Yulduzli integratsiya. Yulduzli integratsiya deganda har bir kichik
tizim nuqtadan-nuqtaga ulanishlar yordamida boshqa quyi tizimlar bilan
bog‘langan tizim tushuniladi. Bu ko ‘ proq funksionallikni ta'minlaydi,
ammo integratsiyalashgan tizimlar soni ortib borishi bilan integratsiya
soni ham sezilarli darajada oshadi va integratsiyalarni boshqarish juda
talabchan bo‘ladi. Misol tariqasida, ushbu usul yordamida o‘nta tizimni
bir-biriga ulash uchun 45 ta alohida integratsiya kerak bo‘ladi va har
safar bitta tizimda o‘zgarishlar yuz berganda, to‘qqizta ulanishni qayta
bajarish kerak bo‘lishi mumkin. Yulduzli integratsiya "Spagetti kodi" ga
o ‘ xshash bo ‘ Igani uchun, ba'zan "Spagetti integratsiyasi" deb ham
ataladi.
Gorizontal integratsiya. Gorizontal integratsiyada barcha kichik
tizimlar orasidagi umumiy interfeys qatlami sifatida alohida kichik tizim
ishlatiladi. Ko‘pincha bu qatlam Korxona Servislari Shinasi (Enterprise
Service Bus (ESB)) deb ataladi. Ushbu usul har bir kichik tizimga umumiy
interfeys qatlamiga ulangan barcha boshqa kichik tizimlar bilan aloqa
qilish uchun faqat bitta interfeysga ega bo‘lish imkonini beradi (ya'ni,
o‘nta tizim bilan faqat o‘nta ulanish mavjud). Ushbu usulning afzalligi
shundaki, har bir kichik tizim boshqa tizimlarning interfeyslarini qayta
ishlamasdan o‘zgartirilishi yoki hatto almashtirilishi mumkin.
Umumiy ma'lumot formatlari integratsiyasi. Turli AT tizimlarini
bir-biriga integratsiya qilish odatda bitta tizimdan chiqadigan
ma'lumotlarni qabul qiluvchi tizim tomonidan qo‘llaniladigan boshqa
ma'lumotlar formatiga o‘zgartirishni talab qiladi. Yulduzli integratsiyada
bo‘lgani kabi, har bir transformatsiyani tizim bo‘yicha amalga oshirish
kerak bo‘lsa, ma'lumotlarni o‘zgartirish soni sezilarli darajada oshadi va
yuqori texnik xizmatga aylanadi. Ushbu muammoni hal qilish uchun
ma'lumotlar formatining umumiy yondashuvi har bir tizimga faqat bitta
ma'lumotni o ‘ zining mahalliy formatidan umumiy formatga (va
aksincha) aylantirish imkonini beradi. Shunday qilib, kerakli
ma'lumotlarni o‘zgartirish soni quyi tizim sonidan kattaroq
bo‘ladi9.
Muhokama. Integratsiya muammolari. Tizim integratsiyasi
tashkilotlar uchun qiyin bo ‘ lishi mumkin va bu qiyinchiliklar yangi
dasturiy echimlarni joriy qilgandan so‘ng ularning umumiy investitsiya
daromadini kamaytirishi mumkin. Ushbu qiyinchiliklardan ba'zilari
ishonchning etishmasligi va boshqa kompaniyalar bilan ma'lumotlarni
almashish istagi, turli operatsiyalarni uchinchi tomonga autsorsing
qilishni istamaslik, aniq aloqa va mas'uliyatning yo‘qligi, funksionallik
qaerda joylashishi kerakligi haqida hamkorlarning kelishmovchiligi,
ma'lumotlar ombori va umumiy API standartlari, integratsiyaning yuqori
narxi, yaxshi kadrlarni topishda qiyinchiliklarni o ‘z ichiga oladi10. Bu
qiyinchiliklar “kompaniyalar ichida va o ‘ zaro biznes tizimlari
integratsiyasini joriy etishda to‘sqinlik qiladi yoki sekinlashtiradigan”
to‘siqlarni keltirib chiqaradi11. Aniq aloqa va soddalashtirilgan axborot
almashinuvi biznes talablarini qo ‘ llab-quvvatlaydigan uzoq muddatli
tizim integratsiyasini yaratishning asosiy elementlari hisoblanadi.
Integratsiyaning
afzalliklari.
Boshqa
tomondan,
tizim
integratsiyasi loyihalari juda foydali bo ‘ lishi mumkin. Eskirgan, eski
tizimlar uchun integratsiyaning turli shakllari real vaqtda ma'lumotlarni
Foydalanilgan adabiyotlar va resurslar:
1.
M.Butaboev, F.Mulaydinov, G'.Zaxidov, X.Sattarova. Raqamli
iqtisodiyot. Darslik, 2-to‘ldirilgan nashr. Innovatsion rivojlanish
nashriyot-matbaa uyi. Toshkent, 2021. 606 bet.
2.
Тарасова К. И. Эволюция информационных систем в
экономике. БІЗНЕСІНФОРМ N
2
4, 2020. 289-295 стр.
3.
Грицунов О. В. Інформаційні системи та технологіі: навч.
посіб. для студентів за напрямом подготовки
«Транспортнітехнологіі». Харків : ХНАМГ, 2010. 222 с.
4.
Навчально-методичний посібник для самостійно! роботи та
практичних занять з навчальноі дисципліни «Сучасні
інформаційні системи та технологіі» (галузь знань 0302
«Міжнародні відносини», освітньо-кваліфікаційний рівень
«Бакалавр», напрям підготовки 6.030202 «Міжнародне
9 Karri Lehtonen. What is system integration? Youredi, 2018.
https://www.youredi.com/blog/what-is-system-integration
10 Gulledge, Thomas (September 2002). "B2B ^Marketplaces and small- and medium-sized
enterprises". Computers in Industry. 49 (1): 47-58. doi:10.1016/s0166-3615(02)00058-1. ISSN
0166-3615
almashish imkonini beradi. Bu, masalan, nashriyot va obunachi
ma'lumotlarini tarqatish modellarini, konsolidatsiyalangan ma'lumotlar
bazalarini, voqealarga asoslangan arxitekturalarni faollashtirishi,
foydalanuvchi ma'lumotlarini qo‘lda kiritishni kamaytirish (bu xatolarni
kamaytirishga yordam beradi), ilovaning old qismini (front-end)
yangilash yoki modernizatsiya qilish, shuningdek eski qimmat
operatsion tizimlarda bajarilayotgan so ‘ rovlar va hisobotlarni
yuklanishlarini yangi arzon standarttizimlarga o‘tkazish imkonini beradi.
Odatda, integratsiya loyihasining sa'y-harakatlariga arziydimi yoki
yo‘qligini aniqlashga yordam berish uchun keng ko‘lamli xarajat-foyda
tahlili o‘tkaziladi.
Xulosa va takliflar. Bugungi sanoat korxonalari kechagisidan
tubdan farq qiladi. Oldingi davrda bir joyda uzoq muddat turg‘un
savdoni amalga oshirgan va mijozlarni keskin o ‘ zgarishi deyarli
kuzatilmagan bo‘lsa, tadbirkorlik muhiti joy va makon tanlamaydi va
mijozlarni turli zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
(AKT) vositalari orqali jalb qilgan holda katta daromad topish
imkoniyatiga ega. Faqat, bu imkoniyatlardan qanchalik samarali
foydalanish biznes yurituvichlarning bilim va saviyasi, zamonaviy
vositalardan qanchalik xabardorligiga qarab baholanadi.
Yurtimizda sanoat korxonalari, umuman biznes sohasiga axborot
tizimlarini kirib kelishi yuqorida ta'kidlab o ‘tilganidek, nisbatan kech
boshlandi. Mustaqilligimizning dastlabki yillarida ushbu jarayonlar joriy
texnologiyalar va biznes muhitini xolatidan kelib chiqib sekinlik bilan
rivojlana boshladi. Biroq, so‘ ngi yillarda AKT ga hukumat darajasida
e'tiborni ortishi va turli imtiyozlar berilishi hamda biznes egalariga faol
targ‘ibot natijasida yurtimizda AKT shiddat bilan rivojlanish pallasiga
kirdi. Viloyatlar markazlarida IT-Park va tumanlarda IT-Centerlar
faoliyati joriy etildi. Ushbu markaz AKT ni rovojlantirish bo‘yicha
ko
‘plab ishlarni amalga oshirib kelmoqda. Jumladan, aholini kompyuter
savodxonligini oshirish, hududlarda AKT sohasida faoliyat yurituvchi
firmalarni rezidentlikka olish orqali soliq imtiyozlarini berish, ichki AKT
xizmatlarini xorijga eksport qilishga ko‘maklash va boshqa faoliyatlarni
keltirib o‘tish lozim.
Tadqiqotimizdan kelib chiqib, quyidagi takliflarni beriladi:
1. 1.
Sanoat korxonalari, biznes egalari va uni
boshqaruvchilarini yanada ko‘proq zamonaviy AKT bo ‘ yicha
savodxonligini oshirishga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish,
jumladan biznesda faoliyat yurayotgan uchun maxsus o‘quv kurslari,
treninglar tashkillash, ijtimoiy tarmoqlarda biznesga axborot tizimlarini
qo‘llashning samaradorligiga
doir videoroliklar va
taqdimot
materiallarini chop etish.
2. Jahon tajribasini, ayniqsa Xitoy kichik biznes yuritish
tarjibasini puxta o ‘ rgangan xolda, yurtimizga tadbiq etish yuzasidan
takliflar ishlab chiqish.
3. Mahalliy axborot tizimlarini ishlab chiquvchilarini qo ‘ llab-
quvvatlash siyosatini davom ettirish va uni yanada soddalashtirish
hamda imtiyoz mexanizmlari kengaytirish.
4. Biznes vakillari uchun biznesda axborot tizimlarini qo‘llash
bo‘yicha onlayn konsultatsiya tizimini joriy etish.
право») / уклад.: В. Г. Іванов, С. М. Іванов, та ін. Харків: Нац.
юрид. ун-т ім. Ярослава Мудрого, 2014. 129 с
5.
Ушакова І. О., Плеханова Г. О. Інформаційні системи та
технологіі на підприемстві : конспект лекцій. Харків : Вид-во
ХНЕУ, 2009. 128 с.
6.
Оспанова С. Б., Кайгородцев А. А. Проектирование систем
управления.
Вестник КАСУ. 2006. N
2
4. С. 32-38.
7.
Голицына О. Л., Максимов Н. В. Информационные системы.
М.: ММИЭИФП, 2004. 329 с.
8.
Нижник В. М., Терехов Д. С. Еволюція розвитку
інформаційних систем та інформаційних технологій в
управлінні підприемствами.
ВісникХмельницького
