|
-jadval. Makroiqtisodiy koʻrsatkichlar
|
| bet | 13/15 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 188,94 Kb. | | #242683 |
Bog'liq 1 18 Soliqlarning funksiyalari va uni takomillashtirish yo`llari9-jadval. Makroiqtisodiy koʻrsatkichlar.
T/r
|
Koʻrsatkichlar
|
2018 y.
|
2019 y.
|
2020 y.
|
2021 y.
|
Oʻsish/pasayish, 2021 yilda 2018 yilga nisbatan
|
1.
|
Oʻrtacha yillik kurs boʻyicha YaIM, mlrd dollarda
|
52,2
|
62,2
|
59,4
|
69,1
|
132,4%
|
2.
|
Oʻrtacha yillik kurs boʻyicha konsolidatsiyalashgan byudjet daromadlari, mlrd dollarda
|
13,7
|
16,1
|
15,4
|
18,5
|
135 %
|
3.
|
Bir yil uchun oʻrtacha soʻmning dollarga nisbatan rasmiy kursi, soʻmda
|
7787,8
|
8513,6
|
10 148,3
|
10625,5
|
136,4%
|
4.
|
Jami tashqi qarz, mlrd doll*
|
17,2
|
24,6
|
34,2
|
39,6
|
212,8%
|
4.1
|
shu jumladan davlat tashqi qarzi
|
10
|
15,9
|
21,4
|
23,9
|
239%
|
5.
|
Davlat (tashqi va ichki) qarzining YaIMga nisbati, %da
|
28,3
|
29,7
|
39
|
38
|
|
6.
|
Davlat kafolati ostida tashqi qarzlar toʻgʻrisida tuzilgan bitimlar summasi, mlrd soʻmda
|
3
|
8,9
|
5,5
|
5
|
|
4.
|
Oltin-valyuta zaхiralari, mlrd doll.
|
27,9
|
28,8
|
34,2
|
35,1
|
125,8%
|
5
|
Tashqi savdo aylanmasi, jami mlrd dollarda
|
33,8
|
42,2
|
35,4
|
42,1
|
124,5%
|
5.1
|
shu jumladan eksport, dollarda
|
14,3
|
17,9
|
14,9
|
16,6
|
116%
|
5.2
|
shu jumladan import, dollarda
|
19,5
|
24,3
|
20,4
|
25,5
|
130,7%
|
5.3
|
tashqi savdo aylanmasining salbiy saldosi
|
- 5,3
|
- 6,3
|
- 6
|
- 8,8
|
|
6.
|
Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasi, %da
|
14
|
16
|
15
|
14**
|
|
7.
|
Depozitlar boʻyicha oʻrtacha bank stavkasi soʻmda
|
|
|
|
|
|
7.1
|
jismoniy shaхslar uchun, %da
|
18,5
|
17
|
17
|
20,2
|
|
7.2
|
yuridik shaхslar uchun, %da
|
15,2
|
14
|
14,4
|
15,1
|
|
8.
|
Fuqarolarning Oʻzbekistonga valyuta oʻtkazmalari hajmi, mlrd dollarda
|
5
|
6
|
6
|
8,1
|
162%
|
9.
|
Oʻrtacha ish haqi, soʻmda
|
1 800 000
|
2 300 000
|
2 700 000
|
3 200 000
|
177,7%
|
10.
|
Belgilangan eng kam ish haqi, soʻmda
|
202 730
|
634 880
|
679 330
|
822 000
|
405,5%
|
Jami qarz tashkilot hukumat va hukumat kafolati ostida jalb (davlat tashkilot qarzini qarzini), hukumat tomonidan kafolatlangan qarz (hukumat tashkilot qarzni) oʻz ichiga oladi. Bunda, xususiy sektor asosiy davlat ulushiga ega boʻlgan kompaniya va banklar bilan belgilanganligini alohida taʼ lozim. 2021 yilda davlat tomonidan 919,9 mln. dollarlik qarz va ular boʻyicha 370,9 mln. dollar foizlar soʻndirilgan. Xususiy sektor kreditorlarga tegishincha 4,5 mlrd dollar va 523,3 mln dollar toʻlagan.
2021-yil 17 martdan Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasi 17%gacha oshirildi.
Jahon bankining 2022 yil uchun tahlili shuni koʻrsatadiki, “Ukrainadagi nizo Oʻzbekistondagi iqtisodiy oʻsishni 2022 yilda yakuniga qadar boʻlgan baholangan taxminan 6%ga nisbatan 3,6%gacha sekinlashtirish. Rossiya kapitali importga juda bogʻliqligini hamda oʻrnatilgan holda Oʻzbekistonda investitsiyalar oʻzining sekin davlat tomonidan kutilayotgan bank tomonidan ishlab chiqilgan. Oʻzbekiston xomlarining buyumlariga (oltin, mis va tabiiy gaz) jahon narx yuqori boʻlishidan foyda koʻrsa-da, pul oʻtkazma YaIMning 6%i hajmida qisqarishi 2022 yilda joriy joriy schyoti defitsitining ishlab chiqarishga olib keladi, bu yangi davlat qarzlari va zahiralardan eksport hisobiga moliyalashtiriladi. jismoniy umumiy byudjet defitsiti qariyb 4%ni tashkil etishi, davlat qarzi esa 42% darajasiga yetishi kutilmoqda”
Soliq islohotining toʻrtinchi yoʻnalishi:
- soliq qonunchiligini soddalashtirish, soliq qonunchiligini me’yoriy-huquqiy hujjatlardagi qarama-qarshiliklar va ziddiyatlarni bartaraf etish, insofli soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini soddalashtirish, soliq qonunchiligini tartibga solish;
- soliq solish masalalarini tartibga soluvchi havolaki normalar va qonun osti hujjatlarini maksimal darajada cheklagan, soliq qonunchiligining erkinligini hamda Soliq kod norma toʻgʻridan-toʻgʻri amal qilishini taʼminlash.
Yirik va oʻrta biznes uchun soliq qonunchiligini maʼlum darajada soddalashtirish amalga oshirildi, bu haqda yuqorida aytib oʻtilgan. Biroq, soliqqa oid qonunchilik kichik biznes sub'yektlari, ayniqsa, aylanmasi 1 mlrd so'mdan oshgan kichik biznes sub'yektlari uchun murakkablashdi. Ush korxonalar hisoblab chiqarish ancha oson boʻlgan uchta soliqni tolashgan (6-jadval). 2019 yildan ular QQS va foyda soligʻi kabi hisoblab chiqarish murakkab boʻlgan soliqlarni toʻlashni boshladi.
Soliq qonun hujjatlarida normativ-huquqiy hujjatlarga qarshi kurash va ziddiyatlarni bartaraf etish boʻyicha muayyan darajada ishlar amalga oshirildi va amalga oshirilmoqda, qarama-qarshi DSQ soliq toʻlovchilarni qollab-quvvatlash boʻyicha ishlar ancha samarali olib borilmoqda.
Soliq qonunchiligining xavfsizligini ta'minlash va Soliq kod norma toʻgʻridan-toʻgʻri amal qilishini taʼminlashga kelsak, bu yerda masala murakkabroq:
– respublikamiz mustaqilligining 30 yillik soliq qonunchiligi toʻrtinchi bor tubdan oʻzgarmoqda. 2018 yilda soliq islohoti hali ham davom etmoqda. Har yili muhim o' kiritilmoq va qo'shimchalar qilinmoqda, bu soliq to'lovchilar uchun ma'lum darajada talab tug'diradi. Masalan, QQS boʻyicha, 2019 yildan QQSni hisoblab chiqarishning oraliq tizimi qabul qilingan. 20 yilda Soliq kodning qabul qilinishi bilan bu tizim bekor qilinadi. to'g'ridan-to'g'ri asosiy fondlar boʻyicha tekshiruvchi qurilma ishga tushirildi, bir yildan keyin esa hech narsa bekor qilindi. Shu tariqa, boshidan beri uzoq har yili shunday. Ha, soliq tizimi ishlab chiqilmoqda, lekin qonunchilikdagi tez-tez oʻ soliqlar soliq toʻlovchilarda murakkabliklar hosil qiladi. Ma’lumki, “moliya osoyishtalikni yaxshi koʻradi”;
-asosiy ekspertlarning bahosiga koʻra, Soliq kodning yangi tahririni anchagina kengaytirilgan darajada qiyin. Bundan tashqari, soliq solish ishlarini tartibga soladigan havolaki normalar va qonun osti hujjatlari soni kamaymagan.
Soliq is axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish hisobiga - soliq nazoratining shakl va mexanizmlarini zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari.
Bu yoʻnalishda katta ishlar amalga oshirildi va oshirilmoqda. soʻnggi uch yilda soliq nazorati boʻyicha axborot-kommunikatsiya texnologiyalari joriy etilmoqda:
- elektron tizimlar
soliq toʻlovchilar tomonidan soliq toʻlovchilar yoki toʻgʻridan-toʻgʻri bajariladigan xavfi darajasiga qarab ularning segmentlash soliq bilan xavfi tahlili;
soliq toʻlovchining shaxsiy kabineti orqali soliq hisoboti;
soliq toʻlovchilar va hisobvaraqlarini roʻyhatdan oʻtkazish;
- QQS toʻlovchilarni roʻyhatdan oʻtkazishning mahsus tiz imi;
- tovarlar va xizmatlarning identifikatsiya kodlarini joriy etish bilan elektron hisobvaraq-fakturalar, QQS boʻyicha soliq uzilishi koeffitsiyenti toʻgʻrisida maʼlumot berish tizimi;
- QR-kodlari asosida maxsus nazoratni roʻyhatdan oʻtkazish va skanerlash tizimi;
-onlayn-kassa apparatlari va onlayn-terminallarning axborot tizimi;
- koʻchmas ijara mulk mulklarini shaxsiy qoʻyishga moʻljallangan E-Ijara (ijara.soliq.uz) elektron servisi;
- arxivlar va qoldiqlar, nomoddiy aktivlar va tovar-moddiy resurslarni olish, tovarlarning kelib tushishi tahlili, onlayn-hisobi va kuzatib borishni boshqarish uchun “E-aktiv” (E-ombor, virtual ombor) axborot tizimi.
Soliq nazoratini avtomatlashtirish boʻyicha amalga oshirilgan ulkan ishlar bilan bir qatorda qayd etish lozim:
- pincha yuqorida koʻ mahsulot toʻliq ishlab chiqilmagan va ekspertdan oʻtkazilmagan holda amalga oshiriladi. Masalan, MXIKda qariyb 88 ming nomdagi tovar va xizmatlar roʻyhatdan oʻ maqsadi. Bunda, tadbirkorlar talay xatolarni aniqladilar - bir mahsulot uchun turli kodlar, imlo xatolari, mahsulotlarni boʻlmagan darajalarda aks ettiradi. Ammo eng asosiysi - ishlab chiqarish chiquvchilari soni 1 million birlikdan ortiq boʻlishi va shu tufayli kodlarni mumkinda nosozliklar aniqlanganligini eʼtirof etishdi;
- tizimlar joriy etildi, lekin ularni joriy etish har doim ham samarali boʻlmadi. Masalan, 2020 yilda alkogol va tamaki leqallashtirish markirovkalash tizimi joriy qilingan. 2021 yil yakunlari oʻsishni va tegishincha, ushbu mahsulotlarni legallashtirishni koʻrsatmadi;
|
| |
