Imoratlarga, inshootlarga yer silkinishining

buzilishi yuz beradi. 5-darajali talafot. Imorat va inshootlaming to11iq 
buzilishi sodir bo‘ladi.
Imorat va inshootiarning konstruksiyasi va qurilish material lariga 
qarab tasniflanishi:
A guruh - xom g‘isht, paxsa devorli imoratlar;
В guruh - pishiq g ‘ishtdan qurilgan inshootlar;
D guruh — temir beton, sinchli va yog‘ochdan qurilgan inshootlar.
Yuqoridagilami hisobga olgan holda davlat standarti (GOST) 
totnonidan imoratlar guruhning har bir ballda ko‘radigan talafot darajalari 
qonunlashtirib qo‘yilgan. Jumladan:
6 ball - yer silkinish jarayonida A guruhga mansub inshootlar
2-darajali talafot, В guruhi inshootlari 1-darajali talafot ko‘radi.
7 ball — A guruhidagi inshootlar 3-darajali talafot ko‘radi.8 ball - A 
guruhidagi inshootlar 5-darajali, В guruhidagi inshootlar ham 3, 4-darajali, 
D guruhidagi inshootlar 2-darajali talafot ko‘radi. 9 ball - В guruhidagi 
inshootlar 4-darajali, shuningdek, D guruhidagi inshootlar ham 4-darajali 
talafot ko‘radi. 10 ball - В guruhidagi inshootlar 5-darajali, D guruhidagi 
inshootlar 4-darajali talafot ko‘radi. 11 ball - В guruhidagi inshootlar 
to‘liq qulaydi. Tog‘ jinslarining tik va gorizontal yo‘nalishdagi harakati 
kuzatiladi. 12, ball - amalda yer yuzasida tik inshoot qolmaydi. Bu - u 
yoki bu ballarda yer silkinishi sodir boTadigan hududlarda ko‘riladigan 
talafot darajasi hisobga olingan holda, faqat m a’lum guruhdagi inshoot 
va imoratlar qurilishi lozim, degan so‘zdir. Yer silkinishi keltiradigan 
talafot inshootning turiga, konstruksiyasiga bogTiq bo'lishi bilan bir 
qatorda, qurilish maydonlarining muhandis-geologik sharoitiga, ya’ni tog‘ 
jinslari turlarining mustahkamligi darajasiga, xossa va xususiyatlariga 
bog‘liq. Masalan, 1966-yili Toshkent shahrida boMgan silkinish natijasida 
shaharning yer osti suvlari sathi yer yuzasiga yaqin bo‘lgan pastqam 
joylarda joylashgan imoratlar kuchli talafot ko‘rdi. Shundan keyin 
1966-yili shahar hududida qayta muhandis-geologik xaritalash ishlari 
o ‘tkazilib, shahar markazi tuproq sharoiti nuqtayi nazaridan 9 balli 
mintaqaga o ‘tkazildi. Bu degani, 9 balli mintaqada quriladigan inshootlar 
konstruksiyasiga va usuliga m a’lum talablar qo‘yish va ulami bajarishni 
talab qiladi. Seysmofaol hududlarda qurilish ishlarini olib borishda davlat 
tomonidan tasdiqlangan qonun-qoidalarga, talablarga rioya qilinishi zarur. 
Ya’ni shahar qurilishida imoratlaming balandligiga va shakliga katta 
talablar qo‘yiladi, ular quyidagilardan iborat:
109

- shahar hududida katta-katta ochiq maydonlaming boMishi, ya’ni 
silkinish sodir bo‘lgan taqdirda va undan keyin odamlarning yashashi 
uchun yengil qurilmalar qurish uchun xavfsiz joy zarur;
- suv havzalarining bo‘lishi, ya’ni zilzila vaqtida chiqishi mumkin 
bo‘lgan yong‘inlarni o‘chirish maqsadida foydalanish uchun suv zaxirasiga 
ega bo‘lish;
- inshootlar orasidagi masofa, inshoot balandligidan 1,5 marta katta 
bo‘lishi, chunki imorat talafot ko‘rganda bir-biriga ta’sir qilmasligi kerak.

Download 8,77 Mb.