3-MAVZU: KOMPYUTERLARNI TASHKIL QILISHNING RAQAMLI
MANTIQIY ASOSLARI. BUL ALGEBRASI, BUL FUNKSIYALARINI
AMALGA OSHIRISH. IKKILIK KODDA BUYRUQLARNI BAJARILISHI
Reja
1. Kompyuterlar
arxitekturasini,
ularning ko‘p satxli tashkil qilinishi
asosida o‘rganish
2. Bul algebrasi va ventillar
3. Bul funksiyalarini amalga
oshirish
4. Asosiy raqamli mantiqiy sxemalar
Tayanch
atamalar.
Arifmetik-mantiqiy
qurilma(AMQ),
Markaziy
protsessor, boshqarish qurilmasi, Registrlar, asosiy xotira, Kompyuterni ko`psathli
tuzilishi, Assembler sathi, amaliy dasturlash tili sathi, opertasion tizimi sathi,
buyruqlar tizimi sathi, mikroarxitektura sathi, raqamli-mantiqiy sathi, Bul algebrasi
va ventillar, Asosiy mantiqiy elementlar, raqamil-mantiqiy qurilmalar, AND(VA),
OR(YOKI), NOT(INKOR), AND-NOT(VA-EMAS), OR-NOT(YOKI-EMAS).
Kompyuterlar arxitekturasini, ularning ko‘p satxli tashkil qilinishi asosida
o‘rganish
Zamonaviy kompyuter o‘zaro bog‘langan - protsessorlar, tezkor xo- tira
modullari va ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat bo‘lishi
mumkin. 3.1-rasmda bitta markaziy protsessorga ega bo‘lgan
kompyuteming
tuzilish chizmasi keltirilgan.
3.1-rasm. Bitta protsessorli kompyuteming tuzilish chizmasi.
Ushbu chizmani, kompyuterda uncha ko‘p bo‘lmagan ish tajribasiga ega
foydalanuvchilar ham qaysidir darajada tushuntirib bera oladilar. Ammo zamonaviy
kompyuteming ichki tuzilishi, uning qanday ishlashi, uning qanday dasturlanishi va
umuman uning qanday tashkil qilin- ganligiga, ya’ni kompyuteming arxitekturasiga
taaluqli bo‘lgan
tushun- chalarni, shu sohaning mutaxassisi sifatida mukammal
tushunish hamda ulardan o‘zining kundalik faoliyatida samarali foydalana olish
ancha murakkab masala hisoblanadi.
Zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishga bag‘ishlangan adabiyotlarda
kompyuter arxitekturasini, bir nechta sathlar iyerarxiyasidan iborat ko‘rinishda
ifodalab o‘rganish amalga oshirilgan. Ko‘pgina zamonaviy kompyuterlar ikki va
undan ortiq sathlardan iboratdir. 3.2-rasmda kompyuter arxitekturasining olti
sathdan iborat tuzilishga ega ko‘rinishda ifodalangan chizmasi keltirilgan.
3.2-rasm. Olti sathli kompyuterni tashkil etilishi.
Avval ushbu chizmadagi sathlarga qisqacha tushuntirishlar berib o‘tamiz,
so‘ngra esa kompyuterlarning tuzilishini bunday o‘rganish bilan, nimalarga erishish
mumkinligi va kompyuter arxitekturasi deganda nimani tushunish kerakligi haqidagi
xulosalarni keltiramiz.
