ning bitdagi uzunligi Talab etiluvchi yillar 512
30 000
768
2*10
8
1024
3*10
11
1280
10
14
1536
3*10
16
2048
3*10
20
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki, hisoblash
qurilmalari imkoniyatining ortishi kriptografik algoritmlarning
bardoshligini kamayishiga olib keladi. Bu har ikkala simmetrik va ochiq
kalitli kriptotizimlarga taalluqli.
3.4. Ma’lumotlar yaxlitligini ta’minlash usullari Yuqorida keltirilgan har ikkala shifrlash algoritmidan (simmetrik
va ochiq kalitli) faqat ma’lumotlarning konfidensialligini ta’minlashda
foydalanish xususida aytib o‘tildi. Quyida esa ulardan ma’lumotlarning
yaxlitligini tekshirishda foydalanish masalasi bilan tanishib o‘tiladi.
Xesh funksiya. Xesh funksiya
chekli alfavitdagi uzunligi chekli
kirish yo‘li so‘zini berilgan, odatda qat’iy uzunlikdagi, so‘zga
akslantiruvchi funksiya. Xesh funksiya quyidagi xususiyatlarga ega:
1.
Ixtiyoriy uzunlikdagi matnga qo‘llash mumkin.
69
2.
Chiqishda tayinlangan uzunlikdagi qiymat shakllanadi.
3.
Berilgan ixtiyoriy
𝑥
bo‘yicha
ℎ
(
𝑥
)
oson hisoblanadi.
4.
Berilgan ixtiyoriy
𝐻
bo‘yicha
ℎ
(
𝑥
) =
𝑁
tenglikdan
𝑥
ni
hisoblab topib bo‘lmaydi (bir tomonlilik xossasi).
5. Olingan
𝑥
va
𝑦 ≠ 𝑥
matnlar uchun
ℎ
(
𝑥
)
≠
ℎ
(
𝑦
)
bo‘ladi
(kolliziyaga bardoshlilik xossasi).
Xesh funksiya yordamida uzatilayotgan ma’lumotlar yaxlitligini
tekshirishning sodda ko‘rinishi 3.8-rasmda keltirilgan. Jo‘natuvchi
xabarning xesh qiymatini hisoblaydi va uni qabul qiluvchiga xabar bilan
birgalikda yuboradi. Qabul qiluvchi dastlab xabarning xesh qiymatini
hisoblaydi va qabul qilingan xesh qiymat bilan taqqoslaydi. Agar har
ikkala xesh qiymat teng bo‘lsa, ma’lumotning yaxlitligi o‘zgarmagan,
aks holda o‘zgargan deb topiladi. Odatda xesh funksiya kirishda
ma’lumotdan tashqari hech qanday qiymatni talab etmagani bois,
kalitsiz kriptografik funksiyalar deb ham ataladi (kalit talab qiluvchi
ma’lumotlarning yaxlitligini ta’minlash usullari ham mavjud).
Hello !
Hello !
Xesh qiymat
Hello !
Xesh qiymat
Xesh funksiya
Hello !
Xesh funksiya
Xesh qiymat
Xesh qiymat
Yaxlitlikni
tekshirish
Haqiqiy
xabar
Jo‘natilgan
xabar
Qabul
qilingan xabar
3.8-rasm.Xesh funksiya asosida ma’lumotlar yaxlitligini tekshirish Yuqorida keltirilgan usulda xavfsizlik muammosi jiddiy bo‘lgani
bois, undan amalda foydalanilmaydi. Ya’ni, hujumchi tomonidan faqat
ma’lumot o‘zgartirilgan holda yaxlitlikni tekshirish imkoniyati mavjud.
Biroq, hujumchi ma’lumotning xesh qiymatini almashtirish orqali
foydalanuvchini osonlik bilan ma’lumot yaxlitligiga ishontirishi
mumkin.
Ushbu muammoni bartaraf etuvchi –
xabarlarni autentifikatsiyalash kodi (message authentication code, MAC) tizimlari
70
mavjud bo‘lib, unga ko‘ra biror maxfiy kalit asosida ma’lumotning xesh
qiymati hisoblanadi (3.9-rasm).
MAC
=?
MAC
MAC
Kalit
Kalit
Ma’lumot
Ma’lumot
