• Annotatsiya
  • Kalit so’zlar
  • “International Сonference on Learning and Teaching 2022/3”




    Download 207,78 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet1/2
    Sana27.08.2024
    Hajmi207,78 Kb.
    #269923
      1   2
    Bog'liq
    24-27



    “INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING 2022/3”
    24 
    QIMMATLI QOG’OZLAR BOZORIDA INVESTOR PORTFELINI 
    MATEMATIK MODELLASHTIRISH 
     
    Madreymova Shirin Urazbayevna 
    Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti 
    Annotatsiya:
    Bugungi kunda jismoniy va yuridik shaxslar qo’lida, asosan 
    valyuta jamg’armasi ko’rinishida katta miqdorda mablag’ to’plangan. O’zbekiston 
    hududida potensial investor qimmatli qog’ozlarga muqobil sarmoya kiritish 
    imkoniyatiga ega. Buning uchun qimmatli qog’ozlar portfelini shakllantirish, narx 
    o’zgarishini kuzatish, narx tendentsiyalarining xatti harakatlarini bashorat qilish va 
    o’zining afzalliklari va prognozlariga qarab uni saqlash bo’yicha faol strategiyani 
    shakllantirish kerak. Ushbu magistrlik dissertatsiyasi qimmatli qog’ozlar bozorida 
    investor portfelini matematik modellashtirishni o’rganishga bag’ishlanadi. 
    Kalit so’zlar:
    qimmatli qog’ozlar, investitsiya, investor portfeli, YaIM, broker, 
    birja, aksiya, prognoz, strategiya, moliyaviy savodxonlik. 
    Mamlakatning rivojlanishi va makroiqtisodiy o’sishi uchun, korxona yoki 
    kompaniyalariga 
    norezidentlar 
    yoki 
    rezidentlar 
    tomonidan 
    kiritilayotgan 
    investitsiyalar katta daromad ulushini tashkil qiladi. Asosan shunday omillar sabab 
    Markaziy va Sharqiy Osiyo davlatlari so’nggi yillarda rivojlanib boryapti. 
    Naqd pulga yoki jamg’armaga ega bo’lgan yurtimiz aholisining mahalliy yoki 
    xorijiy investorligiga bo’lgan qiziqishi ortib borayotgan hozirgi davrda, ularning bu 
    soha bo’yicha yetarli bilimga ega bo’lishlari va undan to’g’ri foydalanishi ham 
    davlatimiz iqtisodiyoti(YaIM), ham aholining moliyaviy savodxonligini oshirishda 
    katta ro’l o’ynaydi. Mamlakatimizning rivojlanishi uchun qilinayotgan qator iqtisodiy 
    islohotlar yillar davomida o’sishda davom etib kelayotgan YaIM(yalpi ichki 
    mahsulot)ning progressiv o’sishi uchun to’g’ridan-to’g’ri xorijiy va mahalliy 
    investorlarning o’rni e’tiborga molikdir. Aynan shuning uchun iqtisodchilarimiz 


    “INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING 2022/3”
    25 
    ushbu yo’nalish bo’yicha ko’plab yangilanishlarga qo’l urishgan. Shu bilan birga 
    ilmiy ishim mavzusi “Qimmatli qog’ozlar bozorida investor portfelini matematik 
    modellashtirish” mavzuim orqali xorijiy va mahalliy investitsiya uchun ishlab 
    chiqilgan va takomillashtirishda davom etayotgan investor portfeli va uning 
    matematik modeli haqida ayrim masalalarni ko’rib chiqishga bag’ishlanadi.
    Qimmatli qog’ozlarning bir turi aksiyalar, investorning aksiyadorlik 
    vositasidir. Qanday qilib investitsiya kiritish orqali foyda olish, pul ishlash mumkin? 
    Yurtimizdagi ko’plab kompaniyalar o’z faoliyatini moliyalashtirish, korxonani 
    rivojlantirish, foydani ko’paytirish uchun investorlarni jalb qiladi. Jamiyat 
    aksiyalariga o’z mablag’larini qo’ygan investor shu bilan birga mulkdor ham bo’ladi.
    Foydaning aksiyalar soniga munosib ravishda ulush olish huquqini qo’lga kiritadi. 
    Aqlli qaror – bu o’z faoliyati sohasida yetakchi bo’lgan kompaniyalarga sarmoya 
    kiritishdir. Bunday depozitlar investorlar orasida mashxuri, sababi ular barqaror va 
    ishonchli daromad keltiradi. Investor portfeligacha bo’lgan jarayonlarni ketma 
    ketlikda keltirib o’taman: 
    1.
    Qimmatli qog’ozlar bozori asoslarini o’rganish; 
    2.
    Maqsadni belgilash; 
    3.
    Broker tanlovi; 
    4.
    Brokerlik hisobini ochish; 
    5.
    Strategiyani shakllantirish; 
    6.
    Investitsion portfelni shakllantirish; 
    7.
    Birja tanlovi; 
    8.
    Aksiyalarni sotib olish. 
    Asosiy ko’rib chiqishimiz kerak bo’lganimiz bu oltinchi qadamdagi Investitsion 
    portfelni shakllantirishdir. Bu qadam investor uchun emas, aslida moliyaviy 
    investitsiya bo’yicha yetarli bilimga ega brokerning bajaradigan harakatlaridir.
    Sharqiy Osiyo va rivojlangan demokratik davlatlardagi xorijiy va mahalliy 
    investitsiya bo’yicha qilingan uzoq yoki qisqa muddatli strategik g’oyalaridan 
    o’zimizga moslashtirgan holda foydalanishimiz maqbul yechim bo’ladi. Investor 


    “INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING 2022/3”
    26 
    portfelidan to’g’ri foydalanish, aholining passiv daromadini oshiradi hamda 
    kompaniya va korxonalarning rivojlanishiga o’z ulushini qo’shadi. Aksiya sotib olish, 
    investitsiya kiritish bilan tezda daromad kelib qolmaydi. Buning uchun stretegik reja, 
    maqsad va doimiy ravishda makroiqtisodiy yangiliklar, kurs o’sishi yoki pasayishi, 
    shu bilan birga investorlik qilgan kompaniya yoki korxona davlatidagi inflyatsiya 
    darajasi ham muhim o’rin tutadi. Investorlik kompaniyalarning taklif qilishicha, 
    2022-yilgi investitsiyadan yillik foyda olish 30-50 % ni tashkil qiladi. Daromadni 
    doimiy ravishda kuzatib borish uchun raqamli texnologiya O’zbekistonda jadal 
    rivojlanib borayotgan yo’nalishdir. Xorijiy yoki mahalliy investorlar uchun alohida 
    investor portfellari ishlab chiqilgan. Davlatning qonun va huquq me’yorlaridan, 
    ushbu davlatning rivojlanganligi va korxona yoki kompaniyaning talab va taklif 
    darajasidan kelib chiqqan holda tuziladigan tarifdir. Investor portfelini oldindan 
    rejalashtirgan holda uzoq yoki qisqa muddatga tanlash mumkin. YaIM yoki 
    inflyatsiya darajasiga ko’ra investor portfelini diversifikatsiya qilish, yuqori daromad 
    olish uchun maqbul yechim ekanligi haqida ko’plab amaliy-nazariy bilim va 
    ko’nikmalar mavjud. Investitsiyani investor moliyalashtirish va iqtisodiy yetarli 
    bilimi bo’lganda shaxsan o’zi boshqarib turishi mumkin. Boshqa hollarda esa uni 
    maslahatchi broker yollagan holda boshqarilishi investor uchun passiv daromad, 
    broker uchun esa asosiy daromadi bo’lishi mumkin. Broker bir vaqtning o’zida bir 
    nechta investorning mablag’ini boshqarishi mumkin. Bunga esa albatta investitsiya 
    bo’yicha va iqtisodiy moliyalashtirtish bo’yicha juda yuqori bilim va tajriba 
    bo’lsagina ikkala tomon uchun ham daromad manbayi bo’lia oladi. Ta’kidlash joizki 
    bir vaqtning o’zida tajribali investor ham, yoki bu sohada yetarli bilimi yo’q investor 
    ham investitsiya qila turib sarmoyasidan ayirilishi yoki yuqori daromad egasi bo’lishi 
    mumkin. Bu bir qatorda sohadagi tajriba yoki omadga bog’liqdir. Aksiyalar va 
    boshqa turdagi ko’plab qimmatli aksiyadorlik jamiyatlari maxsus fond birjalarida 
    sotiladi. Investor kelajakda aksiyalarning qiymatini tahlil qilishi va bashorat qilishi 
    kerak. 
    Aksiyador shaxs aksiyalarni sotib olish va ularni yaxshiroq vaqtgacha ushlab 
    turish usuli bo’lish huquqiga ega. Bu uzoq muddatli investitsiyadir. Qoida bo’yicha, 


    “INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING 2022/3”
    27 
    ishonchli kompaniyalarning aksiyalari vaqt o’tishi bilan o’sib boradi. To’g’ri 
    investitsiya bilan, ma’lum vaqtdan keyin ular foydali tarzda sotilishi mumkin. 
    Ushbu ma’lumotlardan kelib chiqib investor portfelini matematik 
    modellashtirish, bir necha yillik daromad olish uchun optimal yo’nalish bera olishi 
    mumkin. Investor portfelini tarkibiy tizimlashtirish uchun cheklov va omillar 
    qanchalik yetarli va aniq bo’lsa, matematik modeldan ham shunchalik optimal 
    yechimni hisoblab olish mumkin.

    Download 207,78 Kb.
      1   2




    Download 207,78 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    “International Сonference on Learning and Teaching 2022/3”

    Download 207,78 Kb.
    Pdf ko'rish