Кopyuter grafikasi
tushunchasi statik tasvirlar bilan ishlashning barcha ko’rinishlari o’z ichiga olsa
kompyuter animasiyasi
dinamik o’zgaruvchi tasvirlar bilan ishlaydi.
Кompyuter grafikasi
– EHM boshqaruvida grafik ob’ektlarni kiritish,
chiqarish, tasvirlash, o’zgartirish va tahrirlashdir.
Кompyuter animasiyasi
– ekranda tasvirlarni “jonlantirish”, kompyuterda
dinamik tasvirlar sintezidir.
Кompyuter grafikasi – informatikaning mahsus qismi bo’lib, dasturiy-apparat
hisoblash komplekslari yordamida tasvirlarni yaratish va qayta ishlash usullari va
vositalarini o’rganadi.
Virtual fazoda xajmli ob’ektlarni yaratish usullarini o’rganuvchi soha
uch
o’lchovli (3D) grafika
deb nomlanadi. Odatda unda tasvir yaratishning vektorli va
rastrli usullaridan foydalaniladi.
Кompyuter grafikasi turlari.
To’zilishiga ko’ra tasvirlar
rastrli
yoki
vektorli
bo’lishi mumkin. Masalan tasvir xosil qilishda skaner uni ko’pgina mayda
elementlar (piksellar)ga bo’lib chiqadi va ulardan rastrli surat xosil qiladi.
2
Piksel
– bu rastrli tasvirning eng kichik elementi bo’lib, uning rangi kompyuter
xotirasiga bitlarning ma’lum bir miqdori vositasida kiritiladi. Masalan 800x600
suratda bu sonlar gorizontal bo’yicha (800) va vertikal bo’yicha (600) piksellar
sonini belgilaydi. Piksellar soni qanchalik ko’p bo’lsa tasvirning ekrandagi va
qoq’ozda chop etilgandagi sifati (razreshenie) yuqori bo’ladi.
Vektorli
grafikada tasvirlar matematik egri chiziqlarni rangi va bo’yalish
rangini ko’rsatish orqali xosil qilinadi. Masalan oq fondagi qizil ellips bor yo’q’i
ikki formula – to’q’ri to’rtburchak va ellipsning ranglari, o’lchamlari va
joylashuvini aniqlovchi formulalari orqali tasvirlanadi. Demak, bunday tasvirlash
kompyuter xotirasida rastrli rasmdan ko’ra kamroq joy egallaydi.
Vektorli tasvirlarning yana bir afzalligi – ularning sifatini yo’qotmagan xolda
kattalashtirish yoki kichiklashtirish imkoniyatidir. Ob’ektlarni masshtablash
matematik formulalardagi mos koeffisientlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish
orqali amalga oshiriladi.
Shunday qilib rastrli yoki vektorli formatni tanlash tasvir bilan ishlash maqsad
va vazifalaridan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi. Rangni o’zatishning
fotografik aniqligi talab etilgshanida rastrli formatdan foydalanish lozim. Logotip,
sxemalar va chizmalarni tasvirlashda vektorli formatdan foydalanish maqsadga
muvofiq. Shuni ta’kidlash lozimki, rastrli va vektorli tasvirlashda (matn ham)
grafika ekranga yoki chop etish qurilmasiga nuqtalar jamlanmasi sifatida
o’zatiladi.
Axborotni grafik shaklda ishlab chikish, takdim etish, ularga ishloB bеrish,
shuningdеk, grafik ob'еktlar va fayllarda bulgan nografik ob'еktlar urtasida
boKlanish urnatishni informatikada kompyutеr grafikasi dеb atash kabul kilingan.
Kompyutеr grafikasi uch turga bulinadi: rastrli grafika, Vektorli grafika va fraktal
grafika. Ular urtasidagi asosiy fark nurning displеy ekrandan utish usulidan iborat.
Eslab koluBchi elеktron-nurli trubka (ENT)larga ega Vektorli kurilmalarda nur
bеrilgan traеktoriya buylab bir marta chopib utadi, uning izi esa ekranda kеyingi
buyruk bеrilgungacha saklanib koladi. Dеmak, Vektorli grafikaning asosiy
elеmеnti — chizikdir.
Vektorli grafika bilan ishloBchi dasturiy Bositalar birinchi naBbatda
tasvirlarni yaratishga muljallangan. Bunday Bositalar rеklama agеntliklarida,
dizaynеrlik byurolarida va nashriyotlarda kullaniladi.
Rastrli kurilmalarda esa tasvir ularni tashkil etuvchi nuktalar majmuasidan
Bujudga kеladi. Bu nuktalar piksеllar (pixel) dеb ataladi. Rastr — bu ekranning
butun maydonini koploBchi piksеllar matritsasidir. Dеmak, rastrli grafikaning
asosiy elеmеnti nuktadan iborat.
Rastrli grafika Bositalari bilan tayyorlangan tasvirlar kompyutеr dasturlar
yordamida kamdan-kam xoldagina yaratiladi. Kupincha ushbu maksadda rassom
tayyorlagan tasvirlar yoki rasmlar skanеrlanadi. Rastrli tasvirlar bilan ishlashga
muljallangan kupgina grafik muxarrirlar asosan tasvirlarga ishlov bеrishga
muljallangan. Internet tizimida kuprok rastrli tasvirlar kullanilmokda.
3
Fraktal badiiy kompozitsiyani yaratish — bu tasvirni chizish yoki jixozlash
emas, balki uni dasturlashdir, ya'ni bunda tasvirlar formulalar yordamida kuriladi.
Fraktal grafika odatda uyin dasturlarida kullaniladi.
Rastr grafikasida obyektlar bit kartasidagi to’rda ranga ega bo’lgan nuqtalar
(piksellar) erdamida tasvirlanadi.
Rastrli tasvirlar bilan ishlash uchun rastr muharriridan foydalanamiz. Rastr
tasvirlarni tasvirni rastr ko’rinichiga o’tkazish (Convert to Bitmap) yoli bilan
olarniz. Rastr tasvirlarni muharrirlaganda piksellar ranglarini da o’zgartirish
imkoniyati tugiladi, fahat ranglarni o’zgartirganimizda obyektning formasi
uzgarishiga uz tasirini tegizadi.
Vektor
grafikasi
matematik
obyektlar
ustida
tashqi
qurilmalarga
(monitor,printer) bogliqsiz holda amallar bajaradi.Vektor grafikasida birinch
navbatda obyektning formasi uzgaradi rangi esa ekkinchi darajali bo’ladi. Sababi
vektor grafikasida rang bilan forma bir-biriga bogliq emas bulib, forma birinchi
darajali, rang bo’lsa ikkinchi bulib, faqat toliqtiruvchi xizmatini bajaradi.
Vektor grafikasi “qul yordamida” chizishdan yiroq shuning uchun avval
obyektning vektor konturini chizish kerak keyin esa uni qanday qilib
muharrirlashni oylab ko’rish kerak.
Vektor kontorlarinin muharrirlashda qanday asbob bilan yaratilganidan
qattiy turda Forma (Shape) va maxsus muharrir paneli (Node Edit) (tuginlarni
muharrirlaydi) foydalaniladi.
Kompyuter grafikasi nimaning tasviri yaratilishiga qarab quyidagi sinflarga
ajratiladi: 1) statsionar (o‘zgarmas) yoki oddiy grafika; 2) kompyuter animatsiyasi;
3) multimedia.
Oddiy grafika vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydigan tasvirlarni yaratish bilan
shug‘ullanadi. Ularga misol sifatida rasmlar, fotosuratlar, chizmalarni keltirish
mumkin. Kompyuter animatsiyasi vaqt o‘tishi bilan o‘zgaradigan tasvirlar
yaratadi. Masalan, multfilmlar, videoklip va videoroliklar.
Multimedia mahsulotlari rasmlar va animatsiya bilan birga boshqa turdagi
axborotlarni, masalan, ovoz va matnni ham o‘z ichiga oladi. Multimedianing
o‘ziga xos jihati uning interfaolligi bo‘lib, unda bir joy dan ikkinchi joyga o‘tish
imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Multimediaga yorqin misol sifatida butun olam
to‘ri - wwwni, undagi www-saytlar va www-sahifalarni keltirish mumkin.
Qaysi sohada ishlatilishiga qarab, grafika quyidagi turlarga ajratiladi:
1.
Ilmiy grafika. Ilmiy izlanishlar va ularning natijalarini tasvirlash uchun.
2.
Tijorat grafikasi. Iqtisodiy ko‘rsatkichlar va jarayonlarni yaqqol ko‘rsata
bilish uchun xizmat qiladi.
3.
Konstruktorlik grafikasi. Iqtisodiyot, texnika, qurilish va boshqa sohalarda
loyihalash
ishlarini
osonlashtirish,
yaxshilash,
jadallashtirish
va
avtomatlashtirishni ta’minlaydi.
4.
Illyustrativ grafika. Xizmat ko‘rsatishning turli sohalarida bezatish ishlarida
foydalaniladi.
5.
Badiiy grafika. San’at asarlarini yaratishda keng qo‘llaniladi.
4
V
+
–
?
Savol va topshiriqlar
1. Grafik tasvirlarni kiritish uchun kompyutеrning qanday qurilmalari ishlatiladi?
2. Kompyutеr grafikasi nima? Uning nеcha turi bor?
3. Vektorli va rastrli grafikalarning asosiy elеmеntlari nimalardan iborat?
4. Piksеllar nima? Rastrchi?
|
