ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Mikrokontroller tushunchasi va vazifasi
Mikrokontroller – elektron qurilmalarni boshqarishga mo‘ljallangan mikrosxema.
Mikrokontrollerlar protsessor, operativ xotira va doimiy xotira kabi priferiya
uskunalari, kiritish-chiqarish portlari, registrdan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. U
kiritish-chiqarish portlari orqali boshqa qurilmalarga ulanishi mumkin. Elektron
qurilmalar orasidagi o‘zaro ta’sir mikrokontrollerga o‘rnatilgan maxsus tizim orqali
amalga oshiriladi.[3] Mikrokontrollerlar asosan tizimlardagi turli xil hisob kitob
ishlarini, turli miqdorlarni o‘lchash, turli signallarni qayta ishlash va turli xil
qurilmalarning keng doirasini boshqarish kabi topshiriqlarni bajarishi mumkin.
Shaxsiy kompyuterlardagi oddiy protsessor o‘rniga bitta chipdan foydalanish nisbatan
quvvat sarfini kamaytiradi. Mikrokontrollerlarga aniq bir amal yoki amallarni
bajaruvchi algaritmga asoslangan dastur yoziladi va shu dastur orqali u qurilma yoki
qurilmalarni boshqaradi. Qisqacha qilib aytganda mikrodastur yaratiladi. [4]
Mikrokontrollerlarni vazifasiga ko‘ra 3 turga ajratishimiz mumkin. Bular:
Oddiy mikrokontrollerlar – aynan bir funksiyaga ixtisoslashtirilmagan sxemalar;
Bir vazifali mikrokontrollerlar – ma’lum bir qurilmaga o‘rnatilgan bo‘lib, faqat
shu qurilmani boshqaradi;
Universal mikrokontrollerlar – nazorat qilish, tartibga solish, boshqarish
tizimlaridagi ko‘plab vazifalarni bajaruvchi ko‘p funksiyali sxema;
WWW.HUMOSCIENCE.COM
1301
Albatta, mikrokontroller tanlagan vaqtimizda unga yuklatiladigan vazifasiga
asoslangan holda yuqoridagi funksiyalarga ega bo‘lgan mikrokontroller turlaridan
birini tanlaymiz.
Mikrokontroller turlari
Mikrokontrollerlarning ko‘plab turlari mavjud. Jumladan,
ARM Cortex-M, Atmel
AVR (8-bit), AVR32 (32-bit) va AT91SAM (32-bit), Freescale ColdFire (32-bit) va
S08 (8-bit), MAX32600, MAX32620, MAX32625, MAX32630, MAX32650,
MAX32640, STM8 (8-bit), ST10 (16-bit), STM32 (32-bit) va boshqalar.
Mikrokontrollerlarning
keng qo‘llaniladigan turi sifatida Arduinoni aytishimiz
mumkin. Arduinoning ko‘plab turlari mavjud bo‘lib bularga misol qilib:
Arduino Yun
,
Arduino Uno, Arduino Duemilanove,
Arduino Diecimila
, Arduino Nano, Arduino
Mega, Mega 2560,
Mega ADK
, Arduino Leonardo, Arduino Micro va h.k larni
olishimiz mumkin.
Mikrokontrollerlarning turlari bir bir
idan
raqamli va analog chiqishlarning ko‘p
yoki kamligi, xotira qurilmalarining hajmlari hamda funksiyalari bilan farqlanadi.
Mikrokontrollerlardan foydalanayotgan kishi unga har xil elektr komponentalar va
modullarni ulash imkoniyatiga ega bo‘ladi, masalan: led chiroqlar, datchiklar, rele
modullari, tarmoq (WiFi, LiFi, Lora, Zigbee, Bluetooth, Serial, Ethernet)
modullari
,
sensorlar, motorlar, magnit eshik qulflari va elektr energiyasi bilan ishlaydigan barcha
narsalar shular jumlasidandir.[5] Qisqacha qilib aytganda mikrokontroller texnik va
dasturiy qismni birlashtirib beruvchi qurilma.
Quyida bir nechta mikrokontroller turlarining afzalliklari va kamchiliklari ko‘rib
chiqilgan.
AVR32
AVR32 - bu 2006-yilda Atmel tomonidan e'lon qilingan 32 bitli RISC
mikrokontrolleri. PDA va boshqa yuqori samarali mobil qurilmalardan foydalanish
mumkin. Ularning ikkita oilasi bor: AVR32 AP va AVR32 UC3. AVR arxitekturasi
bir nechta mikroarxitekturalardan iborat boʻlib, ularning eng mashhurlari AVR32A va
WWW.HUMOSCIENCE.COM
1302
AVR32B boʻlib, ular registr konfiguratsiyasi, koʻrsatmalardan foydalanish va kesh
maʼlumotlari kabi xususiyatlarni tuzatadi.[6]
AVR32 arxitekturasi faqat Atmelning o'z mahsulotlarida qo'llaniladi. Atmel
birinchi marta AVR32B arxitekturasi asosida 7 bosqichli kanveyer va keshga ega AP7
yadro platformasini taqdim etdi. Platforma xotirani boshqarish blokini (MMU) o'z
ichiga oladi va Linux operatsion tizimini qo‘llab-quvvatlaydi.
1-rasm. AT32AP7000 mikrokontrollerining ko‘rinishi
|
