|
Texnologiyalıq processlerdiń avtomatlastırılgan basqarıw sistemaların proektlestiriw
|
| bet | 4/5 | | Sana | 21.02.2024 | | Hajmi | 334,91 Kb. | | #159886 |
Bog'liq AVTOMATIKALÍQ SISTEMALARDÍ RETLEW WAQTÍNDAǴÍ ISENIMLILIK KÓRSETKISHI2.3 Texnologiyalıq processlerdiń avtomatlastırılgan basqarıw sistemaların proektlestiriw
TJABTni jaratıw principleri. TJABTni jaratıw hám engiziw quramalı hám miynet talap process. Bul basqarıwdıń aldıńǵı hám quramalı usılların engiziw, TJABT dıń kóp komponentliligi, ayırım támiynatlardı islep shıǵıwda jantasıwdıń sistemalılıǵı, qoyılǵan wazıypalardıń hám texnikalıq qurallar kompleksiniń quramalılıǵı menen anıqlama bernedi.
wazıypanı sol zat da quramalılashtiradiki, bunda usı túrdegi sistemalardı islep shıǵıwda jańa texnikanı engiziwdiń ádetdegi sxemasınan paydalanıp bolmaydı : tájiriybe úlgisin jaratıw, onıń jumıs qábiletti tekseriw, joybardı tekseriw nátiyjelerine kóre ońlaw, aqırǵı varianttı jaratıw. Avtomatlastırılgan texnologiyalıq kompleks (ATK) jumısqa túsirilmaguncha basqarıw sistemasınıń jumıs qábiletin ulıwma tekseriw múmkin emes. Bul TJABT ni islep shıǵıwda dáslepki qararlardıń juwapkershiligin asıradı.
TJABT hám BTO dıń birgelikte ámel etiwshi kompleksi (kompleksi) avtomatlastırılgan texnologiyalıq kompleks (ATK) dep ataladı.
BTOda waqıt ótiwi menen zárúrli ózgerisler júz bergeni sebepli úlken quramalılıqlar júzege keledi, bul bolsa basqarıwdıń engizilgen wazıypaların zamanagóylashtirishni talap etedi. TJABT dıń ózi de rawajlanıwlastırıladı - keleshekte TJABT normal islewi ushın basqarıw wazıypaları artadı hám ózgeredi; ATK evolyusiyasi aldınan rejelestiriliwi kerek, bul qosımsha qıyınshılıqlar keltirip shıǵaradı.
YUqorida sanap ótilgenlerdiń hámmesi TJABT ni jaratıwdıń ulıwma principlerine májbúran ámel etiliwin talap etedi. Olardı qaray shıǵamız.
YAngi wazıypalar Principi sonnan ibarat, bunda TJABT ni engiziwde basqarıw esaplaw kompleksi (BHK) ga ozaldan dástúrge kirip qalǵan basqarıw wazıypaların eńteriw múmkin emes: olardı esaplaw texnikasınıń múmkinshiliklerin esapqa alǵan halda jetilistiriw kerek. Onıń ushın miynet, materiallıq hám energetikalıq resursların anıqlaw maqsasida BTO ni tolıq analiz qılıw kerek. Analiz nátiyjelerine muwapıq esaplaw texnikası járdeminde hal etiliwi múmkin bolǵan wazıypalar dizimi dúziledi. Bul máselelerdiń hal etiliwi basqarıwdıń tolıqlıǵın waqıtında bolǵanlıǵın hám optimallıǵın támiyinlewi kerek.
Sistemalı jaqınlaw Principi sonnan ibarat, birinshiden, ATK dıń eki qurawshılarına bir waqıtta (sistemalı ) jaqınlaw ; basqarıw sistemasına ekinshi dárejeli dep, BTO dıń ústki qabatı dep qaraw múmkin emes. BTOni jaratıwda onı basqarıw múmkinshilikleri hám zárúrshiligin esapqa alıw kerek: onı aymaqlarǵa ajıratıw, qosımsha aralastırgichlar, isitkichlar, nasoslar hám taǵı basqalar ornatıw Ekinshiden, TJABT ni jaratıwda bólek támiynatlardı islep shıǵıwǵa sistemalı hám rejeli jantasıw zárúr.
Sistemalı úzliksiz rawajlandırıw Principi sonnan ibarat, bunda sistemada yaddıń rezervdagi kólemleri hám ob'ekt menen baylanıs etiwshi qurılmalar, rezerv etip kiritilgen datchiklar hám membranalı atqarıw mexanizm (MIM) lari menen ańlatpalanıwshı onıń rawajlanıw múmkinshilikleri kiritiliwi kerek. Keri jaǵdayda TJABT BTOning rawajlanıwı ushın tosqınlıq jasawı múmkin.
Maksimal sanalı turlantirish Principi sonnan ibarat, bunda islep shıǵılıp atırǵan qararlar, ózgerisler minimal bolǵanda tek islep shıǵılıp atırǵan TBO ushınǵana tuwrı kelip qalmay, bálki basqa ob'ektler ushın da tuwrı kelsin. Principti ámelge asırıwdıń tiykarǵı Principi - tipaviy (ulıwma ) qararlardı islep shıǵıw jáne bul qararlardan TJABT ni islep shıǵıwda keń paydalanıw bolıp tabıladı (bul islep shıǵıwǵa ketetuǵın ǵárejetlerdi eki ret azaytadı ).
YAgona informaciya bazası Principi mashinalı eltuvchilarda (disklarda, lentalarda) sistema sheshetuǵın hámme máseleler ushın ulıwma informaciya bazasın jaratıwdan ibarat. Bunıń menen informaciyanıń tákirarlanıwına, túrlishe túsiniklerge (mısalı, bir shama bir neshe maǵlıwmat dızbeklerinde hár qıylı mániske iye bolǵanda ) shek qóyıladı hám basqarıwdıń anıq wazıypaları ushın jumısshı dızbekleriniń qáliplesiwi ushın sharayat jaratıladı.
Sistemasınıń ótkeriw qrbiliyatlarining kelisimlik Principi sonnan ibarat, bunda sistema ótkeriw qábileti teń bahalı elementlerden islep shıǵilıwı kerek. Bir tárepden ob'ekt menen baylanıs apparatı (OAQ) datchiklar hám atqarıwshı mexanizmler sanına teń bolıwı, ekinshi tárepden basqarıwshı esaplaw kompleksi (BHK) dıń esaplaw quwatlarına teń bolıwı kerek; yad kólemleri BTOning informaciya quwatına sáykes keliwi kerek hám taǵı basqa.
TJABTni islep shıǵıw basqıshları hám tekshe (etap) lari. 21. 14-suwretde islerdi orınlaw basqıshları (1, 2.., 7) hám teksheleri (1. 1, 1. 2,.. ., 7. 8), sonıń menen birge olardı orınlaw ketma - ketligi kórsetilgen.
Texnologiyalıq processlerde adamdıń qatnasıwına kóre avtomatlashtirishni tómendegilerge ajıratıw múmkin: avtomatikalıq qadaǵalaw, avtomatikalıq retlew hám avtomatikalıq basqarıw.
Avtomatikalıq qadaǵalaw - texnologiyalıq process haqqında operativ maǵlıwmatlardı avtomatikalıq túrde qabıllaw jáne onı qayta islew ushın kerekli bolǵan sharayatlardı támiyinleydi.
Avtomatikalıq retlew - texnologiyalıq processlerdiń tiyisli parametrlerin avtomatikalıq rostlovchi ásbaplar járdeminde talap etilgen qáddinde saqlanıwın názerde tutadı. Bul halda adam tek avtomatikalıq retlew sistemasınıń (ART) túri islewin qadaǵalaw etedi. Avtomatikalıq basqarıw - texnologiyalıq operasiyalarni belgilengen turaqlılıǵınıń avtomatikalıq túrde orınlanıwın hám basqarıw obyektine salıstırǵanda bolatuǵın tásirlerdiń arnawlı bir turaqlılıǵın islep shıǵıwdan ibarat.
Avtomatlastırıw - texnologiyalıq processlerdi adam qatnasıwisiz basqaratuǵın texnikalıq qurallardı engiziw bolıp esaplanadı. Avtomatlastırıw - islep shıǵarıw processindegi adam qatnasıw etpegen sanaattıń jańa basqıshı bolıp, bunda, texnologiyalıq hám islep shıǵarıw processlerin basqarıw funksiyasın avtomatikalıq qurılmalar atqaradı. Avtomatlashtirishni engiziw óndiristiń tiykarǵı texnika -ekonomikalıq kórsetkishleriniń jaqsılanıwına, yaǵnıy islep shıǵarılıp atırǵan ónim ma`nisi hám sapasınıń asıwı hám de ózine túser bahasınıń azayıwına alıp keledi.
Zamanagóy islep shıǵarıw processleriniń kóbisi tolıq avtomatlashtırılǵanligi menen xarakterlenedi. Avtomatlastırıw barlıq úskenelerdiń avarıyasız islewin támiyinleydi, baxtsız hádiyselerdiń hám átirap -ortalıqtıń záhárleniwin aldın aladı. Usıningdek, ximiya hám azıq-túlik sanaatlarında jarılıw hám de órt shıǵıw qáwipi kópligi de processlerdi maksimal dárejede avtomatlashtirishni talap etedi.
Islep shıǵarıw processleriniń avtomatlashtirilishi házirgi waqıtta úsh dáwir bólinedi.
Birinshi dáwir - ayırım texnologiyalıq processlerdi avtomatlastırıw menen xarakterlenedi. Processtiń ayırım parametrleri avtomatlastırılǵan agregat qasında iri gabaritli ásbaplardıń kórsetiwine muwapıq avtomatikalıq túrde retlenedi. Bunda, ásbaplardı mashina hám apparatlar jaqinına jaylastırıw derlik qıyınshılıq payda etpeydi. Avtomatlashtirishning bul dáwirinde shkalası jaqsı kórinetuǵın iri gabaritli ásbaplar isletiledi. Bunda bir korpusqa ólshew ásbapı, retlegish hám zadatchik jaylastırıladı.
Ekinshi dáwir - ayırım processlerdiń kompleks avtomatlashtiri-lishi bolıp tabıladı. Bunda retlew bólek shchitga ornatılǵan ásbaplar boyınsha alıp barıladı. Iri gabaritli ásbaplardan paydalanıw - shchitni bir neshe metrge sozılıp ketiwine alıp keledi hám shchitni baqlaw qıyınlasadı. Avtomatlashtirishning bul dáwirinde shchitdagi ásbaplardıń kólemin kishilestiriw zárúrshiligi payda boladı. Bul máseleni sheshiw ushın kishi gabaritli ekilemshi ásbaplar isletiledi.
Úshinshi dáwir (tolıq avtomatlastırıw dáwiri)- agregat hám sexlardı jalpısına avtomatlastırıw menen xarakterlenedi. Bul dáwirdiń xarakterli ózgesheligi sonda basqarıw birden-bir dispetcherlik punktine oraylastırıladı. Usı menen birge kishkine ekilemshi ásbaplardı isletiw mútajligi payda boladı. Turaqlı qadaǵalawdı talap etpeytuǵın ólshew hám retlew ásbapları (iri gabaritli) shchitdan tısqarına ornatıladı.
Signalızasiya, qáwipsizlik hám baqlaw sanaat processlerin basqarıw hám de retlewdi endigidengi avtomatlashtirilishi, shıǵarılıp atırǵan ónim sapasın jaqsılaw, texnologiyalıq processlerdi optimal tártipte aparıw, texnologiyalıq úskeneler jumısın intensivlew wazıypalarınan kelip shıǵadı.
Hár bir texnologiyalıq process (texnologiyalıq process parametrleri dep atalıwshı ) ózgeriwshen fizikalıq hám ximiyalıq shamalar (basım, sarp etiw, temperatura, ıǵallıq, konsentrasiya hám taǵı basqa ) menen xarakterlenedi. Texnologiyalıq apparatura processtiń tuwrı ótiwin támiyinlewi ushın arnawlı bir processni xarakterleytuǵın parametrlerdi berilgen bahada saklashi kerek.
Ma`nisin stabillash yamasa bir tegisde ózgeriwin támiyinlew zárúr bolǵan parametrge retleniwshi shama dep ataladı. Retleniwshi shamanıń ma`nisin stabillash málim nızam boyınsha ózgeriwin ámelge asırıw ushın mólsherlengen ásbap avtomat retlegish dep ataladı. Retleniwshi shamanıń usı waqıtta ulchangan ma`nisi retleniwshi shamanıń áyne ma`nisi dep ataladı. Retleniwshi shamanıń texnologiyalıq reglament boyınsha áyne waqıtta turaqlı saqlanıwı shárt bolǵan ma`nisi retleniwshi shamanıń berilgen ma`nisi dep ataladı. Texnologiyalıq reglament retleniwshi shamanıń házirgi hám berilgen bahaların waqtıniń hár bir onida teń bolıwdı talap etedi. Biraq ishki yamasa sırtqı sharayatlardıń ózgeriwi sebepli retleniwshi shamanıń áyne ma`nisi berilgen ma`nisinen shetke shıǵıwı múmkin. Usı waqıtta payda bolǵan bahalar parqın qáte yamasa nomoslik dep ataladı.
Qáte yamasa nomoslik nolge teń bolǵan texnologiyalıq process turaqlılasqan rejim dep ataladı. Turaqlılasqan rejimde materiallıq hám energetikalıq balanslar qatań saqlanadı.
Ámelde kóbinese sheki onimdiń sarpı hám quramı, apparatlardaǵı temperatura, basım hám taǵı basqalardıń ózgeriwi baqlanadı. Texnologiyalıq processtiń maqsetke muwapıq túrde aǵıp ótiwine teris tásir kórsetiwshi hám de sistemalar daǵı materiallıq hám energetikalıq balansın buzıwshi ózgeriwshiler qozǵalańlanishlar dep ataladı. Qozǵalańlanishlar tásirinde qáte payda bolatuǵın texnologiyalıq process rejimi turaqlılashmagan rejim dep ataladı.
Hár bir basqarıw sistemasında kirisiw hám shıǵıw parametrleri (ózgeriwshileri) boladı. Kirisiw parametrlerine sheki onimdiń baslanǵısh jaǵdayın xarakterleytuǵın ózgeriwshi hám de waqıt ótiwi menen ózgeretuǵın úskene parametrleri, texnologiyalıq processtiń aǵıp ótiwin anıqlawshı ózgeriwshiler kiredi. Kirisiw ózgeriwshileri retlenetuǵın hám retlenmaydigan bolıw múmkin.
Shıǵıw parametrlerine shıǵarılǵan ónim sapasın (ximiyalıq quram, tıǵızlıq hám basqalar ) xarakterleytuǵın kórsetkishler, sonıń menen birge, esaplaw jolı menen anıqlanatuǵın texnika -ekonomikalıq (úskenelerdiń islep shıǵarıw ónimliligi, ónimdiń ózine túser bahası ) kórsetkishler kiredi.
Sistemanıń islew waqtında retleniwshi shamanıń házirgi ma`nisi berilgen ma`nisine sáykes keliwi ushın sistemaǵa tásir kórsetiw kerek (basqarılatuǵın ózgeriwshi arqalı ). Basqarılatuǵın ózgeriwshi sistema basqarıw tásiriniń (sheki onimdiń sarpı, quramı hám basqalar ) sanlı xarakteristikası bolıp tabıladı.
Usınday etip, sanaattıń eń zárúrli talaplarınan biri - texnologiyalıq processtiń turaqlılasqan rejimin saklashdan ibarat. Materiallıq hám energetikalıq balansqa ámel etetuǵın mashina yamasa apparat retleniwshi obyekt dep ataladı.
Texnologiyalıq processlerdi avtomatikalıq basqarıwdıń wazıypası retlegish járdeminde retleniwshi obyekt degi kerek bolǵan texnologiyalıq sharayattı avtomatikalıq túrde saklash, eger bul sharayat buzilsa, onı qayta qayta tiklewden ibarat esaplanadi. Avtomatikalıq retlew waqtında (retleniwshi obyektke retlegichning tásiri sebepli) retleniwshi shamanıń áyne ma`nisi berilgen mániske teń yamasa soǵan jaqın boladı.
Avtomatikalıq sistemalar bir-birleri menen málim izbe-izlilikde baylanısqan bolıp, hár biri tiyisli wazıypanı orınlawshı bólek elementlerden ibarat. Ǵárezsiz funksiyanı avtomatikalıq sistema quramınıń qandayda bir bólegi avtomatıka elementi dep ataladı. Avtomatıka elementlerin olardıń funksional wazıypasına kóre klassifikaciyalaw maqsetke muwapıq. Avtomatikalıq sistema elementleriniń quramına kiretuǵın funksional baylanısıwdı ańlatiwshı sxema funksional sxema dep ataladı. Bunnan tısqarı, sol avtomatikalıq sistemanı túrli dinamikalıq qásiyetlerine iye bolǵan hám bir-birleri menen baylanısqan ápiwayı buwınlar formasında súwretlew de múmkin. Bul halda avtomatikalıq sistemanıń sxema buwınlardıń baylanısıwın sáwlelendiredi hám sistemanıń dúzılıw sxeması dep ataladı.
Retleniwshi obyekt hám avtomatikalıq retlegish birligi avtomatikalıq retlew sistemanı (ART) shólkemlestirip, retlew konturı atlı tuyıq shınjırdı payda etedi. Bul shınjır ARTning dúzılıw sxemasına emes, bálki funksional sxemasına tiyisli.
Basqarıw sisteması (BT) basqarıw maqsetine, qurılmanıń isenimli, avarıyasız islewine hám jarılıw hám de órtga qarsı qawipsizlik talaplarına ámel etilgende óndiristiń hár qanday sharayatında texnologiyalıq reglamenttı berilgen anıqlıqta quwatlap turıw esabına erisiwdi támiyinlewi kerek. Bunda ol múmkinshiligi barınsha ápiwayı hám isletiwde ańsat bolıwı kerek.
BT ni islep shıǵıwda tiykarǵı wazıypa basqarıwda qatnasıw jetip atırǵan parametrlerdi tańlaw esaplanadı, yaǵnıy retlew, baqlaw hám analiz qılıw zárúr bolǵan hám bahalarǵa kóre BTO dıń avarıyadan aldınǵı jaǵdayın anıqlaw múmkin bolǵan parametrlerdi tańlawdan ibarat. Basqasha aytqanda, texnologiyalıq ob'ektlerdi basqarıw strategiyası islep shıǵıladı. Bunda saylanǵan parametrlerdiń minimal sanına iye bolǵan halda BTO haqqında ılajı bolǵanınsha tolıq maǵlıwmatqa ıyelew kerek. Basqarıw maqsetine tabıslı erisiwge basqarıw strategiyasın ámelge asırıw ushın avtomatikalıq qurılmalardı tuwrı tańlaw úlken járdem beredi.
Retleniwshi shamalardı hám rostlovchi tásirinlerdi kirgiziw kanalların tańlaw. Bul basqıshda processni ańlatiwshı kóplegen parametrlerden retlenadiganlarini hám olardı ózgertiw menen rostlovchi tásir kirgiziw maqsetke muwapıq bolǵanların tańlap alıw zárúr. Ádetde, olardıń sanı basqarıwda qatnasıw jetip atırǵan parametrlerdiń tórtdan bir bóleginen aspaydı. Qoyılǵan wazıypanı processtiń maqsetin analiz qılıw nátiyjelerine jáne onıń óndiristegi basqa processler menen baylanısıwına qaray uddalash múmkin boladı. Analiz nátiyjelerinen kelip shıǵıp basqarıw kriteryası, onıń berilgen ma`nisi hám parametrleri saylanadı, olardı ózgertiw menen eń maqsetke muvofig'i oǵan tásir kórsetiw bolıp tabıladı. Bul jumıs parametrlerdiń óz-ara baylanıslılıǵı haqqında oyda sawlelendiriw beretuǵın processtiń statikalıq hám dinamikalıq xarakteristikaları tiykarında ámelge asıriladı.
Retlew kanalı sonday saylanadıki, bunda rostlovchi tásir (sarptıń temperaturanıń, basımdıń ózgeriwi) retleniwshi shamanıń maksimal hám tez ózgeriwi menen birge o'tsin, yaǵnıy ob'ekttiń retlew kanalı boyınsha kúsheyiw koeffisienti maksimal bolsın.
Basqarıw kriteryası hám oǵan tásir etiwshi kanallar saylanǵannan keyin BTOni bolıwı múmkin bolǵan qozǵalańlanishlar hám olardı ob'ektke kelmasdan aldın joq etiw jolları kózqarasınan analiz etiwge kiriwiladi. Bunda tiykarǵı itibardı kirisiw parametrlerin turaqlılastırıwǵa qaratıw zárúr, sebebi olardıń ózgeriwi menen ob'ektke kúshli qozǵalańlanishlar kiredi.
Ádetde, barlıq qozǵalańlanıwshı tásirinlerdi ob'ektke kirgunga shekem joǵatıp bolmaydı. Ishki g'alyonlanishlarni bolsa ámelde aldınan biliw hám joytıw múmkin emes. Bunnan tısqarı, kóplegen kirisiw hám shıǵıw parametrleri aldınǵı yamasa kelesi processtiń texnologiyalıq rejimi menen belgilenedi. Mısalı, kontakt apparatqa keletuǵın kúydiretuǵın gaz daǵı (N2 SO4 islep shıǵarıw ) kislorod konsentrasiyasi kúydiriw (pısırıw ) procesiniń texnologiyalıq rejimine baylanıslı ; absorbsion kolonnaga uzatılıp atırǵan degidrasiyalangan gazdıń (sintetik kauchuk islep shıǵarıw ) quramı degidrasiyalash procesiniń keshiwine baylanıslı.
Barlıq múmkin bolǵan qozǵalańlanishlar jónge salıw etiliwi múmkin bolmaǵanı ushın olar rejim parametrleriniń ózgeriwine, keyin bolsa basqarıw kriteryasınıń ózgeriwine de alıp keledi. Rejimli parametrlerdi retlew zárúrshiligi payda boladı. Bunda taǵı ob'ekttiń statikalıq hám dinamikalıq xarakteristikalarına shaqırıq qılıw zárúr boladı.
Sońıında, ximiyalıq texnologiyanıń TBO ni avtomatlastırıwda, ádetde, basqarıw kriteryaın, rejimli hám kirisiw parametrlerin rostlovchi kombinasiyalashgan (aralas ) BS dıń jaratılıwına kelinedi.
SHuni aytıp ótemizki, parametrlerdiń óz-ara baylanıslılıǵı sebepli bir parametrdi retlew (sazlaw ) ushın qaratılǵan rostlovchi tásirinler basqalarına da tásir kórsetedi. Mısalı, retifikasion kolonnaning qaynatkichiga temperaturanı retlegish tárepinen uzatılatuǵın puw muǵdarınıń o'zg'arishi tek kubdagi temperaturanıń ózgeriwigagina emes, bálki odaǵı qáddine de tásir etedi.
Ayırım parametrler arasındaǵı ishki baylanısıwlardı susaytirish usılları da ámeldegi retleniwshi shamalar retinde óz-ara baylanıspaǵan (yamasa kúshsiz baylanısqan ) parametrlerdi tańlaw ; retlew shınjırına (retlegichlar arasına ) kompensasiyalovchi sırtqı baylanısıwlardı kirgiziw.
Qadaǵalaw etiletuǵın shamalardı tańlaw. Texnologiyalıq processlerdi operativ basqarıw, sonıń menen birge, onı jumısqa túsiriw hám toqtatıw ámelge asırilatuǵın parametrlerdiń bahaları qadaǵalaw etiliwi kerek. Bunday parametrlerge hámme rejimli hám shıǵıw parametrleri, sonıń menen birge, kirisiw parametrleri kiredi, bulardıń ózgeriwi nátiyjesinde ob'ektke qozǵalańlanıw kirey baslaydı. Bahaları texnologiyalıq karta tárepinen sheklenetuǵın parametrler álbette qadaǵalaw etiledi.
Jarılıw qáwipi bolǵan BTOning texnologiyalıq parametrlerin baqlawǵa bólek itibar beriliwi kerek. Olardıń hár biri ushın texnologiyalıq processtiń kritik fizikalıq - ximiyalıq shamaları bahaları kompleksi, sonıń menen birge, olar
ózgerisleriniń diapazonı anıqlanadı. Gaz shıqqanlıq muǵdarın baqlaw ushın (shegaralıq jol qoyılǵan konsentrasiya boyınsha ) islep shıǵarıw bólmelerinde, ashıq sırtqı qurılmalardıń jumısshı zonalarında avtomatikalıq gaz analiz qılıw quralları májburiy túrde názerde tutılmaqtası kerek.
Jarılıw qáwipi bolǵan BTAlardıń jaǵdayın ańlatiwshı parametrler tek qadaǵalaw etilipgine qalmay, bálki retlenishi da kerek, qadaǵalaw qurılmalarına signallar bolsa bir qansha bayqaǵısh elementlerden keliwi kerek, mısalı, suyultirilgan gazlar hám tez jalınlanıwshı suyıqlıqlar (TAS) bolǵan ıdıslarǵa qáddin belgileytuǵın ush ólshewshi ornatıw kerek.
Signal beretuǵın shamalardı tańlaw. BTOni qayta isleniwshi elementlardıń jarılıwǵa hám órtga qáwipliligi, uwlı zatliligi hám agressivligi (tásirliligi) júz beriwi múmkin bolatuǵın avarıya hám baxtsız hádiyselerge salıstırǵanda analiz etkenden keyin signalızasiya parametrlerin tańlawǵa kiriwiladi.
CHegaraviy bahaları tómende kórsetilgen aqıbetlerge. alıp keliwi múmkin bolǵan parametrler avarıyadan aldın (zárúr bolǵanda bolsa ıqtıyatlıq ) signalızasiya etiliwi kerek: jarılıw hám órt shıqqanda (mısalı, texnologiyalıq apparatlarda, islep shıǵarıw bólmelerinde, ashıq sırtqı qurıl -málerdiń jumısshı aymaǵında jarılıw qáwipi bolǵan elementlardıń toplanıwı ); baxtsız hádiyseler júz bergende (mısalı, xanada uwlı zatlı elementlar tóplanǵanda ) avarıya júz bergende (mısalı, qurılma háreketleniwshi bólimleriniń eń shettegi jaǵdaylarında ); qurılma isten shıqqanda (mısalı, apparatlarda basım, katalizatorli reaktorlarda temperatura ); texnologiyalıq rejimdiń ulıwma aynıwı (mısalı, processni baslap beretuǵın qosımshalar sarpı, apparat daǵı suyıqlıq júzesi); shártnamaǵa uyqas kelmaytuǵın hám brak ónim islep shıǵarıw (mısalı, eń zárúrli rejimli parametrler).
Tuwrısıda, maqsetke qaratılǵan ónimlerdiń muǵdarlıq hám sapa xarakteristikaların ózgertirsh halları, sonıń menen birge, ayırım agregatlarni texnologiyalıq reglamentda názerde taza toqtatıwlar signalızasiya etiledi.
SHuni atap ótiw kerek, júdá juwapkerli parametrlerdi signalızasiyalash eki parallel ornatılǵan ólshewshilerden ámelge asırılıwı kerek, mısalı, ańsat jalınlanıwshı suyıqlıqlar ústin eki ólshewshinen ámelge asıriladı.
Parametrlerdi hám qorǵaw usılların tańlaw. Operativ texnologiyalıq xızmetkerler signallaw qurılmaları qolaysız hádiyseler haqqında xabar etkende olardı saplastırıw boyınsha tiyisli sharalar kóriwi kerek. Eger bul sharalar nátiyjeli bolmasa hám BTO jaǵdayın ańlatiwshı parametr avarıya ma`nisine jaqınlasıp atırǵan bolsa, avarıyaǵa qarsı qorǵaw (AQH) sisteması jumısqa túsiwi kerek, olar avtomatikalıq túrde berilgen programmaǵa kóre materiallıq hám energetikalıq aǵıslardı bóliwleydi, jarılıw, avarıya, baxtsız hádiyse, kóp muǵdarda brak shıǵarıw qáwpinig aldın alıw maqsetinde apparatlardı ulaydi hám úzedi. Bunda BTO qawipsiz xolatga ótkeriliwi, hátte toqtatıp qoyılıwı kerek. Jumısshı jaǵdayǵa texnologiyalıq shaxs tárepinen qayta ótkeriledi.
Ámelge asırilatuǵın qorǵaw usılları kompleksi TBO dıń qásiyetlerinen kelip shıǵıp, avarıya jaǵdayların hám BTOning jarılıw qáwipi kategoriyalarini analiz etip islep shıǵıladı : jarılıw qáwipi 1 kategoriyali blokları bolǵan BTAlar ushın jaǵdaynı esaplaw texnikası quralları menen qosımsha modellew zárúr. Bunda, bir tárepden qollanilayotgan avtomatikalıq usıllar payda bolǵan kritik jaǵdaynı tolıq joytıwı kerek, ekinshi tárepden - qorǵaw qurılmaları aralasıwınıń aqıbetleri minimal bolıwı kerek. Mısalı, qandayda bir element konsentrasiyasi qáwipli mániske etkende usı element uzatılatuǵın magistral jabılıwı hám avarıya ventilyasiya sistemasııwǵa túsiriliwi kerek; basım shegaralıq ma`nisinen asqanda saqlaǵısh qaqpaq jumısqa túsiwi kerek hám taǵı basqa.
AQH sistemasınıń tiykarǵı wazıypalarınan biri - BTO jarılıw qáwipi dárejesin maksimal kemeytiw bolıp tabıladı, sonday-aq qurılma ishinde jarılıw hám órtlerdiń aldın aldılarr; qurılmanı buzılıwdan qorǵaw hám avarıyalıq germetikligi buzılǵanda odan atmosferaǵa janılg'i elementlardıń shıǵıwın maksimal sheklew, islep shıǵarıw ımaratlarında, imaratlarında hám sırtqı qurılmalarda bolıwı múmkin bolǵan jarılıw hám órtlerdi jónge salıw qılıw.
Úskenelerdiń bahaları hám AQH sistemalarınıń islep ketiw waqtı BTOning órt hám jarılıw qáwipi kategoriyasini esapqa alǵan halda belgilenedi, parametrlerdiń ózgeris tezligin, bayqaǵısh elementtiń anıqlıq klasın hám AQH sistemasınıń operativ islewin esapqa alǵan halda belgilenedi.
Normal rejimnen chetlanishida órt hám jarılıw qáwipi tuwdıratuǵın qospalar payda bolıwı múmkin bolǵan BTAlar olarda jarılıw qáwpin keltirip shıǵaratuǵın qospalardıń payda bolıwın joǵatatuǵın yamasa aldın alatuǵın inert gazlardı uzatıw sistemaları menen támiyinlenedi. Jarılıw qáwipi I kategoriyaga iye; blokları bolǵan islep shıǵarıwlar ushın inert gazdı avtomatikalıq basqaratuǵın qurılmalar názerde tutıladı, II hám III kategoriyalarida bolsa aralıqtan turıp basqarılatuǵın qurılmalar, energetikalıq potensiallarınıń salıstırmalı bahaları 10 nan kishi bolǵanda bolsa jayına kóre qolda basqarıwǵa ruxsat etiledi.
AQH sistemasımanbai úzilgen halda BTOni qawipsiz jaǵdayǵa ótkeriw kerek. Derek jalǵanǵanda AQH sistemasında islep shıǵarıw úzip - jalǵawlar bolıwına jol qoymaw kerek. AQH sistemasında to'suvchi (deplokirovka) giltleri tek jumısqa túsiriw, toqtatıw hám qayta jalǵawdı támiyinlew ushınǵana ruxsat etiledi. Bunda qorǵaw parametrlerin úzip qoyıw waqtın hám sanın belgilengenler etiwshi qurılma názerde tutılıwı kerek.
Avtomatlastırıw quralların tańlaw. Basqarıw wazıypasın orınlawshı esaplaw texnikası avtomatikalıq qurılmaları hám quralları múmkinshiligi barınsha ob'ekttiń quramalılıǵın jáne onıń órt hám de jarılıw qáwpin, agressivligin, átirap ortalıqtıń uwlı zatlanganini, ólshenip atırǵan texnologiyalıq parametrdiń túrin hám de ortalıqtıń fizikkimyoviy ózgesheliklerin, datchiklardan hám atqarıwshı qurılmalardan uzatılatuǵın signallardıń basqarıw punktlerige shekem uzatıw uzaqlıǵın, talap etilgen anıqlıǵın hám tez tásir kórsetiwin, ólshew sistemalarıningyo'l qoyılatuǵın qátelerin, qurılma ornatılǵan jaydı, elektr úskenelerdi ornatıw qaǵıydaları talapları. ni esapqa alǵan halda tańlanıwı kerek. Bunda birdey, oraylasqan hám ceriyalab islep shiǵarılatuǵın qurılmalarǵa ábzallıq beriw kerek. Bul támiynattı talay kiyim-kensheklestiredi, keyininen basqarıw sisetmasini isletiwdi de ańsatlashtiradi.
Jarılıw hám órt qáwipi bolǵan BTAlar ushın avtomatlastırıw quralların tańlaw júdá juwapkerli bolıp tabıladı. Atap aytqanda, quramında I kategoriyadagi jarılıw qáwipi bolǵan bloklı islep shıǵarıwlar óz - ózin diagnostika etiwshi hám áneydey jaǵdayın jaqtılıq indikasiya etiwshi rezervleniwshi elektron qurallarǵa tiykarlanǵan (EHM hám mikroprosessor texnikanı da esapqa alǵanda ) sistemalar menen úskeneleniwi kerek. Bul sistemalar avarıyalı shıǵındılar shıqqanda úziw operasiyasini orınlaw ketma - ketligi hám waqtı berilgen arnawlı programma boyınsha islewi kerek. YUqori dárejedegi texnika texnologiyalıq shaxstıń qáte háreketleri múmkinshiligın maksimal dárejede kemeytiwdi támiyinlewi kerek. II hám III kategoriyali jarılıw qáwipi bolǵan texnologiyalıq bloklar texnologiyalıq parametrlerdi reglament (belgilengen) bahalarǵa keltiriwdiń yamasa bloklardı toqtatıwǵa keltiriwdiń nátiyjeli tez tásir kórsetiwshi sistemaları menen támiyinlenedi. Bunday sistemalardı basqarıw esaplaw mashina (BHM) larisiz da qurıw múmkin.
Juwmaq
Juwmaq etip aytqanda hár bir elementtiń ulıwma hám tiykarǵı xarakteristikası onıń ózgertiw koeffisienti, yaǵnıy element shıǵıw úlkenliginiń kirisiw úlkenligine bolǵan qatnasına teń. Avtomatıka sistemalarınıń elementleri baha hám sapa ózgerislerin atqaradı. Baha ózgertiwler kúsheytiw, stabillash hám basqa koefficentlerdi názerde tutadı. Sapa ózgertiwlerde bir fizikalıq shama ekinshisine ótedi. Bul halda ózgertiw koeffisienti element bayqaǵıshlıǵı dep ataladı.
Avtomatıka elementiniń taǵı bir zárúrli xarakterkasi - element (kirisiw úlkenligi ózgeriwine baylanıslı bolmaǵan ) shıǵıw úlkenliginiń ózgeriwinen payda bolgan o'zgartirish xatosi bolıp tabıladı. Bu xatoga sabab atrof-ortalıq temperaturasining támiyinlew kernewining o'zgarishi va taǵı basqalar bo'lishi mumkin. Element xarakteristikalarınıń ózgeriwi nátiyjesinde payda bolǵan qáte nostabillik dep ataladı. Birpara elementlerdiń kiriwi hám shıǵıw shamaları ortasında kóp qiymatli baylanısıw bar. Buǵan qurǵaqlay súykelisiw, gisterezis hám basqalar sebep bolıwı múmkin. Bunday shamanıń hár bir kirisiw qiymatiga onıń bir neshe shıǵıw bahaları sáykes keledi. Bayqaǵıshlıq shegarasınıń bar ekenligi sol hádiyse menen baylanıslı.
Kirisiw úlkenliginiń element shıǵıwı daǵı signalın sezilerli dárejede ózgertiw qábiletine iye bolǵan ma`nisi bayqaǵıshlıq shegarası dep ataladı. Avtomatıka elementleri bekkemlik menen de xarakterlenedi. Elementlerdiń sanaatda isletiliwinde óz parametrlerin jol qoyılǵan shegaralarda saklash qábiletine bekkemlik dep ataladı. Bekkemlik elementi proektlestiriw waqtında esaplanadı jáne onı islep shıǵarılǵannan keyin isletiw processinde sinaladi.
Avtomatikalıq retlew sisteması (ART) dıń sapalı islewi sistema elementleriniń tuwrı tańlanıwı hám retlenishiga baylanıslı. Onıń ushın, retleniwshi obyekt hám ART lar barlıq elemetlarining xarakteristikasın biliw kerek.
Retleniwshi obyektler túrme-túr bolıp tabıladı. Olar bir-birlerinen kólemi, aǵıp ótetuǵın fizikalıq-ximiyalıq processleri, apparatlarınıń qáliplesiwi hám taǵı bir qansha faktorları menen parıq etedi. Biraq ART larni analiz qılıwda, obyektler hám ART elementleri túrlishe bolıwına qaramay, olardıń birdey yamasa bir-birine uqsas bolǵan qásiyetlerin anıqlaw hám de obyektlerdi sol ayrıqshalıqlar boyınsha úlgili obe'ktlarga xarakteristikalaw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Úlgili retlew obyektleriniń ózgesheliklerin biliw arnawlı bir sanaat obyektlerin analiz qılıw wazıypasın ańsatlashtiradi. Bul wazıypa tekserilip atırǵan obyekt túrin anıqlawdan ibarat bolıp, obyekt qásiyetleri tiyisli úlgili obyekt qásiyetleri uqsas dep qabıl etiledi.
Retlew obyekti hám ART elementleri qásiyetlerin xarakteristikalawda matematikalıq modellew usılı qollanıladı. Matematikalıq modellew - modellerdi qurıw hám úyreniw basqıshların óz ishine aladı. Bunda, úyrenilip atırǵan obyekt ornına model dep atalıwshı materiallıq obyekt alınadı. úyrenilip atırǵan obyektke uqsas modeldiń processleri basqa fizikalıq qubılısqa uyqas, lekin birdey teńlemeler menen xarakterlenedi. Matematikalıq modeller esaplaw mashinaları yamasa tuwrı analogli apparatı arqalı ámelge asırıladı. Esaplaw mashinalarında úyrenilip atırǵan hádiyse yamasa processtiń matematikalıq xarakteristikaın bir qatar elementar matematikalıq operasiyalar atqarıp tiklenedi. Bul operasiyalar bir neshe elementlerdi bir waqıtta tarqatıp alıw yamasa bir elementti kóp ret tarqatıp alıw menen atqarıladı. Tuwrı analogli modeller, esaplaw mashinasınan ayrıqsha túrde bólek elementlerge bulinmaydi. Olar baslanǵısh parıqlardı qurılmada ótip atırǵan hádiyse qásiyetlerine kóre tiklaydi. Bunda mudami model hám haqıyqıy process parametrleri ortasındaǵı bir mánisli kelisiwi (saylanǵan analogiya sistemasına kóre) kórsetiw múmkin.
|
| |
