I BOB Ishlab chiqarish mazmuni va mohiyati

Download 50,49 Kb.
bet	2/9
Sana	27.01.2024
Hajmi	50,49 Kb.
	#147174

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bog'liq
Iqtisodiyot Nazariyasi “ fanidan kurs ishi mavzu-fayllar.org

I BOB

Ishlab chiqarish mazmuni va mohiyati.

^{Ishlab chiqarish jarayoni – bu kishilarni o‘zlarining iste’moli uchun zarur bo‘lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatidir. Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish, turli xizmatlar ko‘rsatish jarayoni kishilar iqtisodiy faoliyatining asosiy tomonidir.}
^{Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir yoki boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning ko‘rinishini o‘zining iste’moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat faoliyatidan iboratdir. Ana shu mehnat jarayonida kishilar, eng avvalo, tabiat bilan, uning kuchlari va ashyolari bilan hamda bir-birlari bilan o‘zaro ma’lum munosabatda bo‘ladilar. Ishlab chiqarish jarayonida bo‘ladigan bu munosabatlarning shakllari va xususiyatlarini o‘rganish hamda ularni bilgan holda ishlab chiqarishni ongli tashkil etish oliy maqsadga, ya’ni cheklangan iqtisodiy resurslardan unumli foydalanilgan holda kishilarning o‘sib boruvchi ehtiyojlarini qondirish maqsadiga erishishning birdan-bir yo‘lidir.}
^{Moddiy ne’matlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatishning ichki qonuniyatlari va uning rivojlanish xususiyatlari ko‘pgina iqtisodchi olimlar tomonidan ko‘rsatib berilgan. Ular mehnat kishilar yashashining umumiy asosidir deb ta’riflaydilar. Demak, mehnat iste’mol qiymatlarini yaratuvchi sifatida, foydali mehnat sifatida kishilarning yashashi uchun hech qanday ijtimoiy shakllarga bog‘liq bo‘lmagan holda abadiy tabiiy}
⁵

^{zaruriyatdir, mehnat bo‘lmaganda kishi bilan tabiat o‘rtasida}
^{modda almashinuvi ham mumkin bo‘lmas edi.}
^{Kishilar o‘zlarining ongli maqsadga muvofiq unumli mehnati bilan tabiat moddalarining shakllarini o‘zgartiradilar va iste’moli uchun zarur bo‘lgan mahsulotni vujudga keltiradilar.}
^{Mehnat jarayonida kishilar bilan tabiat o‘rtasida moddalar almashinuvi bilan birga insonning o‘zi ham har tomonlama kamol topib boradi, ya’ni kishilar o‘zining mehnatga bo‘lgan qobiliyatini, bilimini oshiradi va ularni amalda qo‘llashni kengaytirib boradi.}
^{Shunday qilib, ishlab chiqarish jarayoni iste’mol qiymatlarni vujudga keltirish uchun maqsadga muvofiq qilinadigan harakatdir, tabiat yaratgan narsalarni kishi iste’moli uchun o‘zlashtirib olishdir, kishi bilan tabiat o‘rtasidagi modda almashuvining umumiy shartidir, kishi hayotining abadiy tabiiy sharoitidir.}
^{Ishlab chiqarish jarayoni insoniyat taraqqiyotining hamma bosqichlariga, hamma mamlakatlarga, el-yurtlarga va xalqlarga xos bo‘lib, umuminsoniy kategoriyadir (tushunchadir).}
^{Ma’lumki, bizda ish vaqtining anchagina qismi uy-ro‘zg‘or ishiga to‘g‘ri kelmoqda. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga qaraganda, mamlakat aholisi uy-ro‘zg‘or ishlariga yiliga sarflagan vaqt ijtimoiy ishlab chiqarishga sarflangan ish vaqtiga qaraganda ko‘proq ekan. Buning ustiga uy-ro‘zg‘or ishlari talaygina quvvatni talab qiladi. Ushbu va shunga o‘xshash boshqa misollar maishiy xizmatlar ko‘rsatish sohalarini yanada rivojlantirish, uy-ro‘zg‘or ishlarini mexanizatsiyalash imkonini beradigan mashina va asbob}
⁶

^{– uskunalarni ko‘plab ishlab chiqarishni talab etadi. Ehtiyojlar turi ancha ko‘p bo‘lsa shunga binoan ishlab chiqarishning tarmoq va sohalari ham kengayib boradi. Ularni o‘rganish oson bo‘lishi uchun ishlab chiqarish ikki katta sohaga:}^{moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy ishlab chiqarish sohalariga}^{ajratish lozim.}

Nomoddiy ishlab chiqarish

Moddiy xizmatlar ko’rsatish

Nomoddiy xizmatlar ko’rsatish

Moddiy ishlab chiqarish
Ishlab chiqarish

^(1-chizma).

^{Nomoddiy n}е’matlarni ishlab chiqarish

^{Moddiy n}е’matlarni ishlab chiqarish

^{Xizmat ko’rsatish sohasi}

^{O’z navbatida moddiy ishlab chiqarish sohasi}^{moddiy nе’matlarni}^{ishlab chiqarish}^{(masalan, avtomobil, oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim-kеchaklar va h.k.) va}^{moddiy xizmatlar ko’rsatish}^{(transport, aloqa, savdo, maishiy xizmat va}
⁷

^{boshqalar)dan iborat bo’ladi.}
^{Nomoddiy ishlab chiqarish sohasi ham}^{nomoddiy nе’matlarni ishlab chiqarish}^{(masalan, musiqa asarlari, badiiy va ilmiy asarlar, ixtiro va kashfiyotlar) va}^{nomoddiy xizmatlar ko’rsatish}^{(huquqiy maslahatlar bеrish, o’qitish, malaka oshirish va boshqalar)ga ajraladi. Bu sohalar bir-biri bilan chambarchas bog’langan holda rivojlanadi va bir-biriga ta’sir ko’rsatadi.}
^{Moddiy ishlab chiqarish sohalarida (sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish va boshqalar) zaruriy moddiy ne’matlar yaratiladi, xizmat ko‘rsatish sohalarida esa turli xil ma’naviy ne’matlar yaratiladi va xizmatlar ko‘rsatiladi. Bu ikki soha bir-biri bilan chambarchas bog‘langan holda rivojlanadi va bir-biriga ta’sir ko‘rsatadi.}
^{Moddiy ishlab chiqarish sohasi o‘z navbatida ikki bo‘linmadan — birinchi va ikkinchi bo‘linmalardan iborat bo‘ladi.}^{Birinchi bo‘linmada}^{ishlab chiqarish va xizmat}
^{ko‘rsatish korxona va tashkilotlarining ishlab chiqarish iste’moli uchun zarur bo‘lgan vositalar — stanok, mashina, asbob-uskuna, xom-ashyo va turli materiallar ishlab chiqariladi.}^{Ikkinchi bo‘linmada}^{esa xalq iste’moli uchun zarur bo‘lgan iste’mol}
^{tovarlari ishlab chiqariladi.}

⁸

^2-chizma

Download 50,49 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Download 50,49 Kb.

I BOB Ishlab chiqarish mazmuni va mohiyati

I BOB

Ishlab chiqarish mazmuni va mohiyati.

I BOB Ishlab chiqarish mazmuni va mohiyati