|
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕBog'liq 150-152
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
http://www.newjournal.org/
Выпуск журнала № – 23
Часть–1_ Июнь –2023
151
2181-3187
qiymati ruxsat etilgan qiymatidan oshib ketganida bu qismlar erib ketadi va natijada
zanjirda tok uziladi.
Yurgizish-rostlash apparatlari elektr mashinalarni ishga tushirish, kuchlanishi,
tokini va tezliklarini rostlash uchun yoki boshqa turli elektr qurilmalarini (masalan,
elektr pech va payvandlash qurilmalari) ishga tushirish va ularning asosiy
ko‘rsatkichlarini rostlash uchun qo‘llaniladi. Yurgizish-rostlash apparatlariga,
shuningdek, knopkalar, paketli o‘chirgichlar, kontrollerlar, kontaktorlar, yuritkichlar
va reostatlar kiradi. Knopka barmoq bosib turgan vaqt ichidagina elektr zanjirini
tarmoqqa ulaydigan yoki uzuvchi mexanik ulagichdir.
Paketli o‘chirgich bir necha qatlamlar — paketlardan iborat bo‘lib, ularning ichida
qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘almas kontaktlar joylashgan bo‘ladi; dastakni aylantirish
natijasida ba’zi kontaktlarning ulanishi va ba’zilarining esa uzilishi sodir bo‘ladi.
Kontroller
—
ko‘p
holatli
apparat
bo‘lib,
elektr
mashinalar
va
transformatorlarni ularning rezistorlari, chulg‘amlarini kommutatsiyalash orqali
boshqarish uchun xizmat qiladi.
Yuritkich — kommutatsiyalovchi elektr apparat; elektr motorlarni ishga tushirish,
to‘xtatish
va
himoya
qilish
uchun
xizmat
qiladi.
Reostat — elektr zanjir qarshiligini o‘zgartiradigan qarshilik qiymati ma’lum oraliqda
pog‘onali rostlanadigan aktiv qarshiliklar yig‘indisi bo‘lgan yurgizuvchi-rostlovchi
qurilma.
Nazorat apparatlari texnologik mashina va mexanizmlarning elektr va noelektr
ko‘rsatkichlarini nazorat qilib boradi. Ularga turli rusumdagi relelar, har xil elektr va
noelektr o‘lchov o‘zgartkichlari (datchiklar) kiradi. Elektr qurilmalarni ishlatish
jarayonida ma’lum sabablarga ko‘ra normal ish rejimi buzilganida elektr jihozlarning
ishdan chiqishini oldini olish va ishlayotgan qurilmaning ishonchlilik darajasini
oshirish uchun elektr himoya vositalari qo‘llaniladi. Elektr motorlarni himoya qilishda
nol, maksimal tok, minimal tok va issiqlik himoya usullari qo‘llaniladi.
Nol himoya, tarmoq kuchlanishining qisqa muddatga o‘chishi yoki juda kamayishi
natijasida o‘chirilgan elektr motorning tarmoqda kuchlanish yana nominal qiymatiga
erishganida tarmoqqa o‘z-o‘zidan ulanishidan asraydi. Bu himoya liniya kontaktorlari
va avtomatik uzgichlar yordamida amalga oshiriladi.
O‘zgaruvchan
tok
kontaktori
Kontaktorlarning asosiy vazifasi elektr qurilmalarni tarmoqqa ulash va tarmoqdan
uzish bo‘lsa-da, bu kommutatsiya apparatlari nol himoya vazifasini ham bajaradi.
Kontaktorlarning tuzilishi va ishlash asoslarini ko‘rib chiqamiz Yurgizish
knopkasi bosilganida kontaktorning elektromagnit chulg‘ami tarmoqqa ulanib, undan
tok o‘tadi va natijada Ô magnit oqimi vujudga keladi. Magnit oqimi qaytaruvchi
prujina va kontakt prujinasi kuchini yengishga yo‘nalgan kuchni yuzaga keltiradi, bu
kuch yakorni o‘zakka tortadi. Qo‘zg‘aluvchan kontakt qo‘zg‘almas kontakt ga tortiladi
|
| |
