2.2. Axborot-kommunikasiya texnologiyalari vositalarini ta’limiy
maqsadlarda samarali va havfsiz ishlatishning pedagogik va ergonomik shart-
sharoitlari
Jamiyatni
axborotlashtirish deganda, axborotni iqtisodni rivojlantirish,
mamlakat
fan-texnika
taraqqiyotini,
jamiyatni
demokratlashtirish
va
intellektualllashtirish jarayonlarini jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyatning
boyligi sifatida qo’llash jarayoni tushuniladi.
Darhaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish –
inson hayotining barcha
jabhalarida intellektual faoliyatning va rolini oshirish bilan bog’liq ob’ektiv jarayon
hisoblanadi.
Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining
yaxshilanishi, ijtimoiy ehtiyojlarning qondirilishi, iqtisodning o’sishi, fan-texnika
taraqqiyotining jadallashishi uchun xizmat qiladi.
Jamiyatni axborotlashtirish jarayonidagi 5 asosiy yo’nalishni ko’rsatish
mumkin:
1. Mehnat, texnologik va ishlab chiqarish jarayoni vositalarini kompleks
avtomatlashtirish.
2. Ilmiy tadqiqotlar, loyihalash ishlari va ishlab
chiqarish jarayonlarini
axborotlashtirish.
3. Tashkiliy-iqtisodiy boshqarishni avtomatlashtirish.
4. Aholiga xizmat ko’rsatish sohasini axborotlashtirish.
5. Ta’lim va kadrlar tayyorlash jarayonini axborotlashtirish.
Har qanday fan borliqning ba’zi tushunchalarini umumlashgan, bir-biriga
bog’langan holda o’rganadi. Masalan, fizika tabiatdagi voqealar, hodisalar, ularning
kelib
chiqish shart-sharoitlari, ulardan inson hayotida foydalanish kabilarni
o’rganadi. Fizikani o’rganishda turli usul va uslublardan foydalaniladi. Fizikada
bilishning asosini nazariy bilim va o’zlashtirilgan bilimni
amaliyotda tekshirish
tashkil etadi. Har ikkala holda ham materialni o’zlashtirishda ma’lum darajadagi
axborotlar majmui o’quvchilar ongiga etkaziladi.
Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni o’zlashtirishda
kompyuterlar tizimining yordami benihoya kattadir. Axborotlar qanday turda
ifodalanishidan qa’tiy nazar, ularni yig’ish, saqlash,
qayta ishlash va ulardan
foydalanishda kompyuter texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi:
Jamiyatni axborotlashtirish – davlat uchun qimmatga tushadi. Lekin u,
kompyuter
dasturi
qimmatga
yaratilib,
keyin
undan
foydalanish
ommalashtirilgandan so’ng arzonlashadi.
Ta’limda yangi axborot texnologiyalaridan fanlarni o’qitish va o’quvchilar
egallagan bilimlarini nazorat qilishda foydalanish mumkin.
Ta’limni avtomatlashtirish:
ta’limda axborotlashtirish bo’g’inlarini ta’minlash;
bilim berishni avtomatlashtirish;
ta’limni avtomatlashtirishning me’yoriy asoslarini yaratish;
telekommunikatsiya tarmoqlarini joriy qilish;
ta’minot ashëlarini yaratish kabilarni qamrab oladi.
Ta’lim tizimida axborot kommunikatsiya texnologiya(AKT)larni qo’yidagi
yo’nalishlarda qo’llash mumkin:
1. XXI asr – axborot kommunikatsion texnologiyalari asridir. Odamzod
o’zining yangi rivojlanish bosichiga o’tdi – axborot va axborot jarayonlari inson
hayotining asosiy tarkibiy qismidan iborat bo’lgan axborot jamiyat shakllanayapti.
Bu rivojlanish nafaqat odamlar yashaydigan yangi axborot muhitni, balki ularning
yangi hayot tarzi va kasbiy faoliyati shakllanmoqda.
2. O’zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» va «Ta’lim
to’g’risida»gi qonunlarda ta’limni sifatini ko’tarish masalasi ko’tarilgan.
Informatikalashtirish ta’lim tizimini isloh qilishning
muhim mexanizmidan
iborat bo’lib, u ta’limni sifati, tushunarliligi va samaradorligini ko’tarishga
qaratilgan.
3. AKT – bu axborotlarni to’plash, qayta ishlash taqdim eti shva uzatishning
turli uslub, usul va algoritmlarini tavsiflovchi umumlashtiruvchi tushunchadir.
4. AKT to’rt aspektda qaraladi: o’rganish predmeti, o’qitish texnik vositasi,
o’quv faoliyatni avtomatlashtirish-ta’limni boshqarish quroli, ya’ni tizimli
yondashuvning paradigmasi sifatida shuningdek ilmiy-pedagogik
izlanishlarda
foydalaniladi.
O’quv-tarbiya jarayonida kompyuterlar asosan to’rt tartibda:
passiv qo’llash
– kompyuter oddiy hisoblagich kabi;
reaktiv muloqot – kompyuter imtihon oluvchi
sifatida;
faol muloqot – kompyuter talabaga yo’l-yo’riq berish va imtihon qilishda;
