardan tok o‘tganda o‘tkazgichning har 1m uzunligida 2·10 – 7 N ga teng o‘zaro ta’sir kuchini hosil qila oladigan o‘zgarmas tok kuchi.
|
Termo – dinamik harorat
|
Θ
|
kelvin
|
K
|
K
|
Kelvin – bu termodinamik harorat birligi bo‘lib, u suvning uchlanma nuqtasi termodinamik haroratining 1/273,16 qismiga teng.
|
Modda miqdori
|
N
|
mol
|
Mol
|
Mоl
|
Mol – bu massasi 0,012 kg bo‘lgan uglerod – 12 qancha bo‘lsa, o‘z tarkibiga shuncha elementlarni olgan tizimning miqdoridir. Molni tadbiq etishda elementlari guruhlangan bo‘lishi lozim va ular atom, ion, elektron va boshqa zarrachalar guruhlaridan iborat bo‘lishi mumkin.
|
Yoruglik kuchi
|
J
|
kandela
|
Cd
|
Kd
|
Kandela – bu berilgan yo‘nalishda 540·1012 Hz chastotali monoxramatik nurlanishni tarqatuvchi va shu yo‘nalishda energetik yorug‘lik kuchi 1/683 W|sr ni tashkil etuvchi manbaning yorug‘lik kuchidir.
|
3.2-§. Elektr zanjiri elementlari va ularning o’zaro ulanishi, Kuchlanish, Tok kuchi va Quvvat
Kuchlanish va tok kuchi elektr kattaliklarnintg eng muhim tushunchalari sanaladi. Elektr tushunchasi tabiatni kuzatishdan kelib chiqqan. Biz jismlar orasidagi taʼsirni kuzatganimizda gravitatsiyaga oʻxshash masofalar aro taʼsir qiladigan kuchga duch keldik. Bu kuchning manbai zaryad deb ataladi. Elektr kuchlarining eʼtiborli jihati shuki, ular gravitatsiya kuchlariga nisbatan ancha katta boʻladi. Gravitatsiyadan farqli oʻlaroq, zaryad ikki turga boʻlinadi. Turli ishorali zaryadlar oʻzaro tortishadi, bir xil ishorali zaryadlar esa oʻzaro itarishadi. Gravitatsiyaning faqatgina bitta turi bor: tortishish kuchi, itarish kuchi mavjud emas.
Elektr zanjir elektr tokni hosil qilish va uning o'tishini ta'minlaydigan qurilma va ob'ektlarning majmui bo'lib undagi elektromagnit jarayonlar elektr yurituvchi kuch (EYuK), tok va kuchlanish tushunchalari bilan ifodalanadi. Elektr zanjir tushunchasi elektronika va sxemalar fanining tayanch tushunchasidir.
Elektr energiya manbai, iste'molchi va ularni o'zaro birlashtiruvchi o'tkazgichlar elektr zanjirning asosiy elementlari, o'lchash asboblari, ulab-uzgichlar va himoyalash qurilmalari esa uning yordamchi elementlari hisoblanadi. Demak, elektr zanjir elementi bu elektr zanjir tarkibiga kiruvchi alohida qurilma bo'lib, u zanjirda aniq funksiyani bajaradi. Elektr zanjirning elementlari shartli belgilar bilan tasvirlanadi. Elektr zanjirning elementlari va ularni o'zaro ulanishining grafik tasviri elektr zanjirining sxemasi deb ataladi. 3.2-rasmda sodda elektr zanjirining sxemasi keltirilgan.
|
| |
