Образование и инновационные исследования (2022 год №12)
ISSN 2181-1717 (E)
45
http://interscience.uz
mintaqa va unga tutash davlatlarning
iqtisodiy va investitsion, geosiyosiy
manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan, asosan Xitoy va Rossiyaning siyosiy
irodasiga ko‘proq bog‘liq bo‘lgan, ularning geosiyosiy va geoiqtisodiy
manfaatlarini jadal ilgari suradigan Shanxay hamkorlik tashkiloti va
xokazolarni keltirishimiz mumkin. “...ushbu davlatlararo birlashmalarning har
biri, jumladan, negizida Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi tuzilayotgan MDH ham
darvoqe, ushbu ittifoq nima asosda tashkil etilayotgani haqida o‘ylab ko‘rish
ham maqsadga muvofiq bo‘lar edi – bir-birini takrorlamasdan, o‘z faoliyatini
mustaqil yo‘lga qo‘yishi, rivojlanish konsepsiyasi va uzoq muddatli dasturiga
ega bo‘lishi muhim, deb hisoblaymiz. Agar mazkur shartlarga rioya etilmasa,
ushbu birlashmalarning o‘zaro muvofiq ravishda faoliyat ko‘rsatishiga umid
qilish qiyin” . Rossiya tomonidan taklif qilingan integratsion loyihalar
ko‘proq
Rossiyaning, Turkiya tomonidan taklif qilinayotgan loyihalar esa
tabiiyki, Turkiyaning manfaatlariga qaratilganligi bilan ajralib turadi.
«Integratsiya jarayonlari borgan sari nafaqat mintaqalarning ichki
maqsadlari, balki tashqi muhitning ortib borayotgan talablari, kuchayib
borayotgan xalqaro raqobat bilan ham belgilanmoqda. Xalqaro integratsiya
mafkurasining o‘zi o‘zgarmoqda, avvallari a’zo mamlakatlarning xo‘jaliklarini
yaqinlashtirishni maqsad qilgan mintaqaviy tashkilotlarning o‘zi
global
makon ishtirokchisiga aylanmoqdalar, integratsiya esa mintaqalarning dunyo
xo‘jaligiga integratsiyalashuvi sifatida tushunilmoqda» . Bunda xalqaro va
davlatlararo tashkilotlar oldida eng asosiy masala, davlatlarda integratsion
jarayonlarni to‘g‘ri va manfaatli yo‘llar asosida tashkillashtirish hisoblanishi
lozim.
Bizning fikrimizcha, Islom hamkorlik tashkilotiga a’zo davlatlarning
e’tiqod birligi tashkilot faoliyatida, davlatlar o‘rtasidagi integratsiya
jarayonlarining samarali bo‘lishida muhim hisoblandi.
Butun
islom olamini birlikka, integratsiyaga, yagona maqsadlarni
amalga oshirishga bo‘lgan intilishlari tufayli Islom hamkorlik tashkiloti
katta qudratga ega bo‘lib borayotgan tashkilotlardan hisoblanadi. Islom
hamkrlik tashkiloti a’zo
davlatlar hamjihatligi, integratsiyasi borasida
yetakchi o‘rin egallamoqda. «IHT iqtisodiy, madaniy va boshqa masalalar
bo‘yicha manfaatdor tomonlar hamkorlik o‘rnatishi mumkin bo‘lgan muloqat
platformasi hisoblanadi» . Islom hamkorlik tashkiloti turli tartibotlarni, turli
iqtisodiy farqli davlatlarni, turli qit’a mamlakatlarini birlashtirgan tashkilot
sifatida jahon siyosatida muhim o‘rin tutadi.
So‘nggi yillarda Islom hamkorlik tashkilotining jahon siyosatida va
xalqaro munosabatlarda ta’siri va ko‘lami tobora ortib bormoqda (oldingi
nomi Islom konferensiyasi tashkiloti). Bu tashkilotning butun musulmon
dunyosidagi o‘rni va ahamiyati tobora yuqori ekanligini e’tirof etish bilan
birga, uning mafkuraviy, madaniy, ma’naviy
va eng muhimi iqtisodiy
