|
"Экономика и социум" №1(104)-2 2023 www.iupr.ruBog'liq moddalarni-xromotografiya-usulida-analiz-qilish"Экономика и социум" №1(104)-2 2023 www.iupr.ru
72
Xromatografik ajratish kattaliklari. Xromatografik analiz usullarida
namuna tarkibiga kiruvchi moddalar kolonkadan o‘tayotganida harakatli va
harakatsiz fazalar o‘rtasida taqsimlanadi va kolonkadan chiqish vaqtida biror bir
usulda qayd yetilsa, xromatogramma yuzaga keladi. Harakasiz fazaning sorbsion
xossasi aniqlanadigan moddalarga nisbatan
tutilish vaqti bilan xarakterlanadi. Shu vaqt
ichida kolonkadan o‘tgan harakatli faza
hajmi tutilish hajmi deyiladi: W- oqimning
hajmiy tezligi. Ajralish samaradorligi.
Aralashma
komponentlari
kolonkadan
o‘tish davrida bir-biridan ajraydi, lekin shu
bilan birga yoyiladi. 72Yoyilish qanchalik
katta bo‘lsa, komponentlarni bir-biridan
ajratish qiyinlashadi. Yoyilish kattaligi
nazariy tarelkalar balandligi (H) va nazariy
tarelkalar soni (N) bilan xarakterlanadi.
yoki L – kolonka uzunligi. H - qanchalik
kichik bo‘lsa, kolonka samarali ishlaydi va
xromatogrammalar ensiz hosil bo‘ladi.
Xromotografiyada
sifat
analizi
Xromatografiya
faqat
aralashma
komponentlarini
ajratishnigina
emas,
balki
ularning sifat va miqdor tarkibini aniqlaydi,
shuning
uchun
xromatogrammadagi
xromatografik cho‘qqining holati (ushlab turish
hajmi, ushlab turish vaqti) ushbu xromatografik
sistemadagi moddalar tabiatini xarakterlaydi,
xromatografik cho‘qqining maydoni esa detektor
orqali o‘tgan ushbu moddalarning miqdoriga
proporsional ravishda (xromatografik cho‘qqi)
detektorda nolga teng bo‘lgan chiziqdan va
cheklangan egrilikdan iborat bo‘ladi.
Sifat analizi. Xromatografik identifikatsiya usuli – bu avval ushlab turish
parametrlarini identifikatsiya qilib, qayta ishlab chiqarishni xarakterlab, nisbiy
standart og‘ishi 0, 02 dan oshmaydi. Noma‘lum va standart birikmalar ushlab
turish parametrlari qiymati bir xil bo‘lishini ko‘rsatishi ushbu birikmalar bir
xilligidan dalolat beradi. Agar har xil moddalar bir xil ushlab turish vaqtiga ega
bo‘lsa, ma`lum va noma`lum moddalar kuchli farq qiladigan sharoitdan
o‘kazilganda xromatografik parametrlar identifikatsiyasi katta aniqlikda
solishtirilib ko‘riladi. Masalan, kolonka bilan har xil harakatsiz fazaning
xromatografik munosabati olinadi. Agar standart va noma`lum modda
xromatografik munosabati bir xil bo‘lsa, identifikatsiya aniqligi 99 % gacha
o‘sadi. Har xil asboblarda olingan xromatogrammalarni solishtirib,
|
| |
