Le-Shatele prinsipi va uning kimyoviy jarayonlardagi ahamiyati

Le-Shatele printsipi. Muvozanatda turgan sistemaga biror bir ta’sir ko’rsatilsa, muvozanat buziladi va ma’lum vaqtdan so’ng yangi muvozanat qaror topadi. Bu jarayon muvozanatning siljishi deyiladi. Muvozanatni qay tarafga siljishini Le-Shatele printsipi aniqlab beradi: Muvozanatda turgan sistemaga biron-bir tashqi ta’sir ko’rsatilsa, muvozanat shu ta’sirni kamaytiruvchi reaktsiyaning borishi tarafga siljiydi. N2 + 3H2 = 2NH3H < 0 Ushbu reaksiyada azot, vodorod kontsentrasiyalarining oshishi hamda ammiak kontsentrasiyasini kamayishi muvozanatni o’ngga ammiak hosil bo’lishi tarafga siljishiga olib keladi. Aksincha azot yoki vodorod kontsenrasiyasini kamaytirish hamda ammiak kontsentrasiyasini oshirish muvozanatni chap tarafga siljitadi.

• 
  Le-Shatele printsipi. Muvozanatda turgan sistemaga biror bir ta’sir ko’rsatilsa, muvozanat buziladi va ma’lum vaqtdan so’ng yangi muvozanat qaror topadi. Bu jarayon muvozanatning siljishi deyiladi. Muvozanatni qay tarafga siljishini Le-Shatele printsipi aniqlab beradi: Muvozanatda turgan sistemaga biron-bir tashqi ta’sir ko’rsatilsa, muvozanat shu ta’sirni kamaytiruvchi reaktsiyaning borishi tarafga siljiydi. N2 + 3H2 = 2NH3H < 0 Ushbu reaksiyada azot, vodorod kontsentrasiyalarining oshishi hamda ammiak kontsentrasiyasini kamayishi muvozanatni o’ngga ammiak hosil bo’lishi tarafga siljishiga olib keladi. Aksincha azot yoki vodorod kontsenrasiyasini kamaytirish hamda ammiak kontsentrasiyasini oshirish muvozanatni chap tarafga siljitadi.
  

Shunday qilib, «nanomaterial» 1 dan 100 nm gacha o’lchamdagi o’lchamiga bogliq yangi xossalarga ega qattiq jism hisoblanadi.Shunigdek, nanofan nano chegaradi jismlarda paydo bo’ladigan yangi effektlarni orgnib, nanotexnologiya bo’lsa nanometrlik chagaradi moddalarni olish texnlogiyalari bilan chagaralanadi. Uzida bir-biridan 0,3 nm uzoqlikda joylashgan va o’zida asos juftlarning ketma-ket kelish tartibi orqali ma’lumot to’plash xossasiga ega bo’lgan DNK eng mukammal nanojismlardan biri hisoblanadi.Bitilgan DNK molekulasi ma’lumotlar zichligi 1 Tb sm-2(1 tb 1012 bit)ga teng ma’lumot beradi. Quyosh energiyasini biologik foydali kimyoviy energiyaga aylantiradigan, alohida olingan elektrik zaryadni amalga oshiradigan fotosintez ham yana biologik nanotexnologiyaga misol bo\la oladi. Fotogalvanik materiallarr yordamida quyosh energiyasini elektrik energiyaga aylantirish jarayonida nanokatalizatorlar ishlaitilishi quyosh energiyasini nanochegerada o’zgartirish mumkinligini ko’rsatadi. Insonlar 100 yillar mobaynida bundaq fan elementlaridan sanatkorlik bilan foydalanganlar. Masalan, rangli shisha olishda, agar shishaga oltin tuzlari qo’shilca shishaning rangi qizil bo’ladi, agar kumush tuzlari qo’shilsa shishaning rangi sariq bo’lishi qadimdan ma’lum. Rangli shishada metal atomlari nanozarrachalar ( oldin kolloid zarrachalar deyilar edi) hosil qilib,eritmaning optik xossalari ularning o’lchamlariga bog’liq bo’ladi. Metall holatdagi nanopigmentlar medisina biotexnologiyasi markazi bo’lib, ular DNK va boshqa nanozarrachalarning belgilashda ishlatiladi.Boshqaananaviy nanote[nologiyaga misol sifatida yorug’likka sezgir kumush galogenid emulsiyalarini olish mumkin. Ular nanozarracha holatdagi uglerod granulalari bol’b fotografiyada, avtomobil shinalari va tipografik bo’yoqlar ilish maqsadida ishlatiladi.

• 
  Shunday qilib, «nanomaterial» 1 dan 100 nm gacha o’lchamdagi o’lchamiga bogliq yangi xossalarga ega qattiq jism hisoblanadi.Shunigdek, nanofan nano chegaradi jismlarda paydo bo’ladigan yangi effektlarni orgnib, nanotexnologiya bo’lsa nanometrlik chagaradi moddalarni olish texnlogiyalari bilan chagaralanadi. Uzida bir-biridan 0,3 nm uzoqlikda joylashgan va o’zida asos juftlarning ketma-ket kelish tartibi orqali ma’lumot to’plash xossasiga ega bo’lgan DNK eng mukammal nanojismlardan biri hisoblanadi.Bitilgan DNK molekulasi ma’lumotlar zichligi 1 Tb sm-2(1 tb 1012 bit)ga teng ma’lumot beradi. Quyosh energiyasini biologik foydali kimyoviy energiyaga aylantiradigan, alohida olingan elektrik zaryadni amalga oshiradigan fotosintez ham yana biologik nanotexnologiyaga misol bo\la oladi. Fotogalvanik materiallarr yordamida quyosh energiyasini elektrik energiyaga aylantirish jarayonida nanokatalizatorlar ishlaitilishi quyosh energiyasini nanochegerada o’zgartirish mumkinligini ko’rsatadi. Insonlar 100 yillar mobaynida bundaq fan elementlaridan sanatkorlik bilan foydalanganlar. Masalan, rangli shisha olishda, agar shishaga oltin tuzlari qo’shilca shishaning rangi qizil bo’ladi, agar kumush tuzlari qo’shilsa shishaning rangi sariq bo’lishi qadimdan ma’lum. Rangli shishada metal atomlari nanozarrachalar ( oldin kolloid zarrachalar deyilar edi) hosil qilib,eritmaning optik xossalari ularning o’lchamlariga bog’liq bo’ladi. Metall holatdagi nanopigmentlar medisina biotexnologiyasi markazi bo’lib, ular DNK va boshqa nanozarrachalarning belgilashda ishlatiladi.Boshqaananaviy nanote[nologiyaga misol sifatida yorug’likka sezgir kumush galogenid emulsiyalarini olish mumkin. Ular nanozarracha holatdagi uglerod granulalari bol’b fotografiyada, avtomobil shinalari va tipografik bo’yoqlar ilish maqsadida ishlatiladi.