|
Yer, capital, tadbirkorlik faoliyati va mehnat ishlab chiqarish omillari
|
| bet | 2/4 | | Sana | 20.11.2023 | | Hajmi | 85 Kb. | | #101753 |
Bog'liq Asosiy va yordamchi ishlab chiqarishni tashkil etishYer, capital, tadbirkorlik faoliyati va mehnat ishlab chiqarish omillari.
Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
1 Proporsionallik.
2 U'zluksizlik.
3 Mo'tadillik.
4 Parallcllik.
5 Buyumlarni ishlab chiqarish jarayonida eng qisqa yo'l bilan harakat qildirish, ishlovga uzatish va tayyor maxsulotni olsh Buning uchun korxonaning sex va uchastkalarida joylashishi texnologik jarayon talablariga javob brishi kerak.
6. Ishlab chiqarishni avtomatlashtirish.
Proporsionallik — vaqt birligi ichida korxonaning asosiy va yordamchi scx-uchastkaiarida ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi teng miqdorda bo'lishi lozim.
Uzluksizlik - mahsulot turi chcklangan, ishlab chiqarish avtomatlashtirilgau sharoitda arnalga oshiriladi. Bunda buyumlarga ishlov berishda kutib qolishlar bo'lmaydi. Uzluksizlik darajasi (U) tanaffuslar vaqtini (7) ishlab chiqarish davrining uzunligiga (Id) nisbati bilan topiladi:
U= T Id
Mo ’tadillik — har bir ish joyida, uchastka, sex va korxonada bir xil vaqt ichida mahsulotni teng :.-iqdorda yoki asta-sekin ko'payib borishini ko'rsatadi.
Parallellik bir vaqtda barcha ish joylarida bir qancha detallar va mahsulot bo'laklarini ishlab cniqaiiJishini taqozo etadi.
Ishlab chiqaiisli jarayonini oqilona tashkil etishga qo'yilgan eng asosiy talablardan biri — mahsulot ishlab chiqarish (tayyorlash) davrining uzunligi eng kam miqdorini ta'minlash. Ishlab chiqarish davri xomashyo materiallari ishlab chiqarishga kiritilgandan to tayyor mahsulot bo'lib chiqqungacha ketgan vaqt uzunligi.
Ishlab chiqarish davri qancha kam to'Isa, unumdorlik shuncha yuqori bo'iadi. Mehnat sarfining me'yori ma'lum vaqt oralig'ida ishlab chiqarilgan mahsulot yoki shu hajmdagi mahsulotni nlab chiqarish uchun ketgan vaqt. Demak, ishlab chiqarish davrining kamayishi mehnatning tejalishi hisoblanadi. Ishlab chiqarish davri texnologik jarayonlar davridan va tanaffuslar davridan iborat.
Ishlab chiqarish davrining uzunligi quyidagi umumiy formula asosida topiladi: bu yerda, ishlab chiqarish davrining umumiy uzunligi, soat, min;
Bu vaqtlar texnologik jarayonlar davri, deb yuritiladi: buyumlarni smenalar operatsiyalar o’rtasida turib qolishi vaqti - smenalararo turib qolish vaqti; i — operatsiyalar Ishlab chiqarish davrining uzunligi buyumlar, detallar, uzellarga (mahsulot bo'lakkaiva) usuliga bog'liq. Buyumlarga ishlov berish tartibiga ko'ra, ishlab chiqarish davri uzuu yoki qisqa bo'iadi.
Ishlab chiqarishga ta’sir etuvchi omillar.
Tovarlar ishlab chiqarish va xiznmt ishlarini bajarishda ishtirok etadigan, ishlab chiqarishning rirovard natijalariga ta'sir ko'rsatadigan resurslar «ishlab chiqarish omiliari», deb ataladi.
Iqtisodiyot fanida iqtisodiy resurslaming quyidagi guruhlari mavjud:
tabiiy resurslar yoki yer va yer osti hamda ustki boyliklari;
kapital;
mehnat rcsurslari;
xamkorlik qobiliyati (tadbirkorlik).
har birini iqtisodiyot tizimida o'z o'rni bor, u ma'lvun
iovarbmi ishlab cliiqarish va xizmat ishlarini bajarishda tabiiy
Ular ioydali qazihnalar, o'rmonlar, suv, havo va shunga o'xshashlar. Tabiiy rcsurdlar ie.aada, iqtisodchilar «yer» iborasini ham ishlatib, unga ham «ishlab chiqarish omili», deb qaraydilar.
tabiiy omil sifatida o'rganiladi. O'zbekistonning yer fondi davlat chegaralariga qadar bo'lgan hamma enar hisoblanadi. Davlat yer fondi qishloq xo'jaligi maqsadlarida foydalanish uchun jamoa xo'jaligi va boshqa
ialiklarga borib qo'yilgan qishloq xo'jaligi yerlaridan, aholi yashaydigan punktlar (shaharlar, кichiк chuqurchalar va qishloq aholi joylarining yerlaridan), sanoat, transport, kurort, qo'riqxonalarning yerlari- boshqa har xil yerlardan (davlat o'nnon fondlari yerlaridan, davlat suv fondlari yerlaridan)
O'zbekistonning umumiy yer fondi keyingi ma'lumotlar bo'yicha 44,75 ml л geklar, slmnaan aun 32 mln gektari qishloq xo'jaligiga qarashli yerlar. Qishloq xo'jaligi yeiiari ichida kbita.rr ч..] 83,5 % u . qlar va yjylovlar egallaydi.
|
| |
