bunda
R
— tovar harakati jarayonidan olinadigan foyda m e’yori;
В —
korxonaning
sotishdan olgan foydasi;
Ca —
tovar harakatiga
ketgan xarajatlar.
T ovar h a ra k atin in g yuqori sam arad o rlig in i t a ’m in lash d a
quyidagilardan foydalaniladi:
• omborga joylashtirish, transport ishlari va zaxiralami tashkil
etish tizimining bir butun mexanizmga integratsiyalashuvi;
• ta ’m in o t, ishlab chiqarish va
savdo-sotiq tizim larining
iqtisodiy ta ’minoti;
• yuklarni j o ‘n atish n in g eng sam arali m iq d o rlarin i a n iq
lash ;
• yuklarni tashish usullari va transport turlarini tanlash;
• omborga joylashtirish va zaxiralami to ‘ldirishning optimal
sxemalarini ishlab chiqish.
Tovar
harakati shakllari va chizmalarini tanlash. Tovar harakati
shakJlari va sxemalarini tanlashda xarajatlaming optim al kombina-
tsiyasi aniqianadi, bunda xarajatlaming asosiy tashkil etuvchilaridan
biri (transport xarajatlar) nisbatan yuqori darajada bo ‘lgan taqdirda
ham ulam ing umumiy miqdori eng kichik darajada bo'lishi kerak.
Masalan, havo yo‘llari orqaii yuk tashish boshqa turdagi trans
port vositalarida yuk tashishga qaraganda qim m atroq bo ‘lsa ham,
ular tovar harakatiga ketadigan xarajatlami
kamaytiradi va yukni
tezroq yetkazib berish imkonini beradi.
Optimallashtirishning konkret masalalarini hal qilishda aniq
maqsadlar qo‘yiladi — fovdani maksimallashtirish; logistik xarajat-
larni m inim allashtirish; xizm at ko ‘rsatish
darajasini oshirish;
yetkazib berish muddatlarini ta ’minlash va hokazo.
Transport turini tanlash.
T ransport turini tanlashda ishlab
ehiqaruvchidan iste’m olchigacha yuklami tashishning ratsional
radiusini aniqlash usuli qo ‘llaniladi. Bu holatda transportning
muqobil turlari uchun (masalan tem ir yo‘l va avtomobil) yukni
yetkazib berishga ketadigan
xarajatlar aniqianadi, ular yuk turiga,
tashishning faoliyati va chizmasiga, yuk miqdoriga va transport
tariflariga bog‘liq.
H isoblar ko ‘rsatishicha, quyidagi m asofalarda avtom obilda
yukni tashish tem ir yo‘Iga nisbatan samaraliroq bo ‘ladi: vagonlab
127
jo ‘natishda 25—40 km dan 7 5 -1 2 0
km gacha, konteynerlarda
jo ‘natishda 20—50 km dan 80—130 km gacha, mayda partiyalab
jo ‘natishda 30—110 km dan 80—180 km gacha.
Та ’minotning ombor yo ki tranzit shaklini tanlash.
B uni
quyidagi m iqdorlar yordam ida hisoblarni o ‘tkazib amalga oshirish
m um kin:
