VTII B O B
TERRORIZM VA AHOLI MUHOFAZASI
Insoniyat yangi ming yillikka - XXI asrga qadam qo‘ydi, lekin shuni
ta’kidlash lozimki, o‘tgan asrda bashariyat juda ko‘p quvonchli hamda
tahlikali, dahshatli voqealarni boshidan kechirdi. Qonli to ‘qnashuvlami,
ikkita jahon urushini, sovuq urush vahimasi va qatag‘onlami boshidan
kechirgan insoniyat
kelajak sari talpinib, har qanday qiyinchiliklami
yengib, taraqqiyotga erishib bordi. Afsuski, insoniyatning hayot kechirishi
uchun undagi imkoniyatlaming tobora cheklanib borayotganligi ayon
bo‘lmoqda. Aholini toza ichimlik suvi, toza havo, oziq-ovqat mahsulotlari
bilan ta’minlash bir vaqtda xavfsiz hayot masalalari ayniqsa qiyinlashib
bormoqda. Biroq taraqqiyparvar kuchlar tomonidan bashariyatning gullab-
yashnashi, uning sayyoramizda emin-erkin yashashi uchun yangidan yangi
imkoniyatlar yaratilmoqda. Ming afsuslar bo‘lsinki,
bugungi kunda yer
yuzida, insoniyat taqdiriga va kelajak istiqboliga jiddiy xavf solayotgan,
xuruj qilayotgan xalqaro terrorizm o‘zining manfur maqsadlarini jahon
ommasiga tobora yaqqol ko‘rsatmoqda. Xalqaro terrorizm xuruji
oqibatida yuz minglab kishilaming yostug‘i qurib, moddiy boyliklar
vayron qilinmoqda. Hozirda uning xurujidan hech bir davlat, hatto
hech kim mutlaqo muhofazada emas. Har daqiqada insoniyat bunday
ijtimoiv ofatning qurboniga aylanishi mumkun.
Shu sababdan BMTning
favqulodda vaziyatlar tasnifiga qo'shimcha qilib, aynan ijtimoiy-siyosiy
tavsifdagi favqulodda vaziyatlaming kiritilishi bejiz emas. Chunki bunday
tusdagi xavf-xataming darajasi yildan yilga ortib bormoqda. Shuning
uchun har bir inson o‘z yurti, millati, muqaddas zamini va oilasi tinchligi,
xotirjamligi uchun kurashmog‘i lozim.
8.1.
Terrorizm va
terrorchilik harakatlari haqida tushuncha
Terrorizm lotincha «terror» so'zidan olingan bo‘lib, siyosiy, dinly,
mafkuraviy va boshqa maqsadlarga erishish uchun shaxsning hayoti,
sog‘lig‘iga xavf tug‘diruvchi, mol-mulk va boshqa moddiy boyliklarning
yo‘q qilinishi xavfini keltirib
chiqaruvchi hamda davlatni, xalqaro
tashkilotni, jismoniy yoki yuridik shaxsni biron-bir harakatlar sodir etishga
yoki sodir etilishidan tiyilishiga majbur qilishga, xalqaro munos'd -'-i <: 'i
147
inurakkablashtirishga, davlatning suverenitetini, hududiy vaxlitiigini
buzishga, xavfsizligiga putur yetkazishga, qurolli mojarolar chiqarishni
ko‘zlab ig'vogarliklar qilishga, aholini qo‘rqitishga,
ijtimoiy siyosiy
vaziyatni beqarorlashtirishga qaratilgan.
Terrorizimning ikki turi mavjud:
a) yakka tartibdagi;
b) uyushgan guruhli terrorizm;
Terrorizm o ‘rta asrlardan boshlab barcha mintaqa va mamlakatlarda
uchrab, o'z faoliyatini amalga oshirgan. Lekin o ‘tgan asming oxirlaridan
uning yangi ko'rinishlari vujudga keldi: jumladan, chet el davlatlari
va hukumatlari rahbarlarini, ulaming diplomatik vakillarini o‘ldirish
yoki o‘g‘irlash, elchixonalar, xalqaro tashkilotlar
binolarini portlatish,
aeroportlar va vokzallarda portlash sodir etish, havo kemalarini olib
qochish, odamlarni garovga olishi va boshqa shunga o ‘xshash nomaqbul
harakatlami amalga oshirish. Bulardan ko‘rinadiki, terrorizmga aniq
va yakdil ta’rif berish ancha murakkabdir. Bu vazifani imkoni boricha
hal qilishda 0 ‘zbekiston Respublikasining 2000-yil 15-dekabridagi
«Terrorizmga
qarshi
kurash
to‘g‘risida’gi
Qonunida
keltirilgan
tushunchalaming mohiyatini bilish orqaligina aniqlik kiritsh mumkin.
Ushba qonunning 2-moddasida terrorizmga oid tushunchalar va ulaming
mohiyati bayon etilgan. Jumladan:
