Nazorat savollari:
1. Yoki mantiqiy elementini sxemada belgilanishini chizib bering?
2. Yoki sxemasining ish jadvalini tushuntirib bering?
3. Yoki mantiqiy elementini ishlash prinsipini tushuntirib bering?
4. VAmantiqiy elementi Electronics Workbench dasturida qanday
tasvirlanadi?
5. YOKImantiqiy elementi Electronics Workbench dasturida qanday
akslantiriladi?
6. VA mantiqiy elementi sxemasi qanday ko’rinishda?
7. YOKI mantiqiy elementi sxemasi qanday elementlari asosida yasaladi?
8.
9. YOKI funksiyasining rostlik jadvali tuzing.
10. VA funksiyasining rostlik jadvali tuzing.
Hisobot mazmuni.
2-laboratoriya ishi bo’yicha har bitta talaba jadvalda berilgan funksiyaning
elektron sxemasini VAva YOKI VAda EMAS mantiqiy elementlari
yordamida (Electronics WorkBench dasturida) yasab, rostlik jadvali tuziladi
va hisobot elektron va qog’oz shakllarida topshiriladi.
Laboratoriya ishi № 6.
Mavzu:RS trigerini tadqiq etish
Ishning maqsadi: RS trigger va ularning qo`llanilishini o`rganish.
Nazariy qism
Raqamli texnologiyalarning muhim elementlaridan
biri bu trigger (inglizcha Trigger - latch, trigger).
Trigger o'zi asosiy element emas, chunki u oddiyroq
mantiqiy sxemalardan yig'ilgan. Triggerlar oilasi
juda keng. Bu Triggerlar: T, D, C, JK, ammo
barchasining asosi eng oddiy RS triggeridir.
RS triggerlarisiz o'yin konsolidan
superkompyutergacha biron bir hisoblash moslamasini
yaratish imkonsiz bo'lar edi. Triggerda ikkita kirish
mavjud S (set) - sozlash va R (reset) - tiklash va ikkita
chiqish Q-to'g'ridan-to'g'ri va Ǭ-teskari. Teskari
chiqishda tepada chiziqcha bor. Trigger - bu ikki
barqaror holatning birida o'zboshimchalik bilan uzoq
vaqt bo'lishi mumkin bo'lgan bistable tizim. Rasmda
2.5-jadval.
Variant
Berilgan funksiya
Variant
Berilgan funksiya
№
№
1.
f=AC+BC+AB
17
f=(AC+B)(D+E)
2.
f=AB+C+D
18
f=A(CE+BD)+BC
3.
f=ABC+D
19
f=(A+C)(B+E)D
4.
f=AB+CDE
20
f=(A+BD)CE
5.
f=BC+AC+D
21
f=(AC+BC)D
6.
f=ABD+CE
22
f=AB(C+D)+E
7.
f=BD+A+CEB
23
f=(AB+C)DE
8.
f=AB+AC+CD
24
f=(AB+CD)E
9.
f=A+C+BD
25
f=ABC+BCD+CDE
10.
f=BD+AC+CD
26
f=AC+BE+BD+AD
11.
f=ABC+ABD
27
f=BC+AB+AD+BD
12.
f=ABE+CDE+BC
28
f=ABCD+BE+AE
13.
29
14.
30
15.
31
16.
32
2YOKI-EMAS elementlarida bajarilgan RS-trigger ko'rsatilgan.
Xuddi shu tarzda, trigger 2VA-EMAS elementlarida bajarilishi mumkin.
Faqatgina farq shundaki, VA–YO’Q elementlaridagi trigger faollashadi, ya'ni u
mantiqiy nol potentsiali bilan boshqa holatga o'tkaziladi.YOKI – YO’Q
elementlarida to'plangan trigger mantiqiy birlik tomonidan faollashtiriladi. Bu
mantiq eshiklari haqiqati jadvali bilan belgilanadi.S kiritishda ijobiy potentsial
qo'llanilganda biz Q chiqishda yuqori, Ǭ chiqishda past potentsialni qo'lga
kiritamiz.Shunday qilib, biz xotira yachekasikabi trigerga birlik yozdik. Toki R
krishiga yuqori potentsial berilmagunga qadar triger holati o'zgarmaydi.
Trigger prinsipial sxemalarda quyidagicha tasvirlanadi.
Ikki kirish R va S, ikkita chiqish to'g'ridan-to'g'ri va teskari va T harfi trigerni
anglatadi.
RS-trigerning ishlash printsipi 2VA - EMAS ikkita elementga yig'ilgan oddiy
sxemada yaxshi aks etadi.Buning uchun bunday elementlarning to'rttasini o'z
ichiga olgan 155LAZ mikrosxemasi ishlatiladi. Sxemadagi raqamlash
mikrosxemaning chiqishlariga to'g'ri keladi. Kuchlanish manbai + 5V 14-
chiqishga, minus esa mikrosxemaning 7-chiqishiga beriladi.Quvvatni ulangandan
so'ng, triger ikkita barqaror holatdan biriga o'rnatiladi.
Mantiqiy elementlarning tranzistorlari o'tishining qarshiligi mutlaqo bir xil bo'lishi
mumkin emasligidan kelib chiqadigan bo'lsak, quvvatni ulagandan keyin triger,
qoida tariqasida, xuddi shu holatni oladi.
Aytaylik, quvvat ulangandan so'ng yuqori HL1 yorug’likdiodi yonadi. Siz SB1
tugmachasini xohlagancha bosishingiz mumkin, vaziyat o'zgarmaydi, lekin SB2
tugmachasini bir soniya davomida ulashingiz bilan, triger shu ondayoq holatini
teskari tomonga o'zgartiradi. HL1 yorug’likdiodi o'chadi va boshqasi - HL2
yonadi. Shunday qilib, biz trigernini boshqa barqaror holatga o'tkazdik.
Ushbu sxemada hamma narsa shartli ravishda amalga oshiriladi, ammo haqiqiy
trigerda, agar "Q" to'g'ridan-to'g'ri chiqishi yuqori satxli bo'lsa, u holda trigger
o'rnatiladi (set), agar daraja past bo'lsa, u holda trigger tashlab yuborilgan (reset).
Ko'rib chiqilgan trigerning asosiy kamchiligi shundaki, u asinxrondirdir.Boshqa
murakkab triger sxemalari butun zanchir uchun taktli generator tomonidan ishlab
chiqilgan takt impulslari bilan sinxronlashtiriladi. Bunga qo'shimcha ravishda,
murakkab kirish mantig'i, trigger holatini o'zgartirishni ta'minlovchi signali paydo
bo'lgunga qadar triggerni belgilangan holatda saqlashga imkon beradi.
RS-triger sinxron bo'lishi mumkin, ammo buning uchun ikkita mantiqiy element
yetarli emas.
Rasmda sinxron RS-triger sxemasi ko'rsatilgan.Bunday trigerni faqat to'rtta 2VA-
YO’Q elementlarini o'z ichiga olgan K155LAZ mikrosxemasida yig'ish
mumkin.Ushbu sxemada tirgerni bir holatdan ikkinchisiga almashtirish faqat "C"
kirishiga sinxronlash impulsi kelgan payt amalga oshirilishi mumkin.
Yuqoridagi sxemada triggerni almashtirish tugmachalar yordamida amalga
oshiriladi.Ushbu parametr har qanday uskunani tugmachani boshqarish uchun juda
tez-tez va aniq ishlatiladi. Elektronikada "kontaktlarning zanglashi" tushunchasi
mavjud, ya'ni tugmachani bosganimizda, impulslarning butun to'plami qurilmaning
kirish qismiga kirib boradi, bu esa ishda jiddiy uzilishlarga olib kelishi mumkin.RS
trigerdan foydalanish bunga yo'l qo'ymaydi.
O'zlarining soddaligi va arzonligi tufayli RS trigerlari indikatorli sxemalarida keng
qo'llaniladi. Ko'pincha, ishonchliligini oshirish va tasodifiy ishlash ehtimolini
yo'qotish uchun RS-triger ikki bosqichli sxema bo'yicha yig'iladi. Quyida ushbu
sxema keltirilgan.
Bu yerda siz ikkita bir xil sinxron RS trigerlarini ko'rishingiz mumkin, faqat
ikkinchi triger uchun sinxronizatsiya impulslari teskari yo'naltirilgan. Paketdagi
birinchi triger M (master) - usta, ikkinchi triger esa S (slave) - qul deb nomlanadi.
Keling, "C" kirishida yuqori potentsialni tan olamiz.M-triger ma'lumotni qabul
qiladi, ammo S-trigerning sinxronizatsiya kiritishidagi past potentsial ma'lumotni
qabul qilishni bloklaydi.Potensial teskari tomonga o'zgarganidan so'ng, M-
trigerdan ma'lumot S-trigerga yoziladi, ammo M-trigerga ma'lumotni qabul qilish
bloklanadi.
Bunday ikki bosqichli tizim odatdagi RS-triggerga qaraganda ancha ishonchli.
|
