Andijon mashinasozlik instituti
Intellektual boshqaruv va kompyuter
tizimlari fakulteti IMT yo`nalishi K19-20
guruh talabasi Narbekov Botirbekning
Boshqarish jarayonlarini
intellektuallashtirish fanidan
LABARATORYA ISHI
MAVZU: LOKAL BOSHQARISH TIZIMLARI BILAN ISHLASH
Reja:
1.Lokal tarmoqlar haqida
2.Lokal boshqarish tizimlari
3.lokal tarmoqlar tuzlishi
80-yillarning oxirlarida lokal va global tarmoqlar o`rtasida farqli
jihatlar yaqqol ko`rinib turar edi. Bunday farqli jihatlarga misol qilib
quyidagilarni keltirish mumkin:
1.Aloqa chiziqlarinig qanday masofalarga tortilganligi va ularning
sifati. Lokal tarmoqlarning bog„lamlari orasidagi masofalar, global
tarmoqlarga nisbatan ancha qisqa edi. Bunday holat lokal tarmoqlarda
ancha sifatli aloqa chiziqlaridan foydalanish imkonini berar edi.
2.Ma’lumotlarni
uzatish usullarining murakkabligi. Global
tarmoqlarda lokal tarmoqlarga nisbatan, ishonchliligi ancha past bo„lgan
kanallarning qo„llanilishi bois, ularda ma‟lumotlarni uzatishning ancha
murakkab usullari va shunga mos qurilmalar ishlatishga to„g„ri kelar edi.
3.Ma’lumotlarni almashinish tezligi. Lokal tarmoqlarda ma‟lumotlar
almashinish tezligi (10, 16 va 100 Mbit/s) global tarmoqladagi
tezliklardan (2,4 Mbit/sek dan 2 Mbit/s gacha) ancha yuqori edi.
4.Ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan xizmatlarning xilma-xilligi.
Ma’lumotlar almashinish tezligi ancha yuqori bo„lgan lokal tarmoqlarda
ko’rsatiladigan xizmatlarning xillari ancha ko„p bo„lgan, bunday
xizmatlar turlariga misol qilib - boshqa-boshqa kompyuterlarning qattiq
disklarida joylashgan fayllardan foydalanish mexanizmlari, bosmaga
chiqaruvchi qurilmalardan (printer, plotetter, ...), modemlar va fakslardan
birgalikda foydalanish xizmatlari, yagona ma‟lumotlar bazasiga murojaat
qila olish, elektron pochta xizmati va boshqalar. Global tarmoqlarda esa
oddiy pochta va fayl almashinish xizmatlari bilan cheklangan. Vaqt
o„tishi bilan lokal va global tarmoqlar o„rtasidagi yuqorida sanab o„tilgan
farqli jihatlar yo‘qola boshladi. Avvallari alohida-alohida ishlayotgan
lokal tarmoqlarni o„zaro bog„lash amalga oshirila bordi. Bunda
bog„lovchi muhit sifatida global tarmoqlardan foydalaniladigan bo„ldi.
Lokal va global tarmoqlarning o„zaro yaqin integratsiyalashuvi, bu
texnologiyalarni bir-biriga yaqinlashuviga olib keldi. Ma‟lumotlarni
uzatish usullaridagi yaqinlashuv, ma‟lumotlarni uzatishni optik tolali
aloqa chiziqlari orqali amalga oshirilishi va bunda raqamli
(modulyasiyalanmagan) asosga o„tkazilishi bilan sodir bo„lgan. 100
metrdan uzoq bo„lgan masofalarga ma‟lumot uzatish uchun bunday
uzatish muhitdan deyarli barcha lokal tarmoqlarda foydalanilgan edi.
SDH va DWDM kabi birlamchi tarmoqlarning zamonaviy magistrallari
ham, ana shunday muhit asosida qurilgan. Ularning raqamli kanallari 14
yordamida global kompyuter tarmoqlarining qurilmalarini ham
birlashtirish mumkin bo„ldi. Raqamli kanallar sifatining yuqoriligi,
global kompyuter tarmoqlari protokollariga qo„yiladigan talablarni
o„zgartirib yubordi. Bunda ishonchlilikni ta‟minlash muolajalari o„rniga,
foydalanuvchilarga axborotni etkazib berishning o„rtacha tezligini
ta‟minlash muolajalari, hamda trafikni uzatishda kechikishlarga salbiy
ta‟sir qilishi mumkin bo„lgan, masalan tovush trafigiga tegishli paketlarni
alohida ishlash mexanizmlarini qo„llash masalalari muhim bo„lib qoldi.
Sanab o„tilagan bu o„zgartirishlar global tarmoqlarining yangi
texnologiyalari bo„lgan Framy Relay va ATM texnologiyalarida o`z
aksini topdi. Lokal va global tarmoqlarning yaqinlashuviga IP
protokolining keng qo„llanila boshlanganligi ham katta ta‟sir ko„rsatdi.
Hozirda bu protokol har qanday lokal va global tarmoq texnologiyalari
(Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, ATM, Frame Realy) asosida
qurilgan tarmoqlarni o„zaro yagona tarmoqqa birlashtirib ishlash
imkonini beradi. 90-yillardan boshlab tezkor raqamli kanallar asosida
ishlaydigan global kompyuter tarmoqlar ham, ko„rsatilishi mumkin
bo„lgan xizmatlar xillarini anchagina ko„paytirib bu borada lokal
tarmoqlarga etib oldilar. Katta hajmlarga ega bo„lgan - tasvirlar,
videofilmlar, tovush kabi ma‟lumotlarni, ya‟ni multimediyali axborotni
real vaqt masshtabida uzatib berish mumkin bo„ldi.
Internet tarmog„i orqali axborot etkazib berish xizmati hisoblangan,
gipermatnli axborotlar xizmati - World Wide Web (WWW) ham tezkor
xizmatlarga yaqqol misol bo„la oladi. Lokal tarmoqlarda esa, global
tarmoqlardagi singari – axborotni himoyalash usullariga katta e‟tibor
berishga to„g„ri kelyapti, negaki hozirgi lokal tarmoqlar avvalgilariga
o„xshab alohida-alohida emas, balki “katta dunyo” bilan bog„langan
holda ishlamoqda. Bu davrga kelib bir vaqtning o„zida ham lokal, ham
global tarmoqlar uchun mo„ljallangan texnologiyalar paydo bo„la
boshladi.
Yangi
avlod
texnologiyalaridan
hisoblangan
ATM
texnologiyasi yordamida lokal va global tarmoqlarni birlashtirib, mavjud
trafikni samarali uzatishni ta‟minlab beruvchi yagona trasport tarmog„i
qurish mumkin bo„ldi. Boshqa bir misol sifatida, avvalda lokal tarmoq
texnologiyasi xisoblangan Ethernet texnologiyasining 10G – 10 Gbit/s
tezlikda ishlaydigan standarti yordamida esa, global va katta lokal
tarmoqlarning magistrallarini hosil qilish uchun ishlayotganini keltirish
mumkin. 15 Lokal va global tarmoqlarninig yaqinlashuvini ko„rsatuvchi
belgilaridan yana biri, bu lokal va global tarmoqlar orasidan joy olishi
mumkin bo`lgan, shahar tarmoqlari – MAN-larning paydo bo„lishidir. Bu
tarmoqlarda ko`p xollarda 155 Mbit/s va undan yuqori tezlikka ega
bo„lgan optik tolali raqamli aloqa chiziqlaridan foydalanildi. Bu aloqa
chiziqlari shahar xududidagi lokal tarmoqlarni o`zaro ulashni, hamda
global tarmoqlarga ulanishni nisbatan kam xarajatlar bilan ta`minlab bera
oladi.
Zamonaviy tarmoqlarga misollar qilib quyidagi tarmoqlarni keltirish
mumkin – lokal va global kompyuter tarmoqlari, korporativ tarmoqlar,
telekommunikatsion tarmoqlar, aloqa operatorlari tarmoqlari va ushbu
tarmoqlardan iborat bo„lgan tarmoq, ya‟ni Internet tarmog‘i. Bu
tarmoqlar boshqa-boshqa xil tarmoqlar bo„lishiga qaramasdan, ularning
ko„pgina o„xshash tomonlarining borligini ham ko„rsatib o„tish mumkin.
Shulardan biri va muhimi, ularning tuzilishi, ya‟ni arxitekturalarining
o„xshashligidir. Zamonaviy kompyuter tarmog„i yoki zamonaviy
tarmoqning
tuzilishini
1-rasmda
keltirilgan
telekommunikatsion
tarmoqning umumlashtirilgan chizmasi asosida ko„rib chiqamiz. Bunday
tarmoq quyidagi qismlardan iborat bo„ladi:
1.Foydalanuvchilarning terminal uskunalari, bunda ular lokal
tarmoqqa birlashtirilgan holda ham ulangan bo„lishlari mumkin.
2.Ulanish tarmoqlari.
3.Telekommunikatsion tarmoqning magistrali–magistral tarmoq.
4.Axborot markazlari yoki xizmatlarni boshqarish markazlari
(Services
Control
Paint
-
SCP).
Kompyuter
tarmoqlarida
foydalanuvchilarning terminal uskunalari sifatida – kompyuterlar, telefon
tarmoqlarida – telefonlar, televizion yoki radiotarmoqlarda - televizorlar
yoki radiopriyomniklar ulangan bo„ladi. Foydalanuvchilarning terminal
uskunalari, telekommunikatsion tarmoq tarkibidan tashqarida joylashgan
tarmoqlarga ham birlashtirilgan bo„lishi mumkin. Kompyuterlar - lokal
kompyuter tarmoqlariga, telefonlar esa - ofisdagi telefon kommutatoriga
(PBX – Private Branch Exchange) ulangan bo„lishi mumkin. Ulanish
tarmoqlari ham, magistral tarmoqlar ham - kommutatorlar yoki
marshrutizatorlar asosida quriladi. Har bir kommutator boshqa
kommutatorlar bilan aloqa kanallari orqali ulanish uchun mo„ljallangan
bir nechta portlarga ega bo„ladi. Ulanish tarmog‘i. Ulanish tarmog„i
telekommunikatsion tarmoq ierarxiyasining pastki sathini tashkil qiladi.
Ulanish tarmog„ining asosiy vazifasi ko„p sonli aloqa kanallari orqali
mijozlarning qurilmalaridan 17 kelayotgan axborot oqimlarini, magistral
tarmoqning nisbatan kam sonli bog„lanmalarida to„plashdan iboratdir.
| 