|
"Экономика и социум" №1(104)-2 2023 www.iupr.ruBog'liq moddalarni-xromotografiya-usulida-analiz-qilish"Экономика и социум" №1(104)-2 2023 www.iupr.ru
71
(yupqa
qatlam
xromatografiyasi
yoki
yupqa
qatlamda
bajariladigan
xromatografiya) yoki qog‘oz – ko‘p hollarda tolalari suv yoki boshqa suyuqlik
bilan namlangan maxsus xromatografik qog‘oz (qog‘ozli yoki qog‘ozda
bajariladigan xromatografiya) ishlatiladi. Sorbentning (TF) tekis yuzasi bo‘ylab,
kapillyar kuchlari hisobiga, tarkibida ajraluvchi moddalar tutgan suyuq faza
siljiydi. Fazalarning nisbiy siljishiga, (xromatogrammani olish usuliga) ko‘ra
tasnif Bu tasnif doirasida kolonkali xromatografiyaning ko‘rinishlaridan –
frontal, elyuent (namoyon etuvchi) va siqib chiqarish xromatografiya usullarini
qisqacha ko‘rib chiqamiz. Laboratoriya sharoitida xromatografik kolonka
sifatida sorbent to‘ldirilgan jo‘mrakli shisha nayza ishlatiladi. Kolonka
yuqorisidan kerakli tezlikda (odatda bir daqiqada 20 tomchi) suyuq HF o‘tkazib
turiladi.
a) Frontal xromatografiya usulida sorbent to‘ldirilgan xromatografik
kolonkadan jarayon tugagunga qadar tarkibida E –erituvchi bilan ajratiluvchi A
va B moddalar bo‘lgan eritma uzluksiz ravishda o‘tkazilib turiladi.
Xromatografiyalash avvalida kolonkadan toza erituvchi chiqadi. B moddaga
nisbatan sorbentga (TF) kamroq moyilligi bo‘lgan A modda tezroq siljib B
moddadan o‘tib ketadi. 71
b) Elyuent (namoyon etuvchi) xromatografiyada avval rasmning holatida
ko‘rsatilganidek, xromatografik kolonkaga A va B moddalar (tarkibiy qismlar)
va E erituvchidan iborat eritma kiritiladi, so‘ngra bu moddalar E erituvchi
(elyuent) bilan yuvib chiqariladi (elyuirlanadi). Toza E erituvchi bilan
elyuirlanganda (yuvilganda) A va B tarkibiy qismlar sorbenti (TF) bo‘ylab turli
tezlikda siljib boradi. TFning tabiatiga ko‘ra siljish tezligi turlicha bo‘ladi. TF ga
moyilligi kamroq bo‘lgan A tarkibiy qism, TF ga moyilligi ko‘proq bo‘lgan B
tarkibiy qismga nisbatan tezroq siljiydi. Xromatografik kolonka uzunligi yetarli
bo‘lgan holda A va B tarkibiy qismlar bir - biridan butunlay ajraladi avval A
tarkibiy qism, so‘ngra toza E erituvchi, undan keyin esa B tarkibiy qism kolonka
ostidan oqib chiqadi. 71
|
| |
