|
-MARUZA
Dissotsiatsiya reaksiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi. Molekulyar vodorodning parsial bosimi
|
| bet | 8/146 | | Sana | 23.11.2023 | | Hajmi | 26,37 Mb. | | #103915 |
Bog'liq Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti 6-MARUZA
Dissotsiatsiya reaksiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi. Molekulyar vodorodning parsial bosimi.
Reja:
Dissotsiatsiya reaksiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi.
Molekulyar vodorodning parsial bosimi.
Suyuq va gaz fazalari orasidagi fizik kimyoviy muvozanat to`g`risidagi
ta’limot asoslari.
Dissotsiatsiya reaktsiyalari uchun dissotsiatsiya darajasi tushunchasi mavjud bo‘lib, u parchalangan malekulalarning dastlabki miqdoriga nisbatidir. Faraz qilaylik, vodorodning bir gramm molekulasi parchalanayotgan bo‘lsin. Dissotsiatsiya darajasini orqali belgilab xosil qilamiz;
atomar vodorodning grammolekulasi miqdorin n = 2α,
qolgan molekulyar vodorodning grammolekulasi miqdori
Gaz aralashmasi grammolekulasining umumiy soni
Atomlar vodorodning partsial bosimi
;
bu erda P – gaz aralashmasining umumiy bosimi.
Molekulyar vodorodning partsial bosimi:
Olingan ifodani muvozanat konstantasi uchun formulaga qo‘yib,
konstantani hosil qilamiz, bu tenglamadan dissotsiatsiya darajasini aniqlaymiz:
Bu tenglamaning ko‘rsatishicha, molekulyar vodorodning dissotsiatsiya darajasi faqat temperaturaga bog’liq bo‘lmay, balki bosimga ham bog’liq bo‘ladi. Olingan ma’lumotlar asosida muvozanat konstantasining molekulyar vodorod dissotsiatsiyasi reaktsiyasi uchun temperaturaga bog’liqligida dissotsiatsiya darajasini aniqlaymiz, vodorodning atomarligi va molekulyarligining partsial bosimi va ularning nisbati. Xisoblashlarni jadval ko‘rinishida amalga oshiramiz.
7.1-jadval
ToK
|
|
|
Α
|
2α
|
1-α
|
1+α
|
аtm
|
аtm
|
2500
|
3,8
10-4
|
0,95
10-4
|
0,97
10-2
|
1,94
10-2
|
0,99
|
1,01
|
0,0192
|
0,981
|
2750
|
4.16.10-3
|
1,04.10-3
|
0,0303
|
0,06
|
0,97
|
1,03
|
0,058
|
0,942
|
3000
|
2,5.10-2
|
0,67.10-2
|
0,082
|
0,164
|
0,92
|
1,08
|
0,152
|
0,848
|
3500
|
0,562
|
0,116
|
0,34
|
0,68
|
0,66
|
1,34
|
0,51
|
0,49
|
4000
|
5,16
|
0,562
|
0,75
|
1,50
|
0,25
|
1,75
|
0,86
|
0,14
|
5000
|
63,0
|
0,494
|
0,97
|
1,94
|
0,03
|
1,97
|
0,985
|
0,015
|
Bu xisob-kitoblarga ko‘ra α; Pn; ; ning temperaturaga bog’liq holda o‘zgarishi grafiklarini ko‘rib chiqamiz.
7.1-rаsm. Dissotsiatsiya darajasi (α) atomar va molekulyar vodorodning partsial bosimlarining (Pn vа ) haroratga bog’liq grafigi.
7-MARUZA
Suyuq va gaz fazalari orasidagi fizik kimyoviy muvozanat to`g`risidagi ta’limot asoslari. Gazlarning eruvchanligi.
Reja:
Suyuq va gaz fazalari orasidagi fizik kimyoviy muvozanat to`g`risidagi ta’limot asoslari.
Gazlarning eruvchanligi.
Eruvchanlik haqida qo`shimcha ma`lumotlar.
Eritib payvandlashda fizik-kimyoviy jarayonlar odatda gaz va suyuqlik fazalari orasida ro‘y beradi. Metall va gaz oksidlari metallda, boshqa materiallar oksidlarida bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari metallar va metall oksidlari gaz fazasida bug’lar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Shuning uchun metall bo‘lgan fazani ham belgilash qulaydir. – uni [ ]. Agarda oksid yoki shlak fazani – ( ) qovuslarda; gaz yoki par fazasini – qovuslar qo‘yilmaydi.
[Me] + O2 = (2MeO)
reaktsiya uchun muvozanat konstantasi bunday yoziladi:
yozilishi qulay bo‘lishi uchun odatda kontsentratsiya belgilari qo‘yilmaydi, u holda formula
ko‘rinishda yoziladi.
Termodinamik xisob-kitoblar yordamida quyidagi qoyidalar belgilangan:
1. Agar uch fazali sistemada sofmetall metallning sof oksidi – gaz, metall va metall oksidi alohida fazalar tarzida erkin holatda bo‘lsa, ularning miqdori muvozanat konstantasining kattaligiga ta’sir ko‘rsatmaydi. Bu xolda
2. Agar uch fazali sistemada: metall-faza-metallning sof oksidi – gaz, metall boshqa metall eritmasida (qotishmasida) joylashgan bo‘lsa, u holda uning eritmadagi kontsentratsiyasini xisobga olish kerak
3. Agar uch fazali sistemada: metall fazasi shlak fazasi – gaz, metall eritmada metall fazasida bo‘lsa, eritmadagi metall oksidi shlak fazasida bo‘lsa, u holda ularning tegishli eritmalardagi kontsentratsiyasini hisobga olish zarur.
Suyuq metall quyidagi gazlar bilan aloqada bo‘ladi:
O2; O; N2; N; H2; H; CO2; Ar; He va boshqalar
O2; H2 vа N2 uchun quyidagi erish kimyoviy formulasini yozish mumkin:
;
Formula metallda erigan atomar gazning kontsentratsiyasi ikki atomli gazning partsial bosimi kattaligidan olingan kvadrat ildizga proportsional ekanini ko‘rsatadi.
Atmosferada atomar holatdagi gaz mavjud bo‘lgan holda erishning kimyoviy formulasi bunday yoziladi:
ERUVCHANLIK — moddaning biror boshqa modda bilan 2 va undan ortiq komponentdan iborat termodinamik barqaror bir jinsli sistema hosil qilishi. Gazlarning suyuqliklar bilan, suyuqliklarning suyuqliklar bilan taʼsirlanishi natijasida shunday sistema hosil boʻladi (q. Eritmalar). Moddaning eruvchanligi oʻsha moddaning ayni sharoitda hosil qilgan toʻyingan eritmasining konsentratsiyasi bilan oʻlchanadi. Turli moddalarning maʼlum erituvchilarda eruvchanligi tashqi sharoitga, asosan, t-ra va bosimga bogʻliq. Koʻpchilik suyukdik va qattiq moddalarning eruvchanligi t-ra ortishi bilan, gazlarning eruvchanligi esa bosim ortishi bilan ortadi. Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligi Genri qonuniga boʻysunadi. Suyuqliklar bir-birida istalgan nisbatda (mas, suv bilan spirt), bir-birida maʼlum chegaragacha erishi (mas, suv bilan fenol) yoki bir-birida erimasligi mumkin (mas, suv bilan simob). Moddalarning eruvchanligi tashqi sharoit oʻzgarganda Le Shatelye — Braun prinsipi, yaʼni kimyoviy muvozanatning siljish prinsipiga muvofiq oʻzgaradi
8-MARUZA
|
| |
