|
Foydali qazilma sifati haqida umumiy ma’lumot
|
| bet | 2/4 | | Sana | 07.03.2024 | | Hajmi | 0.97 Mb. | | #168445 |
Bog'liq 11-variant foydali qazilma sifati MatLab, Документ Microsoft Word, boshQARUV HISOBI, AYLANMA KORPUSLI TUPROQQA ISHLOV BERISH MASHINALARI, Adobe photoshop dasturida tasvirlar hozir qilish va ular ni tahrirlash, Янги ГП (2), IQTISODDDD111, Zebra 2, INSTRUKCION TEXNOLOGIYALÍQ KARTA, DI vedmost, ochiq kon ishlari texnalogiyasi va kompleks mexanizatsiyalsh, Tabiatshunoslikni o\'qitish maxsus metodikasi. Pulatova X.M., Virtual muzeylar o\'zbekcha, Uzоq muddаtli nоmоddiy аktivlаr hisоbi (MXA)2.1 Foydali qazilma sifati haqida umumiy ma’lumot
K o’plab sanoat mahsulotlarining sifatining oshishi va qurilishning sifatining oshishi katta m a’noda ochiq usulda qazib olinadigan mineral hom ashyolaming qazib olinishi bilan bog’liq (qora va rangli metall rudalari, ko’mirlar, kon - kimyoviy hom ashyoning, qurilish tog’jinslari). Foydali qazilmalaming ishlatilishiga ko’ra ulaming sifati ulaming tarkibidagi foydali komponentlar va zararli komponentlaming mavjudligi bilan, mineral tarkibi bilan, fizik-texnik xususiyatlari bilan, tarkibiy va teksturaviy xususiyatlari bilan, granulometrik tarkibi bilan va boshqa xususiyatlari bilan aniqlanadi. Barcha hollarda boshlang’ich mahsulotning sifatining yomonlashuvi boyitish fabrikalarining ishiga yomon ta’sir qiladi. Foydali qazilmalaming sifatini oshirish karyerlardagi maqsad hisoblanmaydi. Sifatning oshirilishi ko’plab hollarda karyerning kam ishlash vaqtiga, umumiy kapital harajatlami oshirishi va foydali qazilmaning kam miqdorda qazib olinishiga olib kelishi mumkin eda. Shu sababli qazib olinadigan kon massasining sifatiga barcha jarayonlami inobatga olgan holda optimallik talabi qo’yidadi. Foydali qazilmaning sifatiga bo’lgan sanoatlilik talabi uning foydalanish holati, maqsadi, mavjud bo’lgan texnika va texnologiya darajasiga ko’ra qo’yiladi. Bu talablar ko’plab hollarda texnik holatlar va texnik normalar ko’rinishida keladi. Bir qana ko’mir, boksit, qurilish tog’ jinslariga davlal standartlari belgilangan. Texnika va texnologiyaning rivojlanishi bilan foydali qazilmaning sanoatliligi va sifatiga bo’lgan talablar o ’zgaradi. Qazib olingan foydali qazilmaning sifati er qarida yotgan foydali qazilma sifatiga va kon ishlari sifatiga bog’liq bo’ladi. Er qaridagi foydali qazilmalar sifati kondistiyalar bilan baholanadi. Baholash ishlari geologik kuzatuv ishlari, proektlash va kondan foydalanish davrida amalga oshiriladi. Shu sababli kondistiyalar gelogik, proekt va ekspluatastion bo’ladi. Geologik kondistiyalar - er qaridagi foydali qazilmalarga bo’lgan sifat talablari kon geologik va boshqa qazib olish holatlariga ko’ra ulami inobatga olish foydali qazilmalaming balans zaxiralarini aniqlashga yordam beradi. Rudali va rudali bo’lmagan foydali qazilmalaming asosiy geologik kondistiyalar ko’rsatkichlari foydali qazilmaning bortli (konturli) va minimal sanoat tarkibi, hisoblanadigan blokdagi zararli aralashmalaming minimal qiymati, foydali qazilmalaming ajratiladigan turlari va sortlari, qoplovchi tog’ jinsining chegaraviy koeffitsiyenti hisoblanadi. K o’mirlar uchun bunday ko'rsatkichlarga alohida qazib olinadigan qatlamlar minimal qalinligi, tog’ jinsi oraliqlarining maksimal qalinligi (alohida qazib olish kerak bo’lgan), ko’miming maksimal zolligi (murakkab tuzulishli plastlar uchun va maksimal o’rtacha plastli zollik), qoplovchi tog’ jinsining chegaraviy koeffitsiyenti va boshqalar kiradi. Proekt kondistiyalari - proektlanadigan karyeming er qaridagi foydali qazilmalaming sifatiga bo’lgan talablami bajarish konning rentabel qazib olish imkonini beradi. Proekt kondistiyalari o’z ichiga detalli kuzatuv ishlarida geologik kondistiyalar ko’rsatkichlarini nazorat qilishni oladi va ular joriy bort bilan, joriy o’rtacha va foydali qazilmaning chegaraviy tarkibi bilan xarakterlanadi. Ekspluatastion kondistiyalar - qazib olinadigan foydali qazilmaga bo’lgan talablar, bunda kon ishlab chiqarish tashkilotining eng yaxshi texniko iqtisodiy talablari bajariladi, bu ko’rsatkich foydali qazilmaning muayyan qalinligida, uskunalarda, qayta ishlash texnikasi va texnologiyasi va boshqalar amalga oshadi. Rudalaming ekspluatastion kondistiyalari asosiy ko’rsatkichlari bu - foydali qazilmaning joriy o ’rtacha tarkibi, bundan rudalar tanasining ekspluatastion foydali qazilmaning bortli va minimal o’rtacha tarkibidan aniqlanadi. Sanoat ruda tanasi konturi (borti) bu, birlik chegaraviy probalar bilan foydali qazilmaning minimal mumkin bo’lgan (yoki katta) tarkibida va balansusti zaxiralardan alohida bo’lgan balans zaxiralari (yoki bo’sh toh jinsidan) bilan hosil bo’lgan topogorafik yuza hisoblanadi.
Minimal sanoat tarkibi - hisobosti blok ichidagi sanoat ruda tanasi konturi ichida bo’lgan minimal mumkin bo’lgan foydali qazilma tarkibidir, bunda qazilmaning alohida holatlarda qazib olish rentabel hisoblanadi. Minimal sanoat tarkibi shuningdek, zaxiralaming balans va balansusti zaxiralami aniqlash kriteriyasi hisoblanadi. Ruda tanasining ekspluatastion konturi - bu topografik yuza hisoblanadi, yuza karyeming oxirgi konturi bilan va foydali qazilmaning minimal mumkin bo’lgan tarkibi bilan birlik chegara probalari bilan hosil bo’ladi. Joriy bort tarkibi - hisoblanadigan bosqich (davr) chegarasidagi ruda tanasi ekspluatastion konturidagi foydali qazilmaning minimal tarkibi. Joriy о ’rtacha tarkib - hisoblanadigan bosqich (davr) chegarasidagi qazib olinadigan rudaning foydali komponenti o’rtacha tarkibi. Chegaraviy tarkib - konni qazib olishda normativ rentabellikni beruvchi rudadagi foydali qazilma komponenti (belgilangan vaqt ichida qayta ishlashga kelib tushadigan). Kon ishlari muayyan uchatska ichida foydali qazilmaning tabiiy sifatlarini oshira olmaydi (muayyan hajmda). Lekin kon ishlari sifatiga (kon ishlarining sifati deganda texnik, texnologik va tashkiliy kon ishlab chiqarish darajasi tushuniladi) ko’plab yuqorida ko’rsatilgan qazib olinadigan foydali qazilma xarakteristikalari bog’liq bo’ladi.
|
| |
