|
Kompton effekti
|
| bet | 2/2 | | Sana | 12.06.2022 | | Hajmi | 44.74 Kb. | | #23520 |
Bog'liq Kompton effekti 1521-2023 MENDEZE
|
f
|
hva impulsi P
|
h
|
bo‘lsin. Tinch holatdagi
|
|
|
|
|
|
|
f
|
c
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
E m c2
|
|
|
elektronning to‘qnashuvgacha energiyasi
|
|
energiyaga va
|
|
|
|
|
|
|
|
e
|
0
|
|
|
impulsi Pe
|
0
|
bo‘lsin. To‘qnashuvda
|
foton
|
o‘z
|
energiyasining
|
|
ma’lum qismini elektronga beradi. Natijada to‘qnashuvdan so‘ng
elektron Ee
|
mc2energiyaga va P mimpulsga ega bo‘ladi (bu
|
|
formulalarda
|
m
|
|
m0
|
|
). To‘qnashuvdan so‘ng foton Ef
|
h
|
|
|
|
|
|
|
1
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
energiyaga
|
|
va Pfh
|
|
impulsga ega bo‘ladi. Bunda
|
foton
|
|
|
|
|
|
|
c
|
|
|
|
|
energiyasi va impulsi dastlab tushayotgan foton energiyasi va impulsidan kichik bo‘ladi, to‘lqin uzunligi esa katta bo‘ladi.
Foton va tinch holatdagi erkin elektronning elastik to‘qnashuvi tufayli vujudga kelgan to‘lqin uzunligining o‘zgarishi ni
aniqlashda elastik to‘qnashuv uchun energiya va impuls saqlanish qonuyelarini quyidagicha yozish mumkin:
E
|
f
|
E E
|
'
|
E'
|
(2.15)
|
|
|
e
|
|
f
|
e
|
|
|
P P '
|
P'
|
|
|
(2.16)
|
|
f
|
f
|
e
|
|
|
|
|
(2.15) va (2.16) tenglamalar birgalikda yechilganda fotonning elektron bilan elastik to‘qnashuvida foton to‘lqin uzunligining o‘zgarishi D ni aniqlaydigan formula hosil bo‘ladi:
2
|
|
h
|
sin2
|
|
(2.17)
|
|
m c
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
0
|
|
h
|
|
|
(2.14) va (2.17) formulalar
|
taqqoslanganda K
|
ekanligi
|
|
m c
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0
|
|
|
ko‘rinadi. K – elektronning Kompton to‘lqin uzunligi
|
deyiladi.
|
|
Kompton
|
o‘tkazgan tajribalarida elektronning to‘lqin
|
uzunligi
|
|
K
|
h
|
kattalikni o‘lchashga muvaffaq bo‘ldi. K ning tajribada
|
|
m c
|
|
|
|
|
|
|
0
|
|
|
|
aniqlangan qiymati K=2,43×10–10m. Tajribalarda elektronning Kompton to‘lqin uzunligi K rentgen nurlanishi to‘lqin uzunligidan kichikligi ko‘rsatildi. (2.17) formula orqali hisoblangan natijalar tajriba natijalari bilan mos keladi. Bu esa elektromagnit to‘lqinlarning korpuskulyar xususiyatga ega ekanligi haqidagi tasavvurlarning to‘g‘riligini isbotlaydi.
|
| |
