Kompyuter injiniringi” fakulteti “dasturiy injiniring” yo‘nalishi di21-11 guruh talabasi Sultonov Mardon Kompyuter tarmoqlari Fanidan

Download 148.89 Kb.
Sana	02.11.2023
Hajmi	148.89 Kb.
	#93482

Bog'liq
1-mustaqil ish
10-MA\'RUZA, Tilning paydo bo`lishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI

“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI

“DASTURIY INJINIRING” YO‘NALISHI
DI21-11 guruh talabasi
Sultonov Mardon
Kompyuter tarmoqlari
Fanidan
1-mustaqil ishi

Transport Sathi Protokollari
Transport sathi protokollari - bu adabiyotda batafsil ko'rib chiqilgan boshqa nomlar bilan "Transport Layer Security (TLS)" yoki "Secure Sockets Layer (SSL)" deb ataladigan o'zgaruvchan shifrlash va server-klient kommunikatsiyasi uchun protokollardir. Bu protokollar internetning xavfsiz va maxfiy foydalanuvchilarni himoyalash uchun ishlatiladi. Eng o'zini bilgan TLS versiyasi 1.2 va 1.3, ular xavfsizlik va maxfiylikni ta'minlaydigan protokollar sifatida yuqori sifatga ega.
Transport Sathi Protokollari Qanday Ishlaydi
TLS yoki SSL, internetda axborotni himoyalash va xavfsizlikni ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Ular ikki tomonlama kommunikatsiya jarayonini shifrlash va ishonchni oshirishda ishlaydi. Klient va server o'rtasida bir-biriga ma'lumotlar o'tkazilayotganda, bu protokollar o'zgaruvchan shifrlash, autentifikatsiya (tizimning ishonchini tasdiqlash), va maxfiylikni ta'minlashni bajaradilar.

Autentifikatsiya: TLS/SSL, server va klientning bir-birini aniqlash uchun ishlatiladi. Server, klientning ishonchni tasdiqlash uchun xavfsizlik sertifikatini taqdim etadi. Klient esa u sertifikatni sinovdan o'tkazadi va serverning haqiqiyligini tekshiradi.
Shifrlash: Protokollar ma'lumotlarni shifrlashni o'z ichiga olgan. Ular ma'lumotlarni uzoq yo'llar orqali uzatilayotganda ham, ularni noma'lum tuzatolmaydigan shifrlashni amalga oshiradilar. Bu, ma'lumotlarini chuqur tuzatilgan bo'lgan saytga yuborayotgan foydalanuvchilar uchun juda muhimdir.
Maxfiylik: TLS/SSL foydalanuvchilarning maxfiylikni ta'minlashni o'z ichiga oladi. Ular boshqalar ma'lumotlarga kirishni cheklash va u yerga ulanishni nazorat qiladilar.

Transport Sathi Protokollari Amaliyoti
Protokollar amaliyotda quyidagi tartibda ishlaydi:

Foydalanuvchi saytga kirishni o'rab, saytni ochadi. Server taqdim etilgan maxfiylik sertifikatini ko'rsatadi.
Klient sertifikatni sinovdan o'tkazadi va serverni tasdiqlaydi.
Maxfiylik klyent va server o'rtasidagi ma'lumotlarni shifrlab, ularga kirishni cheklash va u yerga ulanishni nazorat qilishni boshlaydi.
Klient va server o'zaro xavfsiz ma'lumot almashishni davom ettirishadi.

Natijada
Transport sathi protokollari, internetda axborotlar uchun xavfsiz va maxfiy kanalni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Ular foydalanuvchilar va serverlar o'rtasidagi maxfiylikni ta'minlaydi va ma'lumotlarni noma'lumlar uchun mas'uliyatsiz qiladi. Bu protokollar sayt ziyarat etish, onlayn savdo qilish, elektron pochta yuborish va boshqa internetda amalni o'tkazishni xavfsiz va maxfiy qilishda o'z vazifalarini bajaradilar.
Ushbu referatda "Transport Sathi Protokollari" haqida umumiy tushunchalar, ularning ishlatilishi va ahamiyati bayon qilingan. Agar boshqa ma'lumotlarga ehtiyoj bo'lsa, ko'proq izlanilgan yoki taqdim etilgan ma'lumotlardan foydalanishingiz mumkin.

Transport sathining vazifalariga xatolarni tuzatish, shuningdek, ma’lumotlarni tarmoq bo’ylab tashilishidan oldin va keyin segmentlarga bo’lish va ajratish kiradi. Ushbu sath oqimni boshqarish va segmentlangan ma’lumotlarning tarmoq orqali to’g’ri ketma-ketlikda etkazib berilishini ta’minlash uchun ham javobgardir. UDP va TCP protokollari UDP bu aloqa protokoli boʻlib, u asosan internetdagi ilovalar oʻrtasida past kechikish va yoʻqotishlarga chidamli ulanishlarni oʻrnatish uchun ishlatiladi. UDP qabul qiluvchi tomon tomonidan kelishuv taqdim etilishidan oldin ma’lum

TCP - Transmission Control Protocol - ilova dasturlari va hisoblash qurilmalariga tarmoq orqali xabar almashish imkonini beruvchi aloqa standarti. U Internet orqali paketlarni jo’natish va tarmoqlar orqali ma’lumotlar va xabarlarni muvaffaqiyatli yetkazib berishni ta’minlash uchun mo’ljallangan. TCP ulanishga yo’naltirilgan protokol, UDP esa ulanishsiz protokol. TCP va UDP o’rtasidagi asosiy farq bu tezlikdir, chunki TCP UDP dan nisbatan sekinroq. Umuman olganda, UDP juda tez, sodda va samarali protokol, ammo yo’qolgan ma’lumotlar paketlarini qayta uzatish faqat TCP bilan mumkin

Download 148.89 Kb.