16
“Innovations in Science and Technologies” ilmiy-elektron jurnali
“ILK QADAM” DAVLAT O’QUV DASTURI ASOSIDA BOLALAR
MEHNATINI TASHKIL ETISHDA FOYDALANILADIGAN DIDAKTIKA
MAZMUNI
Asadova Feruza
Baxmal pedagogika kolleji
maktabgacha ta’lim o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi asosida
bolalar mehnatini tashkil etishda foydalaniladigan didaktik vositalar mazmuni
haqida fikr va mulohazalar yoritilgan.
Kalit so‘zlar.
Maktabgacha ta’lim ,mehnat , maktabgacha yosh,ta’lim,
tarbiya
vosita dikdaktika
KIRISH.
Hozirgi kunga qadar mamlakatimizda har tomonlama yetuk,
ma’naviyatli barkamol avlodni tarbiyalshga qaratilgan zamonaviy maktabgacha
ta’lim tashkilotini tashkil qilish bo’yicha juda ko‘p chora tadbirlar amalga oshirilib
kelmoqda.Xususan: O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev
tomonidan 2017 yil 9 -sentabrda qabul qilingan PQ-3261-sonli Maktabgacha ta’lim
tizimini tubdan takomillashtirish chora–tadbirlari to’g’risidagi qarorida
“Maktabgacha yoshdagi bolaga singdirilgan bilim va qadriyatlar uning butun
kelgusidagi hayotini belgilab berishi sababli maktabgacha ta’lim uyg’un rivojlangan
shaxsni shakllantirishda muhim ahamiyatga ega” ekanligi aytib o’tilgan.
1
ADABIYOTLAR TAHLILI.
Taqdqiqot mobaynida mamlakatimizda ta’lim
tarbiya sohasida ish olib borgan olimlari Z.Nishonova, F.Qodirova,
Vigotskiy,Yashina va Nurmatova M.Sh. Xasanova Sh boshqalar o’z ilmiy –tadqiqot
ishlarida shu yo’nalish bo’yicha katta xizmatlaridan foydalanish imkoniyatiga ega
bo’ldik.Maktabgacha yoshdagi bolalarda mehnat tarbiyasini shakllantirish ham
muhim vazifalardan hisoblanadi.Hozirgi kunda shoir va yozuvchilarimiz tomonidan
mehnat tarbiyasiga katta e’tibor berilib mehnatsevarlikni ulug’laydigan va
dangasalikni qoralaydigan hikoya va sh’erlar ko’plab yozilmoqda. “Ilk qadam“
dasturida bolalarning va tarbiyachi pedagoglarning erkin ijodiy faoliyatiga keng yo’l
ochilganligini ta’kidlashimiz lozim. Rang barang faoliyatlar davomida bola ongli
ravishda shakllanishini inobatga olgan holatda hamda ularning kayfiyatlari hamda
qiziqishlari tez-tez o’zgarib turishini hisobga olib aynan ushbu “Ilk qadam” o’quv
1
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan 2017 yil 9- sentabrda qabul qilingan PQ-3261-
sonli.
17
“Innovations in Science and Technologies” ilmiy-elektron jurnali
dasturida rejalashtirilgan ta’lim faoliyatalari integratsiyalashgan o’quv jarayonlari
bugungi kun bolalarining barcha ehtiyoj va bilishga bo’lgan chanqoqliklarini
qondirishda ahamiyatlidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalar mehnatini tashkil etishda
‘Ilk qadam o’quv dasturining ta’limiy asoslari
2
haqida fikr yuritadigan bo’lsak
dasturining ta’limiy jarayonni mavzuviy rejalashtirish deb nomlangan ilovasida
barcha faoliyat turlari bilan bir qatorda mehnat faoliyatiga ham alohida o’rin
berilgan bo’lib kun tartibining sayr qisminig tarkibida tabiatdagi kuzatuv
jarayonidan keyin amlaga oshiriladi.Bizga ma’lumki bolalar mehnatini tashkil
etishda o’z-o’ziga xizmat mehnati alohida ahamiyatli bo’lib, bunda tarbiyachi
rahbarligida bolalar o’zlarining kiyimlarini kiyib yechish ,shkafga tartib bilan ilib
qo’yish,mashg’ulotda esa o’z qalamini archishi, kerakli jihozlarni rivojlantiruvchi
faollik markazlardan topib ishlatishi va boshqa harakatlar kiradi.Bolalar uchun aslida
har bir faoliyat mehnat hisoblanadi.Tarbiyachi pedagogning vazifasi esa har bir
tarbiyalanuvchida mehnat tarbiyasini tarkib toptirishdan iborat bo’lib buni kun
davomida izchil ravishda amalga oshirib boradi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotida barcha mehnat turlarini o’rgatish muhim
hisoblanadi.Shu jumladan tabiatdagi mehnat bolalarning har tomonlama
rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo’lib o’simlik va hayvonlar, yil yil fasllari
va jonsiz tabiat to‘g‘risidagi bilimlar manbai,bolalarda mehnatsevarlikni,tabiatga
ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo`lish ruhida tarbiyalash vositasidir. Shu bilan
birga bolalar mehnatning bu turi bilan tuproqni yoqishga tarbiyalash va
o‘g‘itlash,ko‘chatni o`tkazish, o`simlik va hayvonlarni parvarish qilish kabi bir
qancha mehnat malaka va ko`nikmalarini egallab oladilar. Mehnatning asosan ochiq
havoda tashkil etilishi bolalar organizmini chiniqtiradi, ularning sog`ligini
mustahkamlaydi. Mehnat tarbiyasi, avvalo,oilada bola o‘zini anglay boshlashi
bilanoq amalga oshirila boradi. Shunday qilinmasa, bola faqat iste’molchiga aylanib
qoladi va natijada u dangasa ,ishyoqmasgina emas, ma’naviyati kemtik shaxs ham
bo`lib shakllanishi mumkin.Tarbiyachi mashg‘ulotlar davomida bolalarga
insonning faoliyati tufayli mehnat predmetlari mahsulotga aylanishi haqida
ma’lumotlar berib borishi va kattalar mehnati bilan tanishrib borishi lozim. Ular
ongiga mehnatning vazifasi ahamiyati va hayotning muhim sharti ekanligi hamda
mehnat odamni hayvondan farqlantiradigan eng muhim belgisi sifatida tushuncha
berib borishi kerak. Tarbiyachi bolalarga mehnat jarayonida insonlar tabiatni ham
oʻz maqsadiga ko’ra boʻysundirishini cho‘llarning bo‘stonga aylanib borayotganligi
misolida tushuntirib, yetkazib bera olish lozim.
2
Takomillashtirilgan Ilk qadam davlat o’quv dasturi 2022-yil 4-fevraldagi 1-sonli bayonnom
18
“Innovations in Science and Technologies” ilmiy-elektron jurnali
O‘zbekiston vatanimiz rivojlanishi taraqqiy etishida bolalarni mehnatsevar va
kattalar mehnatiga hurmat munosabatida bo‘lishga o‘rgatish bilan masalasi borgan
sari chuqurlashib borishi ma’lum bo‘lmoqda.MTT pedagoglaridan hozirgi kunda
mehnatning yangi turlari yuzaga kelayotganligini,ular mustaqil vazifaga ega
ekanligini mashg‘ulotlar davomida ongiga singdirib borishi talab etiladi. boʻladi.
Mehnatdagi ixtisoslashuv tufayli tabiat sirlari chuqur oʻrganiladi, tabiiy narsalar
toʻlaroq ishlatiladi, hatto, ularniig xossalari oʻzgartiriladi. Bolalarda mehnatni
tashkil etishda avvalo mehnat tarbiyasi turlarini o‘rgatish muhim
hisoblanadi.Mehnat tarbiyasi berish mobaynida ijodiy ishlarga yo‘naltirish
jarayonlarining ham o‘rni katta. Chunki bu jarayonlarda bolalar bevosita tegishli
mehnat ko‘nikmalarini egallash va ularni mustaqil ravishda qo‘llash bosqichini
o‘taydilar.Shuningdek, ular bu asnoda qaysi bir mehnat yo‘nalishi o‘ziga
muvofiqroq ekanligini bilib oladilar. Shuning uchun ham mehnat ta’limi imkon
qadar xilma-xil bo‘lishi hamda bolalalarning aqliy, jismoniy imkoniyatlari muvofiq
kelishi
zarur.
Mehnat
tarbiyasi–bolalarga
mehnatning
mohiyatini
chuqur
anglatish,u
larda mehnatga ongli munosabat, shuningdek muayyan ijtimoiy foydali
harakat ko‘nikma va malakalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan pedagogik faoliyat
jarayoni bo‘lib, ijtimoiy tarbiyaning tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.
Bolalarda
mehnatga ongli munosabatni shakllantirish, shuningdek mehnat orqali bolani har
tomonlama rivojlantirish, ma’naviy –axloqiy fazilatlarni tarkib toptirish, kelajakdagi
mehnat faoliyatiga ruhiy jihatdan tayyorlash, ularda mehnat qilish xohishini
singdirish ham alohida ahamiyatga ega.
Xulosa.
Yosh avlodda mehnat tarbiyasini qaror toptirish va ularni zamonaviy
ishlab
chiqarishning
tirli
sohalarida
faoliyat
yuritishga
tayyorlash,tarbiyalanuvchilarda mehnat istagini jamiyat manfaatlari yo’lida mehnat
qilishga ehtiyojni hosil qilish , bolalarni o’zlarini mehnatga o’rgatish. Maktabgacha
yoshdagi bollarning rivojlanishiga qo’yiladigan davlat talablari asosida ishlab
chiqilgan. “Ilk qadam” o’quv dasturida mehnat tarbiyasiga alohida urg’u berilgan
bo’lib tarbiyachining ish jurnalida mehnat qismini yuritishda mehnat tarbiyasini
shakllantirish vazifalari amalga oshiriladi.Bolalarga mehnat faoliyatining asosiy
tarkibiy qismlari bilan tanishtirish,mehnatning maqsadi uning ijtimoiy ahamiyatini
tushuntirish,mehnat materiallarini tanlashga o’rgatish ketma ket amalga oshiriladi.
ADABIYOTLAR
1. Takomillashtirilgan Ilk qadam davlat o’quv dasturi 2022-yil 4-fevraldagi 1-
sonli bayonnomasi
19
“Innovations in Science and Technologies” ilmiy-elektron jurnali
2. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga
quramiz. Toshkent, O’zbekiston, 2017 yil, 488 bet.
3. D.Q. Asqarova “Bolalalarni maktab ta’limiga tayyorlash metodikasi” o‘quv
qo‘llanma Toshkent-2020 11-b
4. Egamberdieva N. Ijtimoiy pedagogika. Toshkent: A.Navoiy nomidagi
O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2009.
5.Qodirova F.,Toshpo‘latova Sh., A’zamova M. Maktabgacha
pedagogika.Toshkent: “Ma’naviyat”, 2013
| 