TARMOQDAGI INTERNET PROTOCKOL (IP) MANZILLARI
Radjabova Madina Shavkatovna
Toshkent axborot texnologiyalari unversitetining "Kiberxavfsizlik va kriminalistika "
kafedrasi o'qituvchi-stajyor Yusupova Suaryyo Muyasar qizi Mexmonxo'jayev Azizbek Shuxratjon o'g'li
Axborot xavfsizlik talabalari
Anatatsiya: butun global olamda internetdan foydalanuvchilar internetga kirishi, undan ma'lumotlar olishi yokida ma'lumotlar jo'natishi uchun IP(Internet Protocol) dan foydalanadi. Bu esa Internetda qurilmalar o'zaro a'loqa qilishini ta'minlab beruvchi asosiy protocol hisoblanadi.
Kalit so'zlar: IPv4 manzillari, binary, tarmoq, xost, subnet maska, mantiqiy VA (AND), prefix uzunlik, Statik IP, Dinamik IP, Unicast, Broadcast, Multicast, Anycast, shaxsiy IP, Ommaviy IP, IPv4 sinflari (class), IPv6 manzillari.
KIRISH
Tarmoq - kompyuterlar, terminallar va boshqa qurilmalarning ma'lumot almashishni ta'minlaydigan aloqa kanallari bilan o'zaro majmui. Kompyuterlararo ma'lumotlarni almashishni ta'minlab beruvchi bunday tarmoqlar kompyuter tarmoqlari deb yuritiladi.
Kompyuter tarmog'i - bu birgalikda umumiy holda ishlaydigan apparat va programmali tashkil etuvchilardan iborat bo'lgan mukammal kompleksdir.
Internet protocol (IP) 1974-yilda Vint Cerf va Bob Kan tomonidan joriy etilgan Transmissiyani boshqarish dasturi (Transmission Control Program) bo'yicha dastlabki ulanishsiz axborotlargamma xizmati bo'lib, u TCP (Transmission Control Protocol - uzatishni boshqarish protokoli) uchun asos bo'lgan ulanishga yo'naltirilgan xizmat bilan to'ldirildi. Shu tariqa Internet protokollar to'plami TCP/IP deb ham ataladigan bo'ldi.
Tarmoqdagi
deyarli har bir qurilmalar, kommutarorlar, mashurizatorlar, end-device lar (oxirgi qurilmalar) ya'ni komyuterlar,
noutbuklar, smartfonlar va boshqa shu kabi qurilmalarning barchasida IP (Internet Protocol) manzillar mavjud bo'lib, ular tarmoq ichida bir birlarini shu IP manzillari yordamida tanib olishadi.
IPv4 tarmoq manzillari
Binary ya'ni ikkilik sanoq tizimi - bu bitlar deb ataladigan 0 va 1 raqamlaridan tashkil topgan raqamlar tizimidir. Xostlar, serverlar, mashurizator va barcha
boshqa tarmoq qurilmalari binary (ikkilik) manzillardan foydalanganligi uchun ikkilik sanoq tizimini bilish muhim hisoblanadi. Xususan, ular bir-birini aniqlash uchun 1-rasmda ko'rsatilgandek, ikkilik IPv4 manzillaridan foydalanadilar.
1-rasm
Ammo biz qurilmalarga IP manzil bergandan o'nlik sanoq sistemasidan ya'ni 0 dan 9 gacha bo'lgan sonlardan foydalamiz. (2-rasm)
2-rasm
Har bir manzil 32 bitli satrdan iborat bo'lib,
oktet deb ataladigan 4 qismga bo'lingan. Har bir oktetda nuqta bilan ajratilgan 8 bit (yoki 1 bayt) mavjud.
Qurilmalargan beriladigan 10lik sanoq tizimidagi IP manzillarni qurilmalar binary ko'rinishga o'tkarish uchun quyidagi algoritm bajaradi: (3-rasm).
3-rasm
Ya'ni, bunda IP 128 raqami bilan solishtiriladi, agar 128dan katta bo'lsa, 1 raqami qo'yilib, IP dan 128 ayirilib tashlanadi. Agar IP 128dan kichik bo'lsa, 0 raqami qo'yiladi va keying qadamga o'tiladi, ya'ni keyingi qadamda IP 64 raqami bilan solishririladi va ushbu
ya'ni ushbu misolda 192.168.10.11 ga teng bo'lgan IP manz ko'rinishga o'tkazilgan, ya'ni dastlab 168>=128 Example: is shart bajarilganda 1 raqami qo'yilgan va 168- 128=40
hosil qilinib, 40>=64 shart tekshirilgan va bunda shart bajarilmaganligi uchun 0 raqami qo'yilgan va keyin 40>=32 shart bajarilganda 1 raqami qo'yilib, 40-32=8 hosil qilingan. So'ngra,
8>=8 shart bajarilgani uchun 1 raqami qo'yilib, 8-8=0 natija olingan va keying barcha qadamdan 0 tekshirilib, oxiridan 168
10 = 10101000
2 hosil bo'lgan.
T
jarayon IP 1 raqami bilan solishtirilguncha davom etadi. Natijada 4ta oktetdan tashkil topgan IP manzilning faqat 1 ta okteti binary ko'rinishga keladi va bu jarayon har bir oktet uchun takrorlanadi.
Masalan:
♦ 2-okteti binary
Positional Value
1000000.
armoq va Xost mazillarni aniqlash. Binary belgini tushunish ikkita xost bir tarmoqda ekanligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Xususan, IPv4 manzili tarmoq qismi va xost qismidan tashkil topgan ierarxik manzildir. Tarmoq qismini xost qismiga nisbatan aniqlashda 32-bitli oqimga qarash kerak. 32-bitli oqim ichida bitlarning bir qismi tarmoqni aniqlaydi va bitlarning boshqa bir qismi 4-rasmda ko'rsatilganidek, xostni aniqlaydi.
4-rasm
Manzilning tarmoq qismidagi bitlar bitta tarmoqda joylashgan barcha qurilmalar uchun bir xil bo'lishi kerak. Tarmoq ichidagi ma'lum xostni aniqlash uchun manzilning xost qismidagi bitlar noyob ya'ni yagona bo'lishi kerak. Agar ikkita xost 32 bitli oqimning belgilangan tarmoq qismida bir xil bitga ega bo'lsa, bu ikkita xost bir xil tarmoqda joylashadi.
Subnet maska tushunchasi. Xostga IPv4 konfiguratsiyasini tayinlashda uchta nuqtali o'nlik IPv4 manzillari sozlanishi kerak:
9
IPv4 manzili - xostning yagona IPv4 manzili
9
Subnet maskasi - IPv4 manzilining tarmoq/host qismini aniqlash uchun ishlatiladi 9
Standart shlyuz - masofaviy tarmoqlarga kirish uchun mahalliy shlyuzni (masalan, mahalliy router interfeysi IPv4 manzili)
aniqlaydi
Mantiqiy VA (AND).Mantiqiy VA raqamli mantiqda ishlatiladigan uchta asosiy binary operatsiyalardan biridir. Tarmoq manzilini aniqlashda faqat VA ishlatiladi.
Bunda Hostning binary ko'rinishdagi IPv4 manzili va Subnet maskasi ustida mantiqiy VA amali bajariladi va Hostning tarmoq mazilili aniqlanadi.(5-rasm)
IP Address
|
192 ,
|
168 .
|
10 . 10
|
Binary
|
IIOOOOOO
|
10101000
|
00001010
|
Subnet mask
|
255 .
|
255 .
|
255 . 0
|
|
11111111
|
11111111
|
|
