|
Mahsulot sifatini nazorat qilishning radiatsion usuli
|
| bet | 1/5 | | Sana | 06.12.2023 | | Hajmi | 0,58 Mb. | | #112185 |
Bog'liq I-bob. Mahsulot sifatini nazorat qilish usullari…
Mavzu: Mahsulot sifatini nazorat qilishning radiatsion usuli. Radiatsion nazorat usullarini taxlil qilish. Radiatsion nazorat usuli turlarini o’rganish.
Reja:
Mahsulot sifatini nazorat qilishning radiatsion usuli.
Radiatsion nazorat usullarini taxlil qilish.
Radiatsion nazorat usuli turlarini o’rganish.
Radiatsion usuli - bu putur yetkazmaydigan sinov usuli boʻlib, u obyektga ionlashtiruvchi nurlanish bilan ta’sir qilish, soʻngra uning oqibatlarini tahlil qilish va qayd etishdan iborat.
Ushbu tadqiqot usuli nuqsonlarni aniqlashda keng qoʻllaniladi, bu usul yordamida materialning bir jinsliligi va butunligi nazorat qilinadi. Bunda jismda yoriqlar, teshiklar, gʻovakliklar, metall va nometall qoʻshimchalar, qirralarning siljishi va boshqalarning mavjudligi nazorat qilinadi. Ushbu usul yordamida aniqlanadigan nuqsonlarning minimal oʻlchami - 0,1 mm ni tashkil etadi.
Radiatsion nazorat usuli yordamida ishlab chiqarish, yigʻish, ishlatish va ta‘mirlash jarayonida vizual tekshirish imkoniyati mavjud boʻlmagan nazorat obyektlarining ichki konfiguratsiyasi va nisbiy holatini aniqlash mumkin.
Radiatsion nazorat usullari obyekt bilan ionlashgan nurlarni o‘zaro ta‘sirlanishi natijasida hosil bo‘lgan axborotlarni qayd qilish va tahlil qilishga asoslangandir. Ionlashgan nurlar obyektdan oʻtayotganda, uning turlari yerlarida har xil yutilishi kuzatiladi.
Ionlashtiruvchi nurlanish yordamida hal qilinadigan asosiy vazifalar quyidagilardan iborat:
1. Bir linslilikning buzilishlarini aniqlash. Birinchidan, biz payvand choklarini boshqarish va elektr payvandlash uchun odatiy nuqsonlarni topish haqida gapiramiz: payvandlanmay qolgan qismlar, kuyishlar, yoriqlar, teshiklar va boshqalar. Bundan tashqari, quyma mahsulotlar uchun begona metallar yoki nometall birikmalarning qoʻshimchalarini aniqlash.
2. Obyektni tekshirish jarayonida yoki rekonstruktsiya qilishga tayyorgarlik jarayonida mahsulotlarning holati va nisbiy holatini tekshirish. Rentgen usulining muhim xususiyati elementlarning bir-biriga nisbatan umumiy joylashishini baholash qobiliyatidir, bu devorlar orqasida yoki kirish qiyin boʻlgan joylarda yashiringan infratuzilma elementlarining joylashishini oʻrganishga imkon beradi.
3. Mahsulot hayotiy siklning istalgan bosqichida, ya‘ni ishlab chiqarish, yigʻish, oʻrnatish, ishlatish va ta‘mirlashda obyektlarning vizual tekshirish imkoniyati boʻlmagan parametrlarini nazorat qilish.
4. Koʻpincha murakkab konstruksiyaga ega mahsulotlarning koʻpgina parametrlarini vizual tekshirish imkoni boʻlmaydi, ammo konstruksiya boʻgʻinlarning to'g'ri yig'ilishi va sifatini nazorat qilish kerak, buning uchun radiatsiya nazorati qo'llaniladi.
5. Sanoat xavfsizligi ekspertizasini oʻtkazish. Bunday tadbirlar davomida mutaxassislar tuzilmalarning ishonchliligi va yaxlitligiga ishonch hosil qilishlari kerak. Nuqsonlarini aniqlashda Rentgen vositalaridan foydalangan mahsulotning bir butunligiga va bir jinsliliga tahdidi soluvchi nuqsonlar, ya‘ni yoriqlar, bir xillikning buzilishi, turli nuqsonlar, shikastlanishlar va boshqalar nazorat qilinadi. Radiatsion usul yordamida mahsulot sifatini nazorat qilishning umumiy sxemasi
1 – rasm. Radiatsion usul yordamida mahsulot sifatini nazorat
qilish jarayoni.
Buzilmaydigan nazoratning har bir turi uchta mezon boʻyicha tasniflanadigan nazorat usullari bilan amalga oshiriladi.
1. Fizikaviy maydonlar yoki moddalarning nazorat obyekti bilan oʻzaro ta’sirining tabiati boʻyicha. Oʻzaro ta‘sir shunday boʻlishi kerakki, obyektning boshqariladigan parametri moddaning maydonida yoki holatida ma‘lum oʻzgarishlarga olib keladi.
Fizikaviy maydonlar yoki moddalarning nazorat obyekti bilan oʻzaro ta‘siriga koʻra quyidagicha turlarga ajratish mumkin:
a) oʻtgan nurlanish usuli;
b) tarqoq nurlanish usuli;
c) faollashtirilgan tahlil qilish usuli;
d) xarakterli nurlanish usuli;
e) avtoemission usul.
2. Dastlabki ma’lumotlarni olish usuliga koʻra:
a) ionlashtirish bilan sintillyatsion usul;
b) ikkilamchi elektronlar usuli;
c) radioskopik usul bilan radiografik usul.
3. Birlamchi informatsion parametrlarga ko'ra. Bu maydon yoki moddaning oʻziga xos parametri (maydon amplitudasi, uning tarqalish vaqti, moddaning miqdori va boshqalar)boʻlib, uning o'zgarishi nazorat obyektini tavsiflash uchun qoʻllanilishi mumkin.
Birlamchi informatsion parametrlarga ko'ra radiatsion nazorat usullarini quyidagi turlarga ajratish mumkin:
a) spektral usul;
b) energiya oqimini zichlashtirish usuli.
|
| |
