Ish joyi: 1 –umumiy o’rta ta’lim maktabi

1. 7 – sinf informatika darsligi

2. A.Sattarov «Informatika va axborot texnologiyalari ». – Toshkent : «O’qituvchi», 2002.

3. А.Аbduqodirov , А.Хаitov , R.Rashidov . «Axborot texnologiyalari». –«O’qituvchi », 2002.

4. Internet ziyonet.uz , uzedu.uz , referatlar.uz saytlardagi ma’lumotlardan foydalanildi

Fan: Informatika Sinf: 7-sinf O’quvchi soni: 24 nafar

Mavzu: Axborot texnologiyalari.

I. Darsning maqsadi: O‘quvchilarga axborot texnologiyalari haqida va ular bilan ishlash qoidalarini tushuntirish va ularning ongida shu talab va qoidalarga amal qilishni tushuntirush, mavzuni umumlashtirish, utilgan mavzu bo‘yicha olingan bilim, kunikma va malakalarni mustahkamlash va takrorlash.

II. Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilarni o‘tilgan mavzularni mukammal urganish, olingan bilimlarini yanada chuqurlashtirish, amalda ko‘rsata olish va rivojlantirish hamda keyingi ish jarayonida qullay olishga o‘qtirish.

III. Ta’limiy maqsad: O‘quvchilarni fikrlash, mulohaza qilish, o‘z ustida ishlash va kerakli mavzularni takrorlash hamda fanga oid qushimcha adabiyotlardan foydalanishga urgatish.

IV. Tarbiyaviy maqsad: Darsga, javob berayotgan o‘quvchiga, yonidagi o‘rtog‘iga va raqib guruhgalarga nisbatan hurmat. O‘zaro hurmat, o‘quvchilar qoidasiga rioya qilish va dars borishini kuzatib xulosa chiqarishga o‘rgatish, ularni vatanga muhabbat , yurtga sadoqat , buyuk allomalarimizga hurmat ruhida tarbiyalash.

V. Darsda yoritilishi lozim bo‘lgan tushuncha va atamalar:

• 
  Texnologiya, teletayp, telefaks, Lokal tarmoqlar, Fayl, Fayl serveri, Ishchi stansiya.
  
• 
  Mintaqaviy, global (xalqaro) tarmoq, Modem, Informatsion sistemalar.
  

VII. Dasning usuli: Ma’ruza va amaliyotning uyg’unligi , “aqliy hujum” usuli.

VIII. Dars tafsiloti: 1. Tashkiliy qism:

a) O‘quvchilarni yuqlama qilish;

b) Sinfni guruhgalarga bo‘lish;

c) Har bir guruhga oldindan tayyorlangan topshiriqlar berish;

d) Darsni utkazish qonun qoidalari bilan tanishtirish.

Yangi mavzuning bayoni:

II. O’tilgan mavzuni so’rash , yangi mavzuga zamin tayyorlash.

1-босқич: Proyektorda o’tilga mavzu sanoq sistemalariga doir savollar namoyish etiladi navbat bilan savollarga javob beriladi. Har bir savolning javobi 5 ballik tizimda baholanadi.

1 - savol

1. Axborot deganda nimani tushunasiz?

2. 1011110₂ sonini o‘nlik sanoq sistemasiga o‘tkazing.

3. Bit nima?

1. Axborot deganda biz barcha sezgi a’zolarimiz orqali borliqning ongimizdagi aksini yoki ta’sirini, bog‘liqlik darajasini tushunamiz.

2. 1011110₂ = 94 ₁₀

3. Axborotning eng kichik o‘lchov birligi sifatida bit qabul qilingan. Bit axborotning raqamli ifodasidagi 0 yoki 1 belgisi bo‘lib, ingliz tilidagi “binary digit ” so‘zlaridan olingan va “ikkilik raqami” degan ma’noni anglatadi.

1. Informatika nimani o‘rganadigan fan?

2. 33₁₀ sonini ikkilik sanoq sistemasiga o‘tkazing.

3. “Olma” so‘zini o‘n oltilik sanoq sistemasida kodlang.

1. Informatika – kompyuter texnikasini qo‘llashga asoslanib inson faoliyatining turli sohalarida axborotlarni izlash, to‘plash, saqlash, qayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan shug‘ullanuvchi fandir.

2. 33₁₀ = 100001 ₂

3. Olma 4F6C6d61

1. Axborot tashuvchi vositalarni sanab bering.

2. 101₂ + 111₂ amalni bajaring.

3. Axborotlarni eng kichik o‘lchov birligi qanday nomlanadi?

1. Axborotlar turli xil vositalarda, masalan, kitoblarda, gazetalarda, magnitli tasmalarda, kompyuterlarning esa maxsus vositalarida saqlanadi. Ular axborot tashuvchi vositalar deb ataladi.

2. 101₂ + 111₂ = 1100₂

3. Axborotning eng kichik o‘lchov birligi sifatida bit qabul qilingan. Bit axborotning raqamli ifodasidagi 0 yoki 1 belgisi bo‘lib, ingliz tilidagi “binary digit ” so‘zlaridan olingan va “ikkilik raqami” degan ma’noni anglatadi.

1. Axborotli jarayonlar deb nimaga aytiladi?

2. 111₂ + 10₂ amalni bajaring.

3. Axborotlarni eng katta o‘lchov birligi qanday nomlanadi?

1. Axborotlar ustida bajariladigan amallar bilan bog‘liq barcha jarayonlar axborotli jarayonlar deb ataladi.

2. 111₂ + 10₂ = 1001₂

3. bit , bayt , Kbt , Mbt, Gbt, Tbt,Pbt

1. Axborot bilan qanday amallar bajarish mumkin?

2. 1010₂ - 110₂ amalni bajaring.

3. 1024 bayt = 2¹⁰ bayt = ? tenglikni davom ettiring.

1. Axborot ustida hosil qilish, to‘plash, izlash, saqlash, uzatish, qabul qilish, o‘lchash, ishlatish, qayta ishlash, nusxalash,his etish, eslab qolish, boshqa ko‘rinishga o‘tkazish,tarqatish, bo‘laklarga ajratish, soddalashtirish, birlashtirish,formallashtirish, kodlash, buzish kabi amallarni bajarishmumkin.

2. 1010₂ - 110₂ = 100₂

3. 1024 bayt = 2¹⁰ bayt = 8*2¹⁰ bit = 2¹³ bit.

1. Axborotdan hayot faoliyatida foydalana olish uchun, asosan qaysi muhim xususiyatga ega bo‘lish lozim?

2. 110₂ soni bilan 5₁₀ sonini taqqoslang.

3. Axborotlarni uzatish tezligi qanday nomlanadi.

1. Axborotdan hayot faoliyatida foydalana olish uchun, asosan 3 muhim xususiyatga ega bo‘lish lozim: bular Qimmatlik , to’liqlik , ishonchlilik.

2. 110₂ =6₁₀ 5₁₀ = 100 ₂ 6₁₀ > 5₁₀ uchun 110₂ > 5₁₀

3. Axborotning vaqt birligi ichida uzatilgan miqdori axborotni uzatish tezligi deb ataladi. Axborot uzatish tezligining birligi sifatida bod kiritilgan: 1 bod = 1 bit/1 sekund.

1. Qadimda axborotlar nima uchun kodlangan?

2. C₁₆ soni bilan 1010₂ sonini taqqoslang.

3. Axborot uzatish tezligini yana qanday o‘lchov birliklari bor?

1. Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish qulay bo‘lishi

uchun emas, balki axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo‘llanilgan.

2. C₁₆ = 12 ₁₀ 1010₂ =10 ₁₀ 12 ₁₀ > 10₁₀ C₁₆ > 1010₂

3. Kilobayt/sekund, Kilobit/sekund, Megabayt/sekund , Kilobayt/minut, Kilobayt/minut.

VIII – savol

1. Morze kodlash usulida nechta belgi ishlatiladi?

2. “O‘zbekiston – kelajagi buyuk davlat” so‘zida necha bayt axborot bor?

3. Yuliy Sezar ning “Sezar shifri” da qanday kodlanadi?

1. Unda turli harf va raqamlar nuqta va tirelarning maxsus ketmaketligi ko‘rinishida ifodalangan, ya’ni, axborot uchta belgi yordamida kodlanadi: “uzun signal” (tire yordamida ifodalanadi), “qisqa signal” (nuqta yordamida ifodalanadi), “signalsiz” (bo‘shliq, pauza bilan ifodalanadi). Mazkur kodlash usuli hozirgi kunda ham qo‘llanib kelinmoqda. Morze kodlash usulini notekis (o‘zgaruvchan) kod deb yuritiladi.

2. 33 ta belgi bor har bir belgi bir baytda javob: 33 bayt

3. “Sezar shifri”da matndagi harf alifboda o‘zidan keyin kelgan uchinchi harfga almashtiriladi. Bunda alifbo doiraviy yozilgan hisoblanadi. Bu kodlash usul alifboni surish usuli deyiladi. Sezar usulidan foydalanganda belgini istalgancha surish mumkin.

1. Qanday sanoq sistemalarini bilasiz ?

2. “Anor” so‘zini o’n oltilik sanoq sistemasida kodlang.

3. CLXXVII rim raqamidagi sonni o‘nlik sanoq sistemasiga o‘tkazing.

“Texnologiya” so‘zi yunoncha (grekcha) “techne” – san’at, mohirlik, hunar va “logos” – fan so‘zlaridan tashkil topgan bo‘lib, texnologiya aniq maqsadga erishish uchun zaruriy vositalar, usul va sharoitlardan foydalangan holda muayyan amallarning ketma-ket bajarilishini ko‘zda tutadi.

Axborot inson hayotida modda, energiya kabi muhim o‘rin tutar ekan undan oqilona foydalanishni taqozo etadi. Kerakli axborotsiz biror vazifani bajarish mushkul. Bundan tashqari, zarur axborotga o‘z vaqtida ega bo‘lish ham muhimdir.

Zamonaviy ishlab chiqarish dunyoning turli chekkalaridan xilma-xil axborotlarni tez va kerakli ko‘rinishda qabul qilish yoki uzatishni talab etadi. Bugungi kunda axborotni uzatish va qabul qilish vositasi sifatida telefondan keng foydalaniladi. Ammo zamonaviy ish yuritishda bu yetarli emas. Hozirda kompyuter tarmoqlarisiz ish yuritishni tasavvur qilish qiyin. Oddiy aviachi ptalardan tortib kosmosni tadqiq qilishgacha bo‘lgan jarayonlarda kompyuter texnologiyalaridan foydalaniladi. Hozirgi kunda Internet, IASNET kabi yuzlab xalqaro va biror davlat doirasidagi axborot tizimlari mavjud va ular inson faoliyati uchun xizmat qilmoqda.

Axborot tizimlar – bu katta hajmdagi axborotlarni qabul qilish, uzatish, saqlash va talab qilingan axborotni tez izlab topish kabi vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan sistemalardir.

Yangi mavzuni mustahkamlash uchun testlar:

O’tilgan mavzuni mustahkamlashda videoproyektor va ekrandan foydalaniladi. O’quvchilarga ekranda o’tilgan mavzular bo’yicha Microsoft Power Pointda tayyorlangan, ko’rgazmali 10 ta test ko’rsatiladi. Test shunday tuziladiki, uning birinchi savoli va javobi chiqadi. Har bir o’quvchi o’zi yakka holda to’g’ri javobni belgilaydi. Shundan so’ng savolning javobi kelib chiqadi. Agar javoblari tog’ri bo’lsa 1 ball, noto’g’ri bo’lsa 0 ball yordamida baholanadi. O’quvchilar o’zlarini o’zlari baholaydilar. 10 ta testdan 9 va undan yuqorisin topgan o’quvchilarga 5 ballik rag’bat kartochka , 7 - 8 tog’ri javobga 4 ballik , 6 ta to’gri javobga 3 ballik kartochkasi tarqatiladi.

b) mikroskop , lupa d) teleskop , mikroto’lqinli pech .

10. Axborot texnologiyasi o‘z ichiga quyidagilardan qaysilarini o’z ichiga oladi ? a) qalam, ruchka, daftar, qog‘oz, mel, doska, proyektor, ekran, kodoskop, sinf, stol, stul, o‘quvchi, o‘qituvchi, farrosh, direktor, kitob, kompyuter b) suhbat jarayoni, dars o‘tish jarayoni, test o‘tkazish jarayoni, savol- javob o‘tkazish jarayoni, dars o‘tish usuli va metodikasi, plakat yoki boshqa didaktik materiallar

d) barchasini

1. Axborot texnologiyasi deganda nimani tushunasiz?

2. Axborot texnologiyasining tashqi omillariga misol keltiring.

3. Lokal tarmoqlar nima sababdan shunday ataladi?

4. Global tarmoqlar lokal tarmoqlardan nimasi bilan farq qiladi?

5. Modem nima va u nima uchun xizmat qiladi?