|
Kashta chokida kompozitsiya tikishBog'liq 176-178www.pedagoglar.uz
42-son 2–to’plam mart 2023
Sahifa: 177
matolarga tikilgan. Hozirgi kungacha ham satin, shoyi, baxmalga tikiladi. Ish
jarayonida kashtachilar o‘z mahoratlarini oshirishadi va bir-biridan o‘rganishadi.
Kashta
choklari,
tikish
uslublarining
turli-tumanligi
oʻzbek
kashtadoʻzlarining katta sanʼatidan dalolat beradi. Masalan, Nurota, Buxoro,
Samarqand kashtachilik mahsulotlari koʻproq yoʻrma chok bilan, Shahrisabzda
yoʻrma, kandaxayol, iroqi, Toshkentda esa koʻproq bosma chok bilan tikilgan.
Oʻzbek kashtadoʻzlari buyum bezaklarida amaliy bezak sanʼatining boshqa
turlaridagi naqshlardan andaza olgan.
Kashtalarda oʻsimliksimon tasvirlar – shox, gulband, guldastalar koʻp
uchraydi. Naqsh mujassamligida asosiy bezak matoning oʻrtasida boʻlib, hoshiyalar
qoʻshimcha bezak hisoblanadi. Lekin hoshiya bezagi mahorat bilan ishlangan
kashtalar ham koʻp. Ganchkorlik, yogʻoch oʻymakorligi, kandakorlik, naqqoshlikda
uchraydigan islimiy gul (naqsh)lar kashtachilikda ham koʻp uchrashi chizmakash
(naqqosh)lar amaliy bezak sanʼatining turli sohalariga chizma (naqsh)lar
tayyorlaganini koʻrsatadi. Kashtachilikda chizmakashlar yaratgan naqsh (gul)lar
asosida kashtadoʻzlar badiiy buyum yaratadilar.
Kashtada naqsh tuzishda geometrik shakllar – uchburchak, kvadrat, yulduzcha,
aylana va hokazolardan, shuningdek, to‘lqinsimon, siniq chiziqlar, o‘simlik belgilari
(barglar, gullar, shoxlar, daraxtlar)dan, jonivorlar dunyosi (hasharotlar, qushlar,
baliqlar, hayvonlar) tasviridan, shuningdek, umumlashgan odam qiyofasidan
foydalanish mumkin. Ba’zan naqshda geometrik shakllar bilan tabiatga xos belgilar
qo‘shilgan bo‘ladi. Naqshning hamma qismlari mutanosib bo‘lishi kerak. Ba’zan
bezakda motivlar qaytarilmaydi. Bezak simmetrik va asimmetrik tuzilishi mumkin.
Kashtaga naqsh bosish jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi:
Kashtada rang muhim ahamiyat kasb etadi. Iplarni tanlashda ranglarning
uyg‘unlashuvini, bir-biriga qanday ta’sir etishini bilish zarur. O‘zaro mos ranglarni
tanlashda berk spektor qatori ranglaridan iborat ranglar doirasi asos qilib olinadi.
Ranglar xromatik va axromatik bo‘ladi. Kamalak spektoridagi ranglar
xromatik ranglar deyiladi. Axromatik ranglarga oq, kulrang, qora ranglar kiradi.
Spektor doirasining qarama-qarshi tomonida joylashgan ranglar qo‘shimcha ranglar
|
| |
