ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
86
KIBER JINOYATCHILIK RIVOJLANISHINING SABABLARINI ANIQLASH
MASALALARI
Baxtiyojon MIRZAOLIMOV
Toshkent davlat yuridik universiteti
Kiber huquq fakulteti magistiri
E-mail: mirzaolimovbaxtiyorjon@gmail.com
Tel: 99 690 65 12
https://doi.org/10.5281/zenodo.10002670
Annotasiya
Barchamizga ma'lumki, bugungi kunda kiberjinoyatlarning soni va turlari kundan kunga
ko'payib, turli xil muammolarga, shuningdek ba'zi hollarda esa aholi orasida o'zlarining
shaxsiyati va mol-mulki kiber jinoyat obyektiga aylanib qolishidan qo'rquv paydo bo'lishiga
sababchi bo'lmoqda. Ushbu magistrik dissertatsiyasida O`zbekistonda kiberjinoyatlar, hozirgi
muammolar va kiberjinoyatlarga qarshi kurashish, kiber jinoyatchilikning turlari, ularning
alomatlari, ular aholining qaysi qatlami orasida ko'proq sodir bo'layotgani, ulardan qanday
himoyalanish zarurligi, kiber jinoyatchilikka qarshi aholining barcha qatlami orasida huquqiy
ong va madaniyatni rivojlantirish, ya'ni fuqarolarga kiber jinoyatchilikning tashqi belgilari va
ulardan qanday birlamchi himoyalanish mumkinligi haqida ma'lumotlarni yetkazish orqali
imunitet hosil qilish masalalari tahlil qilingan. Ushbu tahlilni amalga oshirish uchun chet
davlatlari tajribalari, hozirgi kunda sodir etilayitgan kiber jinoyatchiliklarning tahlili, sodir
etilgan kiber jinoyatlarga keltirilgan misollar va tahlil natijasida ularning eng ma’qulini
aniqlash bo’yicha ish amalga oshirilgan.
1.1 Kiber jinoyatlarning ko'payib borishida jabrlanuvchilar yo'l qo'yayotgan xatolar
Texnologiyaning rivojlanishi bilan jinoyatni sodir etish usullari yanadamurakkablashib
bormoqda va insonning dunyoqarashida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi. Kiberjinoyat haqiqiy
tahdiddir texnologiyaning jadal rivojlanishi uchun. Ushbu texnologiyalarning paydo bo'lishi
nafaqat inson hayotini qayta belgilab berdi, balki Internet foydalanuvchilarining tez o'sishi va
qaramlik xavfini keskin oshirdi. Kiberjinoyat, shuningdek, kiber jinoyat kabi zo'ravonlik va
zo'ravonliksiz kiberjinoyatlarga bo'linadi. Squatting, stalking, morphing, plagiat, email
spoofing, kiberbulling, qaroqchilik, vandalizm, kiberfiribgarlik va boshqalar. Ayollarga qarshi
jinoyat barcha sohalarda o'sib borayapti.
Yuqoridagi so'zlar inson farovonligi uchun kiritilgan texnologiya sifatida haqiqatdir, ammo
hozir mavjud odamlar uchun faqat baloga aylandi. Shu texnologiyalar yordamida qancha
jinoyat sodir etilmoqda. Texnologiya sohasidagi eng katta yutuq - bu kompyuterlar va vaqt
bilan yangi jinoyatlar paydo bo'lishi u bilan birga, ya'ni kiber jinoyat ham rivojlandi.
Umumjahon muammosi bo'lgan kiberjinoyat kompyuter sifatida ham tanilgan yo'naltirilgan
jinoyat - bu kompyuter va tarmoqni o'z ichiga olgan jinoyat. Bularga ko'plab noqonuniy
harakatlar kiradi. Kiberjinoyat atamasi ko'plab noqonuniy harakatlarni birlashtirishi mumkin
bo'lgan soyabondir. Kompyuter jinoyat sodir etishda foydalanilgan bo'lishi mumkin yoki u
maqsadli bo'lishi mumkin. Kiber jinoyatlarni quyidagicha tasniflash mumkin: “Qasddan jinoiy
niyat bilan shaxslar yoki shaxslar guruhiga nisbatan sodir etilgan jinoyatlar. jabrlanuvchining
obro'siga putur yetkazishi yoki jabrlanuvchiga bevosita yoki bilvosita jismoniy yoki ruhiy
zarar etkazishi yoki yo'qotishiga olib kelishi; Internet kabi zamonaviy telekommunikatsiya
tarmoqlaridan foydalanish (tarmoqlar, shu jumladan, lekin ular bilan cheklanmagan chat
|
