Iplarni qayta o‘rash Ishnin maqsadi

Bobinalarga qo’yilgan talablar uni qaysi jihozda, qanday tezlikda va
tezlanishlar bilan ishlatilishiga qarab belgilanadi. Noto’qima matolar ishlab 
chiqarishda ipni qayta ishlash tezligi turlicha bo’ladi. Bobina shakliga qayta o’ralgan 
iplarni tandalash jihozlarida bitta katta g’altakka o’raladi. Bunday g’altakni tanda 
g’altagi, jarayonni esa tandalash deb yuritiladi. Tandalashda ip 600-1000 m|min 
tezlikda chuvalib chiqadi. Shuning uchun bobinadagi ip imkoni boricha ko’p 
bo’lishi muhim hisoblanadi. O’z navbatida bobina o’lchamlarini katta bo’lishi ipni 
chuvalib chiqishida taranglikni ortishiga olib keladi. Bobina diametri katta 
bo’lganda konus burchagi katta bo’lgan g’altaklar ishlatiladi. Shlyafxorst 
firmasining tajribalariga asosan konus burchagini 5
o
57
'
dan 11
o
gacha oshirish 
imkoni mavjudligini tavsiya etadi. 
Noto’qima matolarni ishlab chiqarish mashinalarini bevosita bobinalardan 
ta`minlanganda tezlik uncha katta bo’lmasligi o’ziga xos sharoitni yuzaga keltiradi.
Bunday tezlikda ip ballon hosil qilmasdan bobinaga ishqalanib chuvalib chiqadi.
Ishqalanishni kamaytirish maqsadida konus burchagi tezlikka mos ravishda ortib 
borishi maqsadga muvofiq.
Trikotaj matolari ishlab chiqarish uchun deyarli barcha iplarni mumlash 
(parafinlash) amalga oshiriladi. Ipdagi mum miqdori uni bobinadan chiqishida 
o’ziga xos rol o’ynaydi. Ipda parafinni bir xilda va bir tekisda qoplanishi uchun uni 
nazorat qilinadigan usulda amalga oshirish lozim bo’ladi. Shuning uchun konus 
burchagini, ipni parafinlash usulini va qayta o’rash sharoitini maqbul qiymatlarni 
tanlash zarur. 
Ayrim hollarda iplarni bobinalardan ta`minlash davriy o’zgaruvchan tezlikda 
amalga oshiriladi. Bunda ip o’rtacha tezlik va tezlanish bilan uzatiladi. Bunday 
hollar uchun tezlik va ishqalanishning salbiy ta`sirlarini kamaytirishga intilish 
lozim. Ipni konus burchagi uncha katta bo’lmagan (4
o
20

gacha) g’altaklarga 83-
125 mm uzunlikda o’rash shunday sharoitlarni ta`minlaydi. O’ramaning 
geometriyasi bilan bir qatorda iplarni kesib o’tish burchagini ham katta bo’lishi 
ma`qul. Bunday o’ramada o’rash zichligi kam bo’lsada, u qattiq va turg’un bo’lib, 
ipni chigallanib, sirpanib chiqishi kuzatilmaydi.
Har qanday bobinaga ipni o’rashda qo’shimcha o’rash lozim bo’ladi. 
Qo’shimcha ip odatda o’rash jarayoning boshlanishida konus g’altagining oxiridagi 
bo’sh joyga o’ralgan bo’ladi. Bunday bobinadan ta`minlanganda ishlatilayotgan 
bobinadagi ipning orqa uchi zahiraga qo’yilgan bobinadagi ipning bosh uchi bilan 
ulab qo’yiladi. Shu yo’l bilan ishchi bobinada ip tugaganda jihozni to’xtatmasdan 
ta`minlashni davom ettiriladi. Shlyafxorst firmasining so’nggi modeldagi o’rash 
avtomatlarida bobinalarning quyi va yuqori qismiga qo’shimcha ip o’rash amalga 
oshiriladi.
Tanda g’altaklari tsilindr shaklidagi o’rama bo’lib, unga bir necha yuzlab iplar 
parallel tarzda o’raladi. G’altakdagi iplarni o’rash kengligi doimiy bo’lishi uchun, 
g’altak ikki tomonida gardish (flants) bilan cheklanadi. O’rash kengligi odatda 
to’qimaning enidan bir oz katta bo’ladi. Shuning uchun g’altakka o’raladigan iplarni 
bir tekisda va bir xil taranglikda bo’lishini ta`minlash qiyin.
Noto’qima mato ishlab chiqarishda jihozlarning tezliklarini yuqori bo’lishi, 
g’altakda ip uzunligini mumkin qadar oshirishni taqozo etadi. Mashinalarning ishchi 

kengligini kattaligi esa g’altakni uzun bo’lishini talab etadi. Bunday talabni 
qondirish imkoniyati cheklangan hollarda bitta o’qga o’rnatilgan bir necha tanda 
g’altaklaridan ta`minlanadi. Shuning uchun ham tanda g’altagining o’lchamlari, 
unga ipni sifatli o’rashga katta e`tibor qaratilmoqda.
G’altakka ipni o’rash zichligi ham muhim ko’rsatkich hisoblanadi. Bunda
tanda g’altagi qanday jixozga o’rnatilishi, ishlab chiqariladigan mato turi, 
jixoz tezligi va iplar sonini hisobga olinadi. Masalan, to’qib-tikish yoki tafting 
mashinasi uchun o’rash zichliklari turlicha bo’ladi. Ipni bo’yash lozim bo’lganda 
zichlik odatdagidan ancha kam bo’lishi lozim. 

Download 301,34 Kb.