Innovatsiyalar vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA 
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
Jizzax politexnika institute “Transport” fakulteti 111-20 YM 
guruh talabasi Omonov Javoxirning “Avtomobil yo’llarini 
ta’mirlash va saqlash texnologiyalari” fanidan
TAQDIMOTI

Yo‘llarni qishgi saqlashga qo‘yilgan talablar.
•
Tog’li hududlarda qishki saqlash shartlariga ko‘ra, yo‘llarning
ikkita
xarakterli turi mavjud: vodiy va o‘tish joylari. Vodiy uchastkalari, qoida tariqasida,
kosogorlar bo‘ylab yotqiziladi, tuproq polunasypyah-poluvemkah yilda tashkil
etilgan va tez qor olib keladi. Ushbu hududlar uchun katta xavf-bu yo‘llarning
yuqorisida joylashgan yamaclarda hosil bo‘lgan qor ko‘chkilari. YO‘llarning vodiy
uchastkalarini qishlash vaqtida tekis joylarda joylashgan yo‘llarni himoya qilish va
qor tozalash uchun ko‘plab usullar qo‘llaniladi. YO‘llarning o‘tish joylari odatda
dengiz sathidan baland balandlikda joylashgan bo‘lib, rejada va serpantin, tik
yamaqlar va ko‘tarilishlar, to‘siqlar, sun’iy tuzilmalar mavjud bo‘lib, ular qor
konlari va ko‘chatlarning shakllanishiga yordam beradi va yo‘llarni himoya qilish
va bu konlarni tozalash qiyinlashadi.

•
Qor ushlab turadigan to‘siqlar 30° dan ortiq bo‘lmagan va etarlicha keng
chiziq chizig’i bilan nisbatan tekis yamaqlar mavjud bo‘lganda o‘rnatiladi.
To‘siqlarning balandligi odatda 3 m dan oshmaydi, agar bu qor qoplamini 
ushlab
turish uchun etarli bo‘lmasa, ular ikki yoki uch qator to‘siqlarga mos keladi.
YO‘lning devor va qoshlari orasidagi masofa ustun shamolning tezligi va
yo‘nalishiga,
shuningdek
, erning engilligiga bog’liq va devorning 15 - 25
balandliklariga bog’liq. Uzoq masofa shamol bilan olib boriladi, uning 
yo‘nalishi
yo‘lning o‘qi bilan to‘g’ri burchakka yaqin burchakka va erdan yo‘lga to‘g’ri
kelganda. YO‘lga o‘tkir burchak ostida yo‘naltirilgan shamol va nisbatan 
qo‘shni
erlarda kamroq masofa belgilanadi.

•
Qorlarni olib tashlash (kardan odam) harakatlarining to‘siqlari yarim
chuqurliklarni-yarim dashtlarni va tepaliklarni panjara qilish uchun ishlatiladi. Ular
bir vaqtning o‘zida ikkita shart bajariladigan joylarda tartibga solinishi kerak:
hukmron shamol 50 burchagiga yo‘naltiriladi...90° yo‘lning o‘qiga va qor
ko‘chkisi hajmi 300 m3/m dan ortiq. tog’li hududlarda qor ko‘chkisi devorining
balandligi 5 ga teng...6 m, shamol ko‘taruvchi panelning balandligi 3,0...3,9 m va
shamollatish teshiklari 2,0... 2,1 m. qorlarni etkazib berish devorlarining
shamollash zonasining kengligi 6... 8 m. Devor yo‘lning chetidan 0,8 m masofada,
shamolli yo‘lga o‘rnatiladi, shu bilan qordan toza yo‘lni va 8 ustki qismidagi
yo‘lning chetidan tozalanadi... 10 m. qor ishlab chiqarish harakatlarining to‘siqlari
temir-beton yoki yog’ochdan tayyorlanishi mumkin. Qor bilan shamollatilgan
ochilishni oldini olish uchun, shamol tomondan 60 masofada o‘rnatish tavsiya
etiladi... Devordan 100 m, shamollarning oblik yo‘nalishlari bilan qorni ushlab
turadigan portativ qalqonlarning liniyasi. Yig’iladigan javonlar yarim chuqurlikdan
himoya qilish uchun kosogorlarda o‘rnatiladi.