275
ISSN: 2545-0573
GOSPODARKA I INNOWACJE
Volume: 24 | 2022
KONSOLIDASIYALASHGAN MOLIYAVIY HISOBOT, UNI MOHIYATI,
AHAMIYATI HAMDA UNI TUZISH TARTIBINI TAKOMILLASHTIRISH
S. R. Egamberdiyeva
Iqtisodiyot fanlari nomzodi, dotsent QarMII “Buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi
G‘. A. Rajabov
QarMII Buxgalteriya hisobi va audit mutaxassisligi magistranti
J. I. Raxmatov
QarMII Iqtisodiyot yо„nalishi talabasi
A R T I C L E I N F O.
Annotatsiya
Kalit so‘zlar:
Konsolidasiyalashgan moliyaviy
hisobot, bosh va shо„ba korxonalari,
Bosh va shо„ba korxonalari guruhi,
kompensasiya maqsadi.
Maqolada korxonalarning birlashuvi, konsolidasiyalashgan
moliyaviy
hisobot uni mohiyati, ahamiyati, asosiy maqsadi
hamda uni tuzishning ahamiyati bayon qilingan.
http://www.gospodarkainnowacje.pl/ © 2022 LWAB.
Kirish. Respublikamiz iqtisodini, shu jumladan bozorini rivojlantirishning asosiy yо„nalishlaridan biri,
boshqaruvni tо„g„ri yо„lga qо„yish hisoblanadi. Chunki turli xil mulkchilik
shakllariga asoslangan
korxonalar, shu jumladan chet el investisiyalari asosidagi qо„shma korxonalar, aksionerlik jamiyatlari,
korporasiyalar, kompaniyalar va boshqalarning tashkil etilishi
tufayli xorijiy davlatlar, tashkilotlar va
xususiy shaxslar bilan aloqalar tobora mustahkamlanib, ularning iqtisodiyotdagi о„rni
tobora salmoqli
bо„lib bormoqda.
Jahon mamlakatlari tajribasidan ma‟lumki, korxonalarni samarali boshqarishda kо„proq ularni yirik
guruhlarga birlashtirgan holda tuzish maqsadga muvofiqdir. Bunda ikki yoki undan ortiq kompaniya
moliyaviy-iqtisodiy jihatdan bir kompaniya ostida birlashadi.
Korxonalarning
birlashuvi deb, alohida bir korxonaning ikkinchisiga qо„shilishi yoki bir korxona
ikkinchi korxonaning sof aktivlari va ishlab chiqarish faoliyati ustidan nazoratni sotib olish oqibatida bir
iqtisodiy birlikka qо„yilishiga aytiladi. Bu, asosan, biror-bir faoliyat bilan shug„ullanayotgan
kompaniyaning egalari tomonidan ushbu kompaniya tarkibida bir nechta mayda mustaqil korxonalarni
tashkil etishga bо„lgan harakatidan kelib chiqadi. Buning natijasida soliq tо„lovlari bо„yicha
muayyan
tejash yuzaga keladi.
Kо„pchilik hollarda biznesning kengayishi zaruriyat hisoblanadi. Bunday vaziyatda transnasional
kompaniyalar о„z faoliyatini butun jahon bо„ylab kengaytiradi. Xо„jalik yurituvchi subektlar guruhining
276
bosh korxona nazorati ostida birlashuvi yuz bersa, konsolidasiyalashgan moliyaviy hisobot tuziladi.
Moliyaviy hisobot konsolidasiyasi (konsolidasiya inglizcha consolidate sо„zidan olingan bо„lib,
birlashtirmoq, mustahkamlamoq degan ma‟noni anglatadi) bu yuridik jihatdan mustaqil, ammo iqtisodiy
va moliyaviy tomondan о„zaro bog„liq ikki yoki undan ortiq kompaniyalar hisobotlarini birlashtirishdir.
Konsolidasiyalashgan moliyaviy hisobotni tuzishning asosiy maqsadi –korporasiya faoliyati natijalarini
va moliyaviy holatini tо„lig„icha ochib berishdan iboratdir. Afsuski,
hozirda amal qilib turgan
konsolidasiyalashgan moliyaviy hisobot tuzish uslubiyati har doim ham a‟lo sifatda ishlamaydi.
Korporasiya foydasi taqsimlanishining tortishuvli jarayon ekanligi hamda inflyasiya sharoitida
mamlakatlar valyuta kurslarining doimiy о„zgarib turishi konsolidasiyalashgan moliyaviy hisobotni
tuzishda qiyinchilik tug„dirmoqda. Demak, valyuta kurslarini qayta hisob-kitob qilish
buxgalterlar oldida
turgan eng katta muammolardan biri bо„lib hisoblanadi.
