|
Labaratoriya ishi №1 Mavzu: Yorug’lik diodlarining volt-amper xarakteristikasi Tajriba maqsadi
|
| bet | 2/6 | | Sana | 05.12.2023 | | Hajmi | 246,57 Kb. | | #111660 |
Bog'liq 1-3 labaratoriya ishiYorug‘lik diodi – bu elektr energiyasini nokogerent yorug‘lik nuriga aylantiradigan, bitta p-n o‘tishga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichli asbob. Yorug‘lik nuri elektron – kovak juftlarining rekombinatsiyasi natijasida yuzaga keladi. Rekombinatsiya, p-n o‘tish to‘g‘ri ulanganda kuzatiladi. Rekombinatsiya doim ham nurlatuvchi bo‘lavermaydi va to‘g‘ri zonali yarim o‘tkazgichlarda, jumladan galliy arsenidida sodir bo‘ladi. Bunday yarim o‘tkazgichlar spesifik xona diagrammasiga ega bo‘ladilar.
Nurlanayotgan yorug‘lik to‘lqin uzunligi kvant energiyasi bilan aniqlanadi. U esa nurlanuvchi rekombinatsiyada yarim o‘tkazgichning ta’qiqlangan zona kengligiga deyarli teng bo‘ladi. Galliy arsenididan tayyorlangan yorug‘lik diodlari uchun = 0,9-1,4 mkm. Qizil, sariq va yashil rang nurlatuvchi diodlar galliy fosfati, siyoxrang nurlatuvchi diodlar esa– kremniy karbidi asosida yasaladilar va x.z.
Yorug‘lik diodining energetik xarakteristikasi bo‘lib kvant chiqishi (effektivligi) hisoblanadi. U zanjir bo‘ylab o‘tayotgan har bir elektronga yorug‘lik diodi chiqishida qancha yorug‘lik kvanti mos kelishini ko‘rsatadi. Zamonaviy yorug‘lik diodlari uchun kvant chiqishi 0,01-0,04 ni, ikki va uch yarim o‘tkazgichli birikmalardan yasalgan geteroo‘tishli yorug‘lik diodlarida esa ancha katta (0,3 gacha) bo‘ladi. Lekin doim birdan kichik bo‘ladi. Volt – amper xarakteristikasi oddiy diodniki kabi eksponensial bog‘liqlik bilan ifodalanadi. Yorug‘lik diodi 10-7-10-9 s da qayta ulanadi, ya’ni yuqori tezlikda ishlovchi yorug‘lik manbai hisoblanadi.
Yorug‘lik diodlari optik aloqa liniyalari, indikator qurilmalar, optoparalar va x.z.larda qo‘llaniladi.
Optoelektron juftlik, yoki optopara, konstruktiv jihatdan optik muhitda bog‘langan yorug‘lik nurlatuvchi va foto qabul qilgichdan tashkil topgan. Yorug‘lik nurlatuvchi va foto qabul qilgich orasidagi to‘g‘ri optik aloqa barcha turdagi elektr aloqalarni bartaraf etadi.
Optronlar. Kirish elektr signali ta’sirida yorug‘lik diodi yorug‘lik nurlatadi, foto qabul qilgich (fotodiod, fotorezistor va x.z.) esa yorug‘lik ta’sirida tok generatsiyalaydi.
a) b) v) g)
2-rasm. Fotodiodlar.
2-rasmda yorug‘lik diodi va fotodiod (a), fototranzistor (b), fototiristor (v), fotorezistor (g) dan tashkil topgan optoparalar keltirilgan. Optoparalar raqamli va impuls qurilmalar, analog signallarni uzatish qurilmalari, yuqori voltli manbalarni kontaktsiz boshqarish avtomatik tizimlari va boshqalarda ajratuvchi element sifatida qo‘llaniladi.
Butun zamonaviy elektronika yarim o’tkazgichli elementlarga asoslangan. Yarim o’tkazgichli diodlar bunday asboblarning eng soddasidir. Ular bir kristallda yonma-yon joylashgan n- va p- tipli o’tkazuvchanlikli sohalardan (p-n o’tishdan) iboratdir. O’tkazuvchanlik tipi har xil bo’lgan sohalar tutashgan sohada zaryad tashuvchilarning bir birlarini tutib qolishi (neytrallashi) kuzatiladi va “zaryad tashuvchilarga kambag’allashgan” soha deb ataluvchi soha paydo bo’ladi. Bu sohadan ma’lum yo’nalishdagi maydon ta’sirida elektronlar yoki kovaklar chiqib ketganida soha kengligi ortadi. Bunday maydon yo’nalishi “teskari maydon” yo’nalishi deyiladi. Agar maydon yo’nalishini “to’g’ri maydon” deb ataluvchi teskari tomonga o’zgartirsak zaryad tashuvchilarning kambag’allashgan sohaga harakati boshlanadi va p-n o’tish or’qali elektr toki o’ta boshlaydi. Mazkur tajribada infraqizil, qizil, sariq va yashil yo’rug’lik diodlarining o’ziga xosliklari solishtirib ko’riladi.
Ishni bajarish tartibi:
|
| |
