Laboratoriya mashg`uloti № 03
Bir fazali transformatorning xarakteristikalar va parametrlarini tadqiq
qilish
Ishdan maqsad:
1. Bir fazali transformatorni salt yurish (salt yurish tajribasi) va qisqa tutashuv
(qisqa tutashuv tajribasi) metodlari bilan tadqiq qilish
2.
Yuklamalarning
turlicha
tiplarida
transformatorning
tashqi
xarakteristikasini olish
Laboratoriya ishini bajarish natijasida talabada
injenerlik izlanishlarini
o`tkazish metodiga ko`nikma, faoliyat profili bo`yicha vatan va xorij tajribalaridan
ilmiy-texnik axborotlarga ega bo`lish tushunchasi shakllanadi.
Nazariy asoslar
Transformator ─ bu bir xil chastotali o`zgaruvchan tok kuchlanishini boshqa
boshqa kuchlanishdagi o`zgaruvchan tokga o`zgartirishga mo`ljallangan statik
elektromagnit qurilmadir.
Transformatorlar elektr energiyani
uzatish va taqsimlash uchun, turli
texnologik
maqsadlarda, radioelektron, hisoblash
va televizion apparaturalarda,
aloqa, avtomatika va telemexanika qurilmalarida va shu kabilarda keng qo`llaniladi.
Funktsional vazifasi bo`yicha transformatorlar turlicha bo`ladi:
─ kuchlanishni pasaytiruvchi,
─ kuchlanishni orttiruvchi,
─ izolyatsiyalovchi,
─ moslashtiruvchi,
─ chiqish transformatorlari va shu kabilar.
Konstruktiv jihatdan transformator odatda ferromagnit materialdan tuzilgan
magnitoprovodga o`ralgan umumiy magnit oqimi
bilan qamrab olingan bitta
chulg`amdan (avtotransformator) yoki bir nechta izolyatsiyalangan chulg`am
(g`altaklar)dan tuzilishi mumkin. Bir va uch fazali transformatorlar farqlanadi.
Rasm 2.1 ─ Ikkita chulg`amli transformatorning sxemasi
A ─ X kuch transformatorining tarmoqqa ulanishida (Rasm 2.1) birlamchi tok
i
1
uning chulg`amlari
w
1
orqali o`tayotganida o`zakda sinusoidal magnit oqimi
Φ-ni
qo`zg`aydi.
Φ =
Φ
m
·sin(ω·t)
bunda
Φ
m
─ oqim amplitudasi, ω ─
oziqlantiruvchi kuchlanish u
1
ning
burchak chastotasi.
Birlamchi chulg`amdagi
w
1
o`ramlar va ikkilamchi chulg`amdagi
w
2
o`ramlarni kesib o`tib, magnit oqimi ularda EYuKlar hosil qiladi.
bunda ─
dΨ
1
,
dΨ
2
, mos ravishda birlamchi va ikkilamchi chulg`amlarning
oqim ilashuvchanligi.
Bu EYuKlarning ta’sir etuvchi qiymatlari
Ikkilamchi chulg`amdan
u
2
kuchlanish olinadi, olingan kuchlanish elektr
energiyaning iste’molchisi
Z
yu
-ga uzatiladi.
Transformatorning yuklama o`chirilgan hol (
Z
yu
=∞)dagi
birlamchi
chulg`amidan oqayotgan tok uning salt yurishdagi toki
I
0
hisoblanadi.
Salt yurish
tokini birlamchi chulg`am nominal toki
I
1n
-ning foizlarida ifodalaydilar. Salt yurish
toki kuch transformatorlarida nominal toki
I
1n
-ning (2…5) %-ini,
kam quvvatli
transformatorlarda (10…20) %-ini tashkil etadi.
Transformator birlamchi chulg`ami EYuKining ikkilamchi chulg`am
EYuKiga nisbati, tegishlicha chulg`amlar o`ramlari sonining nisbatiga teng bo`lib,
transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti deyiladi.
Transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti
k-ni, almashuv sxemasining
parametrlarini va transformatordagi isroflarni aniqlash uchun salt yurish va qisqa
tutashuv tajribalari o`tkaziladi.
Rasm 2.2 ─ Transformatorni salt yurish
rejimida tadqiq qilish sxemasi
Rasm 2.3 ─ Transformatorni qisqa tutashuv
rejimida tadqiq qilish sxemasi
Rasm 2.4 ─ Transformatorning tashqi xarakteristikalari
Laboratoriya ishini bajarish
uchun stend yoki maket platasi, qarshiliklar,
batareyalar (EYuKlar), LATR, volьtmetrlar, ampermetrlar.
