|
Bozor kon'yunkturasi bosqichlari
|
| bet | 5/5 | | Sana | 25.03.2022 | | Hajmi | 29.41 Kb. | | #18898 |
Bog'liq marketing Zamonaviy menejment, 2 5271475810652395677, 2 5305479779699397991, 2 5325959772904625512Bozor kon'yunkturasi bosqichlari
Ko'tarilish bosqichi
Ko'tarilish bosqichi daromadlar, bandlik, talab va umuman pul aylanmasining o'sishi bilan ajralib turadi. O'z navbatida, bu tegishli bozorda tovarlarni ham, xizmatlarni ham taklif qiladigan ishlab chiqarish ob'ektlariga sezilarli darajada katta yukni keltirib chiqaradi. Talabning o'sishi, shuningdek, narxlarning tabiiy, lekin ko'pincha juda sekin o'sishiga olib keladi. Shuni ta'kidlash joizki, aynan ko'tarilishga o'tish momenti taklif talabga javob bermasligiga olib keladi. Inflyatsiya omili ham kuchaymoqda.
Parchalanish bosqichi
Ertami-kechmi, kelishiga sabab bo'lgan yana bir salbiy omil turg'unlik (pasayish) bosqichlari - tovar ishlab chiqarish yoki xizmat ko'rsatish vositalariga tadbirkorlarning talabining pasayishi. Shu sababli, mahsulotlarning ushbu segmentiga bo'lgan talab keskin pasayib bormoqda, bu esa ishlab chiqarish quvvatlarini pasayishiga olib keladi, bu esa ishlab chiqaruvchilar uchun ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaradi. Bu ishsizlik omili faollasha boshlagan payt - ish o'rinlari yo'qoladi. Daromadlar tabiiy ravishda kamayib bormoqda. Endi turg'unlik iste'mol tovarlari sanoatida sezila boshladi. Iste'molchining daromadi sezilarli darajada kamayganligi sababli, tadbirkorlar ertami-kechmi o'z xodimlarini qisqartirishga qaror qilishdi. Foyda yana pasayadi, ishsizlik ko'payadi, kamayadi ish haqi, narxlar o'sishda sekinlashib bormoqda, qandaydir tarzda omon qolish uchun yordam berish uchun, ham tadbirkorlar, ham ishlab chiqarish sanoati.
Qabul qilish bosqichi
Bu kelganda depressiya bosqichi... U yoki bu davlat tanazzulni boshdan kechirishi va iqtisodiy jihatdan asta-sekin oyoqqa turishi uchun zarurdir. Shuning uchun bozor kon'yunkturasini o'rganish va hozirgi vaziyatga aniq nima ta'sir qilayotganini tushunish o'ta muhimdir. Ta'sir etuvchi barcha omillarni yoki ularning aksariyatini bilish to'g'ri strategiyani ishlab chiqishda yordam beradi, bunda siz bozor tsiklikliligi bosqichlari orasidagi o'tishdan zararni minimallashtirishingiz mumkin.
Keng ma'noda, iqtisodiy vaziyat haqida gap ketganda, bu ma'lum bir vaqt ichida bozorda shakllangan ma'lum shartlar majmuini anglatadi. Iqtisodiy muhit:
1.Umumiy pozitsiya bozor munosabatlari, ma'lum bir vaqtda rivojlangan.
2.Ichki va tashqi sabablar o'zaro ta'sir qiluvchi individual iqtisodiyotning faoliyatiga ta'sir qiluvchi omillar va ta'sirlar ro'yxati.
Tor ma'noda, bu ba'zi bir hodisalar yoki holatlarning birlashishini anglatishi mumkin (masalan, inqiroz yoki uy xo'jaliklari, korxonalar, tarmoqlar, butun iqtisodiyot). Shunday qilib, biz kon'yunktura tushunchasi ko'rib chiqilayotgan ob'ektning bir holatdan ikkinchisiga o'tishini belgilaydigan o'zaro bog'liq shartlar majmuini o'z ichiga oladi deb aytilishi mumkin. Ko'rib chiqilayotgan mavzuga qarab, yo'nalishlar bo'linadi. Shunday qilib, iqtisodiyotning kon'yunkturasi, alohida tovar bozorlari va boshqalar mavjud. Ushbu sohalarning har biri o'zining iqtisodiy hayot qatlamini o'rganish bilan shug'ullanadi.
Tsiklik
Ushbu jarayon kon'yunktura faoliyati asosida yotadi. Iqtisodiyotni rivojlantirishning tsiklik qonuniyatlarini tushunish uchun faqatgina narx tebranishlari va aktsiyalarning harakatini ushlab qolish etarli emas. Xarakterli belgilar va har bir fazaning xususiyatlari, shuningdek ular orasidagi o'tish. Shunday qilib, ular iqtisod inqirozga yuz tutganda bitta kon'yunktura haqida gapirishadi. Iqtisodiy sektorning ko'tarilishi bilan umuman boshqacha holat kuzatilmoqda. Har bir kon'yunktura o'ziga xos xususiyatlarga ega, aniqrog'i berilgan yo'nalish, ushbu masalani to'liq anglash uchun o'quv adabiyotlari bilan tanishishni talab qiladi. Ammo misol sifatida bir nechta maxsus holatlar mavjud.
Qarama-qarshilik va nomuvofiqlik
Bu holatlarning o'zgaruvchanligi va tebranishlar chastotasida ifodalanadi. Ba'zi omillar bozordagi vaziyatga qisqa muddatli ta'sir ko'rsatishi mumkin, boshqalari esa katta ta'sir ko'rsatadi. O'zgaruvchanlikka misol sifatida fond bozori keltirilgan. U iqtisodiyotda, siyosatda, jamoat hayotida va hokazolarda yuz beradigan eng kichik o'zgarishlarga ham juda tez ta'sir qiladi.
Qarama-qarshi tomonlarning tengsizligi va birligi
Iqtisodiy muhitdagi o'zgarishlar hamma joyda bir xil emas. Agar biz notekislik haqida gapiradigan bo'lsak, unda turli ko'rsatkichlar bo'yicha o'sish dinamikasining yo'nalishi mos keladigan, ammo shu bilan birga stavkalar farq qiladigan holatlarda ham buni sezish mumkin. Bunday hollarda, ba'zi tovarlar har doim ikkinchisidan ko'proq bo'ladi. Bunga 1996 yilgi Ukrainani misol keltirish mumkin. Shunday qilib, 85 foizdan ko'prog'i sotilgan mahsulotlar xom ashyo sektoriga tushdi, bu davlat uchun juda yomon. Qarama-qarshi tomonlarning birligi haqida quyidagilarni keltirish mumkin. Urush savdo va tinch rivojlanishga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Ammo 1998 yilda Iroqdagi siyosiy mojaro avj olib, mamlakat AQSh bosqini xavfi ostida bo'lganida, talab keskin ko'tarildi. Iqtisodiy sharoit siyosiy haqiqatlarga bog'liq bo'lishi mumkin. Bunday holda kon'yunktura juda ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Shunday qilib, ikkinchi ming yillikning oxirida fotosuratlar yaratish uchun zarur bo'lgan kumush zaxiralari keskin pasayishni boshladi. Bu yanada oqilona va maqbul raqamli kameralarni yaratishga turtki bo'ldi.
Xususiyatlari:
Tahlil metodologiyasi elementlaridan, so'ngra bozor kon'yunkturasi prognozlaridan foydalanganda tsiklik omillar faoliyati va harakatlarining xarakterini kuzatib borish zarur. Shuningdek, ularning tabiati tufayli rivojlanish sxemasida takrorlashni nazarda tutmaydigan sabablar va jarayonlarni hisobga olinadi. Bular: inflyatsiya, ilmiy-texnik taraqqiyot, kapital va ishlab chiqarishning kontsentratsiyasi va boshqalar. Bundan tashqari, ijtimoiy mojarolar, tabiiy ofatlar, spekulyativ omillar, favqulodda vaziyat va shunga o'xshash narsalar ta'sir qilishi mumkin.
Bozor kon'yunkturasini aniqlash ayni paytda bozorda ma'lum iqtisodiy vaziyat mavjud. Kon'yunktura - bu talab va taklif qonunlari ta'sirida bo'lgan barcha bozor omillarining kombinatsiyasi. Ushbu ko'rsatkichni o'rganish ma'lum bir vaqt davomida amalga oshiriladi. Bozor sharoitlari butun tizim tomonidan ko'rib chiqiladi marketing tadqiqotlari, kompleksi belgilangan vazifalar bilan belgilanadi. Buning uchun tushunishga qarab tahlilning turli darajalarga bo'linishi mavjud hozirgi holat umuman bozorda.
Bozorni o'rganish darajalari
Umumiy iqtisodiy darajadagi tadqiqotlar asosiy tushunchani beradi, undan kon'yunkturani o'rganishning taxminiy shakllaridan boshlashi mumkin. Bunda butun jahon iqtisodiyoti yoki ayrim mamlakatlarning holati o'rganiladi. Ushbu darajada bunday omillar sezilarli ta'sir ko'rsatadi: tabiiy, mehnat, ishlab chiqarish va pul resurslari, shuningdek infratuzilmaning hozirgi holati va ishbilarmonlik muhitining barqarorligi.
Tarmoq darajasi dunyo yoki milliy iqtisodiyotning alohida tarmoqlarining pozitsiyasini ko'rsatadi. Ushbu turdagi tadqiqotlarda bozor konyunkturasi raqobat holatini va shunga mos ravishda singib ketgan bozor segmentlarini ko'rsatadi. Natijada, ma'lum bir sohaga kirish yoki ma'lum bir bozor segmentiga o'tish uchun barcha to'siqlarni aniqlash mumkin.
Alohida element darajasi umumiy va tarmoq darajasiga asoslanadi. Dunyo yoki milliy xususiyatlarni umumiy tushunish yaratishga imkon beradi samarali tizim taxminiy darajadagi tadqiqotlar. Shu bilan birga, bozor kon'yunkturasi ishlab chiqarish va sotishni aniq hisob-kitoblaridan foydalangan holda korxonaning maqsadli segmentlarida ko'rib chiqilmoqda.
Bozor kon'yunkturasini baholash ko'rsatkichlari
Ishlab chiqarish ko'rsatkichlari quyidagicha taqdim etilishi mumkin: ishlab chiqarish hajmi va dinamikasi, shuningdek investitsiyalar miqdori, bandlik darajasi, ish haqi hajmi.
Savdo omillari samarali talab, naqd pul va kredit savdosi, chakana va ulgurji savdo ma'lumotlari bilan o'lchanadi.
Korxonaning tashqi iqtisodiy aloqalari ko'rsatkichlari quyidagilar bo'lishi mumkin: mintaqalararo aloqalarning geografik taqsimlanishi, yuklarni tashish hajmi, import va eksport.
Pul ko'rsatkichlarini hisoblash uchun asos bu qimmatli qog'ozlarning holati, foiz stavkalari, bankdagi hisobvaraqlar hajmi, valyuta kurslari.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida bozor sharoitlari, avvalambor, talab va taklif o'rtasidagi muvozanat darajasiga bog'liq. Avvalo, bu tovarlarning narxi va aylanmasida namoyon bo'ladi. Muvaffaqiyat kon'yunkturani o'rganish samaradorligiga bog'liq marketing strategiyasi korxonalar.
Xulosa
Bozor kon’yunkturasi – bu ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir hududda talab bilan taklif o‘rtasidagi nisbatdir. Marketing sharoitini va bozorni tekshirish iqtisodiy, demografik, ijtimoiy, tabiiy, siyosiy va boshqa shart-sharoitlarni tahlil va bashoratni taxmin qiladi. Hozirgi kunda deyarli hamma yirik firmalar xususiy kon’yunktura xizmatlariga egadirlar, ular o‘zining faoliyat doirasida jahon va milliy masshtabda kon’yunkturani rivojlanishini kuzatishadi. Iqtisodiy kon’yunktura bu omillar va qayta ishlash sharoitlarining rivojlanishi va o‘zaro aloqadorlikda talab, taklif, narx omillari asosida bozordagi bir ko‘rinishdir. Bu ko‘rsatilgan aniqlik o‘z ichida kon’yunktura tushunchasining barcha amaliy sifatlarini o‘zida mujassamlashtiradi.
Makroiktisodiy kursatkichlar: yalpi milliy maxsulot, YaMD, sanoat, qishloq xujaligi, investitsiya, transport, tovar muomalasi kursatkichlari – ichki va tashki bozorlarda tovarlar sotilishi xajmi, pul muomalalari, kapital aylanishi va baxolar dinamikasi, ishsizlik inflyatsiya darajalari.
Makroiktisodiy kursatkichlarga , tovar bozorlari xolati, talab va taklif, baxo, talabning kondirilish, darajasi, tovar ishlab chikarish, uning sotilishi, yangi korxonalar kurilish va boshkalar kiradi. Yukoridagi kursatkichlardagi umumiylik tomoni shundaki, ular bir biri bilan boglik va davlat (region) iktisodiet bir boskichdan ikkinchisiga utganda ularda uzgarish ruy beradi.
YaMM, shaxsiy isteʼmol, davlvt buyurtmalari, yalpi kapital kurilish, tovar va xizmatlarni eksport va import kilish kursatkichlarini uz ichiga oladi. Bu kursatkichlarni xisoblashda noanikliklar (kaytadan xisoblash) ruy bersa xam, u oxirgi talab xajmi va xar doimiy mamlakat iktisodieti xolatini baxolashda muxim urinni egallaydi.
Mamlakat iktisodieti konʼyukturasida ruy beradigan barcha uzgarishlar manbai bulib, ishlab chikarish soxalari xisoblanadi. Iktisodietda sanoatning ulushi kanchalik yukori bulsa, uning kursatkichlarining axamiyati shunchalik yukori buladi. Sanoat ishlab chikarishining asosiy kursatkichlari: sanoat ishlab chikarish indeksi, ishlab chikarilgan maxsulotlarning mutlak xajmi, ishlab chikarish imkoniyatlari va xakikati uzlashtirilgan kuvvatlar mexnat unumdorligi, ishsizlar, ish xaki, buyurtmachilar, investitsiya va boshkalar. Ular taxlil kilinadi xamda bozor konyukturasiga taʼsiri aniklanadi.
Kishlok xujaligi ishlab chikarishi buyicha esa ishlab chikarish indeksi, mutlak xajmi, ekin maydonlari, xayvonotlar soni, urtacha xosildorlik, agrofirmalar soni va tarkibi; ishlovchilar soni, yetishtirilgan maxsulotlar baxosi, sotib olinaetgan texnika, yenilgi, utlarning baxolari, fermerlarning daromadlari, kishlok xujalik texnikasi va yerdan foydalanish samarasi taxlil kilinadi. Shu bilan birga, kishlok xujalik sanoatga karagani uziga xos kiyinchiliklari tufiyli iktisodiet soxalari orasidagi nomutanosiblikni kuchaytirishi va natijada talab va taklif muvozanati buzilishiga olib kelish sabablari ochib beriladi. qishloq xujaligi maxsulotlari bozori konyukturasi fakat shu soxaning iktisodiy kursatkichlari asosida taxlil kilinmaydi. Uning kuprok kishlok xujaligi maxsulotlari kayta ishlovchi sanoat korxonalari va taʼminoti bilan shugullanuvchi tarmoklar ish natijalariga boglangan xolda urganilishi va taxlil kilinishi shart. Investitsiyaning rivoji bozor xolatiga sezilarli taʼsir kursatadi. Аgarda ishlab chikarish soxalarida tugatilmagan obʼektlar soni kamay sa, sanoat maxsuloti kupayadi va bozorda taklif talabdan yukorilashadi. Yuk tashish transporti rivojlanish kursatkichlaridan bozor konyukturasi uchun axamiyati katta. Chunki uning ish natijalari xom ashe, materiallar va tovarlar yetkazib berishdan iborat. Ichki chakana tovar oborot kursatkichlari mamlakat iktisodietining, axoli turmush darajasining eng asosiy belgilaridan va bozor konyukturasining magizidir. Chunki chakana tovar oborot xajmi, tarkibi undagi uzgarishlar va barcha kursatkichlar bozorning asosiy xolati – talab va taklif muvozanatiga boglik.
Chakana tovar oboroti va xizmatlar umumiy xajmi, tarkibi, axoli jon boshiga tugri kelishi, tuman, shaxar va viloyatlar buyicha taxlili, savdo, ovkatlanish, xizmat kursatish, dorixonalar va boshka shoxobchalarning turlari, ularning joylashishi, savdo maydonlarining xajmi va ming kishi xisobiga tugri kelishi kabilar muxim kursatkichlardir. Chakana savdoning taxlili, uning tovarlar bilan taʼminoti manbalari – ulgurji savdo firmalari bilan birgalikda olib boriladi. Chunki ulgurji savdoning rivoji chakana savdo shoxobchalari uchun katta omil.
Foydalangan adabiyotlar ro'yxati
Yusupov M.A., Abduraxmonova N. Marketing. – T. «IQTISODIYOT» 2007
Ergashxodjaeva Sh.Dj., Qosimova M.S., Yusupov M.A., MARKETING ASOSLARI, T. «IQTISODIYOT» 2019
https://nloeda.ru/uz/
|
| |
