K. A. Tashev texnika fanlari nomzodi, dotsent, Muhammad




Download 3,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/133
Sana20.05.2024
Hajmi3,33 Mb.
#244665
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   133
Bog'liq
Kiberxavfsizlik asoslari (21.04.2021)

 ning bitdagi uzunligi 
Talab etiluvchi yillar 
512 
30 000 
768 
2*10

1024 
3*10
11 
1280 
10
14 
1536 
3*10
16 
2048 
3*10
20 
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki, hisoblash 
qurilmalari imkoniyatining ortishi kriptografik algoritmlarning 
bardoshligini kamayishiga olib keladi. Bu har ikkala simmetrik va ochiq 
kalitli kriptotizimlarga taalluqli. 
 
3.4. Ma’lumotlar yaxlitligini ta’minlash usullari 
Yuqorida keltirilgan har ikkala shifrlash algoritmidan (simmetrik 
va ochiq kalitli) faqat ma’lumotlarning konfidensialligini ta’minlashda 
foydalanish xususida aytib o‘tildi. Quyida esa ulardan ma’lumotlarning 
yaxlitligini tekshirishda foydalanish masalasi bilan tanishib o‘tiladi. 
Xesh funksiya. 
Xesh funksiya
 
chekli alfavitdagi uzunligi chekli
kirish yo‘li so‘zini berilgan, odatda qat’iy uzunlikdagi, so‘zga 
akslantiruvchi funksiya. Xesh funksiya quyidagi xususiyatlarga ega: 
1.
Ixtiyoriy uzunlikdagi matnga qo‘llash mumkin. 


69 
2.
Chiqishda tayinlangan uzunlikdagi qiymat shakllanadi. 
3.
Berilgan ixtiyoriy 
𝑥
 
bo‘yicha 

(
𝑥

oson hisoblanadi. 
4.
Berilgan ixtiyoriy 
𝐻
 
bo‘yicha 

(
𝑥
) =
𝑁
tenglikdan 
𝑥
 
ni 
hisoblab topib bo‘lmaydi (bir tomonlilik xossasi). 
5.
 
Olingan 
𝑥
 
va 
𝑦 ≠ 𝑥
 
matnlar uchun 

(
𝑥
)


(
𝑦
)

bo‘ladi 
(kolliziyaga bardoshlilik xossasi).
 
Xesh funksiya yordamida uzatilayotgan ma’lumotlar yaxlitligini 
tekshirishning sodda ko‘rinishi 3.8-rasmda keltirilgan. Jo‘natuvchi 
xabarning xesh qiymatini hisoblaydi va uni qabul qiluvchiga xabar bilan 
birgalikda yuboradi. Qabul qiluvchi dastlab xabarning xesh qiymatini 
hisoblaydi va qabul qilingan xesh qiymat bilan taqqoslaydi. Agar har 
ikkala xesh qiymat teng bo‘lsa, ma’lumotning yaxlitligi o‘zgarmagan, 
aks holda o‘zgargan deb topiladi. Odatda xesh funksiya kirishda 
ma’lumotdan tashqari hech qanday qiymatni talab etmagani bois, 
kalitsiz 
kriptografik funksiyalar 
deb ham ataladi (kalit talab qiluvchi 
ma’lumotlarning yaxlitligini ta’minlash usullari ham mavjud). 
Hello !
Hello !
Xesh qiymat
Hello !
Xesh qiymat
Xesh funksiya
Hello !
Xesh funksiya
Xesh qiymat
Xesh qiymat
Yaxlitlikni 
tekshirish
Haqiqiy 
xabar
Jo‘natilgan 
xabar
Qabul 
qilingan xabar
 
3.8-rasm. Xesh funksiya asosida ma’lumotlar yaxlitligini tekshirish 
Yuqorida keltirilgan usulda xavfsizlik muammosi jiddiy bo‘lgani 
bois, undan amalda foydalanilmaydi. Ya’ni, hujumchi tomonidan faqat 
ma’lumot o‘zgartirilgan holda yaxlitlikni tekshirish imkoniyati mavjud. 
Biroq, hujumchi ma’lumotning xesh qiymatini almashtirish orqali 
foydalanuvchini osonlik bilan ma’lumot yaxlitligiga ishontirishi 
mumkin.
Ushbu muammoni bartaraf etuvchi – 
xabarlarni 
autentifikatsiyalash kodi (message authentication code, MAC) 
tizimlari 


70 
mavjud bo‘lib, unga ko‘ra biror maxfiy kalit asosida ma’lumotning xesh 
qiymati hisoblanadi (3.9-rasm). 
MAC
=?
MAC
MAC
Kalit
Kalit
Ma’lumot
Ma’lumot

Download 3,33 Mb.
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   133




Download 3,33 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



K. A. Tashev texnika fanlari nomzodi, dotsent, Muhammad

Download 3,33 Mb.
Pdf ko'rish