|
Mashinasozlik texnologiyasi
|
| bet | 101/146 | | Sana | 23.11.2023 | | Hajmi | 26,37 Mb. | | #103915 |
Bog'liq Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti33-AMALIY MASHG’ULOT
9.4. Metalldagi payvand chokini birlamchi strukturasi va substrukturasini chok mustahkamligiga ta’sirini o`rganish
I. Ishdаn mаqsаd: Metalldagi payvand chokini birlamchi strukturasi va substrukturasini chok mustahkamligiga ta’sirini o`rganish
II. Qisqаchа nаzаriy mа’lumоt: Suyuq metall quyidagi gazlar bilan aloqada bo‘ladi:
O2; O; N2; N; H2; H; CO2; Ar; He va boshqalar
O2; H2 vа N2 uchun quyidagi erish kimyoviy formulasini yozish mumkin:
;
Formula metallda erigan atomar gazning kontsentratsiyasi ikki atomli gazning partsial bosimi kattaligidan olingan kvadrat ildizga proportsional ekanini ko‘rsatadi.
Atmosferada atomar holatdagi gaz mavjud bo‘lgan holda erishning kimyoviy formulasi bunday yoziladi:
Ya’ni metallda erigan atomar gazning kontsentratsiyasi uning atmosferadagi partsial bosimiga proportsionaldir.
34-AMALIY MASHG’ULOT
10.1. Metall payvand chokining birlamchi strukturasini boshqarish usullari.
I. Ishdаn mаqsаd: Metall payvand chokining birlamchi strukturasini boshqarish usullari.
II. Qisqаchа nаzаriy mа’lumоt: Agar reaktsiya o‘zgarmas temperaturada yuz berayotgan bo‘lsa, reaktsiyada ishtirok etuvchi gazlarning partsial bosimlari orqali ifodalangan muvozanat konstantasi reaktsiyaning maksimal ishi kattaligi bilan reaktsiya izotermasi tenglamasi (Vant-Goff tenglamasi) deb nomlangan quyidagi tenglama bilan bog’liq bo‘ladi:
A = RT (lnKp – Δlnpo)
bundaRo –gazlar reaktsiyaga kirishidigan partsial bosim;
R – gazlarning muvozanatdagi partsial bosimlari
А –reaktsiyaning xisobidagi maksimal ishi.
tenglama reaktsiyaning maksimal ishi dastlabki moddalarning faqat temperaturasiga emas, balki partsial bosimlariga ham bog’liqligini ko‘rsatadi.
Qo‘pol xisoblashlar uchun issiqlik sig’imlarining o‘zgarishiga tuzatishlarni xisobga olmasa ham bo‘ladi:
Dissotsiatsiya reaktsiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi mavjud bo‘lib, u parchalangan malekulalarning dastlabki miqdoriga nisbatidir. Faraz qilaylik, vodorodning bir gramm molekulasi parchalanayotgan bo‘lsin. Dissotsiatsiya darajasini orqali belgilab xosil qilamiz;
atomar vodorodning grammolekulasi miqdori nn = 2α,
qolgan molekulyar vodorodning grammolekulasi miqdori
Gaz aralashmasi grammolekulasining umumiy soni
Atomlar vodorodning partsial bosimi
;
bu erda –gaz aralashmasining umumiy bosimi.
Molekulyar vodorodning partsial bosimi:
Olingan ifodani muvozanat konstantasi uchun formulaga qo‘yib,
konstantani hosil qilamiz, bu tenglamadan dissotsiatsiya darajasini aniqlaymiz:
Bu tenglamaning ko‘rsatishicha, molekulyar vodorodning dissotsiatsiya darajasi faqat temperaturaga bog’liq bo‘lmay, balki bosimga ham bog’liq bo‘ladi. Olingan ma’lumotlar asosida muvozanat konstantasining molekulyar vodorod dissotsiatsiyasi reaktsiyasi uchun temperaturaga bog’liqligida dissotsiatsiya darajasini aniqlaymiz, vodorodning atomarligi va molekulyarligining partsial bosimi va ularning nisbati. Xisoblashlarni jadval ko‘rinishida amalga oshiramiz.
3-jadval
ToK
|
|
|
Α
|
2α
|
1-α
|
1+α
|
аtm
|
аtm
|
2500
|
3,8
10-4
|
0,95
10-4
|
0,97
10-2
|
1,94
10-2
|
0,99
|
1,01
|
0,0192
|
0,981
|
2750
|
4.16.10-3
|
1,04.10-3
|
0,0303
|
0,06
|
0,97
|
1,03
|
0,058
|
0,942
|
3000
|
2,5.10-2
|
0,67.10-2
|
0,082
|
0,164
|
0,92
|
1,08
|
0,152
|
0,848
|
3500
|
0,562
|
0,116
|
0,34
|
0,68
|
0,66
|
1,34
|
0,51
|
0,49
|
4000
|
5,16
|
0,562
|
0,75
|
1,50
|
0,25
|
1,75
|
0,86
|
0,14
|
5000
|
63,0
|
0,494
|
0,97
|
1,94
|
0,03
|
1,97
|
0,985
|
0,015
|
Bu xisob-kitoblarga ko‘raα; Pn; ;ning temperaturaga bog’liqholda o‘zgarishi grafiklarini ko‘rib chiqamiz.
1-rаsm. Dissotsiatsiya darajasi (α) atomar va molekulyar vodorodning partsial bosimlarining (Pn vа ) haroratga bog’liq grafigi.
|
| |
