Kombinasion turdagi raqamli sxemalar

Elektronika va radiotexnika kafedrasi assistenti A.X. Abdullayev 
5- LABORATORIYA ISHI 
KOMBINASION TURDAGI RAQAMLI SXEMALAR 
Ishning maqsadi:
ME asosida shifrator va deshifrator kombinatsion qurilmalarining blok 
sxemasini, haqiqiylik jadvalini va ishlash prinsipini o„rganish. Mantiqiy element 
asosida loyihalshtirish. 
Qisqacha ma’lumot: 
1-qism. Shifrator (koder). 
O„nlik, sakkizlik YOKI o„noltitalik sanoq tizimidagi raqamlarni ikkilik YOKI 
ikkilik-o„nlik kodga o„zgartiruvchi kombinatsion mantiqiy qurilma – shifrator YOKI 
koder deb ataladi. 
Shifrator m ta kirish va n ta chiqishga ega bo„lib, kirishlardan biriga berilgan 
signalni chiqishda n – razryadli parallel kodga o„zgartiradi. Bu laboratoriya ishida 
shifrator 10dan 4ga shifratorda 0...9 sonlarini ikkilik-o„nlik kodiga o„tishi o„rganiladi. 
Agar shifrator n ta chiqishga ega bo„lsa, u holda uning kirishlari soni 2
n
dan kam 
bo„lmasligi kerak. Agar m=2
n 
munosabat bajarilsa shifrator to‘liq, agar m<2
n 
bo„lsa, u 
to‘liq emas deb ataladi. 
Bunda shifrator quyidagi vazifani bajaradi: berilgan kirishdagi signalni ikkilik 
ekvivalentini chiqishda uzatadi. (masalan kirish 9 signali berilgan bo„lsa, chiqishda 
1001 ikkilik signal hosil bo„ladi). 
“4 dan 2 ga” sodda shifrator haqiqiylik jadvali 1- jadvalda keltirilgan. 
1– jadval. 
i 
X
0
 
X
1
 
X
2
 
X
3
 
Q
1
 
Q
0
 
0 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
1 
2 
1 
1 
0 
3 
1 
1 
1 

Elektronika va radiotexnika kafedrasi assistenti A.X. Abdullayev 
1- jadval asosida shifrator FAL tizimi quyidagi formula orqali ifodalanadi: 
Q
0
=X
1
+X
3 
Q
1
=X
2
+X
3 
Yuqoridagi hosil qilingan funksiyadan kelib chiqqan holda “4 dan 2 ga” sodda 
shifrator blok sxemasi 1-rasmda ko„rsatilgan. 
1-rasm. “4 dan 2 ga” sodda shifrator blok-sxemasi 
Blok sxemadan ko„rinib turibdiki, shifratorni yaratish uchun ikkita ikki kirishli 
dizyunktor kerak bo„ladi.