|
Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika unversiteti olmaliq filiali
|
| bet | 3/3 | | Sana | 15.02.2024 | | Hajmi | 159,22 Kb. | | #157241 |
Bog'liq EJA. (5) Kon mashina va uskunalarining texnologik parametrlari, KARerrr, Документ Microsoft Word (2), 1-amaliy ish, 2021-aprel-iyun, bolt, 12.09.2022, рамка узб, Nasriddinov D, rele тест уз (2), Suhrob.1, 5 lab, ХОЛИДА, Raxmonov Akram kon mashina, Rahimov Ortiqali misollarGORIZONTA KON LAHIMLARINI O’TISH.
Gorizontal va qiya kon lahimlari qattiq, yumshoq, bir tarkibli va ko'p tarkibli jinslar yoki foydali qazilma yotqiziqlari orasidan o'tilishi mumkin. Qattiq va o'rtacha qattiqlikka ega bo'lgan kon massividan lahim о tish texnologiyasi burg'ilab-portlatish usulini qo'llashga asoslangan bo'ladi. Kon lahimlarini burg'ilab-portlatish usulida о tish quyidagi alohida jarayonlarni ketma-ket yoki ularning aynmlarini parallel bajarish asosida amalga oshiriladi: shpur va s vajinalarni burg'ilash; ularni portlovchi moddalar bilan zarya ash va portlatish; lahim kavjoyini shamollatish; kon massafIni transport vositasiga yuklash va tashish; vaqtincha mustaham agichlar qo'yish; doimiv mustahkamlagichlarni o'rnatish va yordamchi ishlarni bajarish.' ^ .Pn *abimlarini burg'ilab-portlatish usulida o'tishda shpur va ami burg'ilash juda ko'p ipehnat talab qiladigan jarayon 33 hisoblanadi va lahim o'tish sikli davomiyligining 25—35% ini tashkil qiladi. Gorizontal kon lahimlarini o'tishda shpurlami burg'ilash B U E I, B U E 1M, BKG 2, B U E ZT, elektr yuritgichli va BL I, BU 1M, B U R 2, 1SBU 2 pnevmo yuritgichli burg'ilash qurilmalari yordamida bajariladi. Ushbu burg'ilash qurilmalari gorizontal va qiyaligi 10° gacha bo'lgan lahimlami qattiqlik koeffitsiyenti 16 dan kam bo'lgan jins yoki foydali qazilma yotqizig'i orasidan o'tishda qo'llaniladi. Kon lahimlari o'tishda portlatish ishlarining samaradorligi asosan, shpurlarning kavjoyda joylashishiga bog'liq bo'ladi. Shpurlarning kavjoyda joylashish sxemasi jinslarning qattiqligi, tarkibi, lahimlarning ko'ndalang kesim yuzasi, shakli va boshqa omillarni hisobga olgan holda tanlab olinadi. Kon lahimlarini o'tishda kavjoyda burg'ilanadigan shpurlar o'yuvchi - o'yma hosil qiluvchi. buzuvchi (parchalovchi) va chcgaralovchi turlarga bo'linadi. O'ymaning shakli shpurlami kavjoyda joylash sxemasini tavsiflovchi asosiy ko'rsatkich hisoblanadi. Shaxta va rudniklarda prizmasimon va ponasimon shakldagi o'ymalardan keng foydalaniladi. Ayrim hollarda esa, zaryadlanmaydigan o'ydirma skvajinali prizmasimon va boshqa shakldagi o'ymalar ham lahim o'tishda qo'llaniladi. Qattiqlik koeffitsiyenti 7 gacha bo'lgan jinslarda zaryadlangan shpurlar orasidagi masofa 0,3 m dan 7 m gacha bo'lsa, qatorlar orasidagi masofa 0,45 m dan kam bo'lmasligi kerak. Chcgaralovchi shpurlar orasidagi masofa 0,6- 0,8 m bo'lib, ular lahim chekkalaridan 10—30 sm masofada burg ilanadi (2.10- rasm). Shpurlar burg'ilangandan so'ng tasdiqlangan portlatish ishlari pasporti bo'yicha ularni zaryadlashga kirishiladi. Shu bilan bir qatorda mustahkamlagichning holati, shamollatish vositalarining ishonchliligi, inert changi va tiqin materialining mavjudligi tekshiriladi. Portlatish natijasida ma’lum hajmdagi massiv parchalanib. parchalangan jinslar yoyilmasi va lahim kavjoyida portlash mahsuli (zaharli gazlar) hosil bo'ladi. Shu sababli sfipurlar portlatilganidan so'ng o'tilayotgan lahim kavjoyini shamollatish zarurati tug'iladi. Umumshaxta havo oqimi orqali lahim kavjoylarini shamollatish faqat bir-biriga yaqin qo'shaloq lahimlami, masalan, shtrek va prosekni o'tishda yoki qisqa lahimlarni o'tishda qo'llaniladi. Bunda havo oqimi kavjoylarga to'siqlar, shamollatish eshiklari va boshqa vositalar yordamida yo'naltiriladi. Boshi berk uzun lahimlar kavjoylarini lahim og'ziga yaqin o'rnatilgan hududiy shamollatish ventilyatorlari yordamida shamollatiladi. Bunda puflama, so'rma va aralash shamollatish usullaridan foydalaniladi Shamollatish quvurlari turli materiallardan yasalgan boMishi mumkin. Materialsimon quvurlar rezinalashtirilgan to’qima gazmollardan yasalgan boMib, diamctri 500-600 mm, bir boMagining uzunligi 5-30 m boMishi mumkin. Metall quvurlar qalinligi 1-3 mm boMgan poMat varaqlaridan yasalgan boMib. diamctri 800 mm, uzunligi esa 2-3 m gacha boMishi mumkin. Portlatishdan so‘ng kavjoyni shamollatish vaqti 15—20 daqiqadan ko'p boMmasligi kerak. Lahimlami burg'ulab portlatish usulida massivdan ajratib olingan jins yoki foydali qazilmani transport vositasiga yuklash zaruriyati tugMladi. Bu lahim o'tish sikli eng uzoq davom etadigan va ko'p mehnat talab qiladigan jarayonlardan biri hisoblanadi. Bu jarayon turli yuklash mashinalari bilan mexanizatsiyalashtirilgan. Bu mashinalarning ishlash tarzi uzluksiz va davriy (siklli) ishlash turlariga bo'linadi. Cho'michli yuklash mashinalari davriy (siklli) ishlaydigan yuklash mashinalari hisoblanadi. Uzluksiz ishlaydigan mashinalar (2 PN B 2, IP N B 2B va boshqalar) o'rmalovchi mashinalar bo'lib, ikkita sidirg'ich «qo'llar» ularning ish quroli hisoblanadi. Mashina qo'llari uzluksiz yon tomondagi maydalangan jinslarni (ko‘mirni) sidirib, . sidirg'ichli yoki plastinkali konveycrga tushirib beradi va jinslar konvcyer orqali transport vositalariga yuklanadi. Yuklash mashinasini tanlab olishga qator omillar ta’sir etadi, asosiylari: yuklanadigan kon jinsining tavsifi; lahim ko'ndalang kesim yuzasining o'lchamlari; lahimning qiyalik burchagi; shaxtaning gazdorlik holati va hokazo. Shaxtalarda qiya kon lahimlarini burg'ilab-portlatish usulida o'tish uchun maxsus lahim o'tuvchi komplekslar yaratilgan. Masalan, «Sibir — 1» kompleksi M DH mamlakatlari ko'mir sbaxtalarida keng qo'llanilmoqda. Bu kompleks konstruktiv texnologik jihatdan o'zaro bog'langan uskunalar tizimi ko'rinishida bo'lib, chig'ir (лебедка) yordamida rclsda harakatlanadi. Portlatilgan kon massasini to'la yoki qisman transport vositasiga yuklangandan so'ng lahimni vaqtinchalik (zarurat tug'ilganda), keyinchalik doimiy mustahkamlashga kirishiladi. Yog'och mustahkamlagichlami kavjoy surilishi bilanoq qo'lda o'matiladi. Mustahkamlagichlarni o'rnatish quyidagi jarayon va operatsiyalardan tashkil topadi: mustahkamlagich romiarini ornatishga joy tayyorlash va uning ustunlarini tiklash uchun chuqurchalar hosil qilish; romni o'rnatish; lahim yonlari va shiftlariga toqilar terish, toqi va lahim devorlari orasidagi bo'shliqni tosh yoki boshqa materiallar bilan to'ldirish. Ronilarni lahim o'qiga tik va bir-biridan ma'lui.'’ masofada (0,6—1,0 m) o'matiladi. Trapetsiyasimon romlar ustunlari gorizontga nisbatan 80-85° qiyalikda tiklanadi. Trapetsiyasimon mctall mustahkamlagichlarni o'rnatish ham yog'och mustahkamlagichlarni o'rnatish tartibi kabidir. Mctall mustahkamlagichlarni tiklash kam mcxanizatsiyalashgan bo'lib, asosan, qo'l kuchi bilan bajariladi. Ayrim jarayonlarni bajarish uchun o'rnatgich, ko'targich kabi mexanizmlardan foydalaniladi. Ba'zida arkasimon to'sinlami ko'tarishda lahim o'tuvchi kombavn strelasidan foydalaniladi. Monolit va temir-beton mustahkamlagichlarni o'rnatishda yig'ma yoki suriluvchi (mcxanizatsiyalashgan) opalubkalar qo'llaniladi. Yig'ma opalubka o'matilgandan keyin lahim devorlari beton bilan tiklanadi. Dastlab, 100—150 mm qalinlikdagi qatlam shaklida beton qu>iladi, uni obdon zichlanadi, ikkinchi qatlamni VI quyib. u ham zichlanadi va hoka/o. ' Lahimning liar ikki devori beton bilan tiklangandan so'ng H gumbaz ostiga yarim avlana shaklidagi opalubkani hosil qiluvchi Щ yig'ma opalubka elementlari o'rnatiladi, har ikki devor tomoR nidan gumbaz markazi tomon beton quyilib, mustahkamlagich arkasi barpo ctiladi. Yig'ma beton (temir-beton) mustahkamlagichlarini liklash I oddiy va arkasimon bloklarni (tyubinglar) terib, montaj qilishvdan iboratdir. Mustahkamlagichni barpo etish lahim dcvorlari I ostiga poydevor bloklarini o'rnatishdan boshlanadi. Bloklar P montaj qilinayotganda ular orasiga, eziluvchanlikni ta'minlash I maqsadida, eziluvchan materiallar (odatda, yog'och) qo'yiladi. I Lahim dcvorlari montaj qilingach, mustahkamlagichning arka I qismiga o'tiladi. Kon lahimlarini o'tishda uni muvafTaqiyatli bajarishga qulay I sharoit yaratish maqsadida asosiy jarayonlar bilan birga qator r yordamchi ishlar ham amalga oshiriladi. Yordamchi ishlar vaqtinchalik mustahkamlagichni tiklash, tcmir yo'l yotqizish (konveycrni uzaytirish), shamollatish quvurini uzaytirish, suv chiqaruvchi ariqcha hosil qilish kabilardan iboratdir. O'tilayotgan lahim kavjoyini vaqtincha mustahkamlash kavjoyda bajariladigan asosiy jarayonlar xavfsizligini, ya'ni lahim shiftidagi jins bo'laklarining qulab tushishini bartaraf ctishni ta’minlaydi. Kavjoy siirilislii natijasida temir yo'lni uzaytirib borish talab etiladi. Chunki lahim kavjoyi har bir lahim o'tish sikli tugallanishi bilan ma’lum masofaga oldin o'matilgan tcmir yo'ldan (yoki konvcycrdan) uzoqlashadi. Yuklangan tcmir yo'l tarkibining harakatlanishi va yer osti suvlarining oqishini yengillashtirish maqsadida temir yo'lni stvol tomon yo'nalishda kichik qiyalikda yotqiziladi. Yer osti suvlarini lahimdan chiqarishga mo'ljallangan ariqcha ham kichik qiyalikda lahimning zaminida barpo etiladi. Kon lahimlari kavjoyini shamollatish va u yerdagi energiya, ya’ni quvur va kabellar iste’molchilami energiva bilan ta’minlash uchun lahim yon devorining yuqori qismiga ilib qo'yiladi.
Xulosa.
Yer osti Gorizontal kon lahimlarining o’lchamlari asosan unda ishlaydigan texnika transport turlariga qarab tanlanadi.Bundan tashqari konning bosimi, tog’ jinslarining mustahkamligiga ham qaraladi.Kon lahimlaridagi xavfsilikni taminlash maqsadida , kon devorlari turli xil yog’och, temir va betondan tashkil topgan mustahkamlagichlar bilan mustahkamlanib chiqiladi.Konni havo bilan taminlashda, kon devorlaridan kislorod trubalari otkaziladi.Kon ishchilari o’zlari bilan kislorod balonlarini olib yurishadi.bundan maqsad favqulotda holatlarda ya’ni shaxta havo yo’llari berkilib qolgan taqdirda, kislorod balonlaridan foydalanishadi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Sagatov N. X. Alimxodjayev S. R. Konchilik korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil qilish. T: ToshDTU, 1996, 61 b. Umarova /. K , Valiyev X. R. Foydali qazilmalarni boyitish va qayta ishlash. Ma’ruzalar to'plami. T: ToshDTU, 2000, 56 b.
|
| |
