|
Mavzu: atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish
|
| bet | 1/5 | | Sana | 23.04.2024 | | Hajmi | 29.96 Kb. | | #205882 |
Bog'liq tabiiy resurslar 1-amaliy, 1-amaliy mashg\'ulot, geokniga gornaya elektrotehnika capenko efred mirskiy mi suharev, 27-Ma\'ruza, Tyutor M. Saitovning hisoboti, Гурунтлар.тест, amaliyot dasturi (EEE), 5f6c41bc6a0f77.76404169Exsel жадвал хисоблагичларида иктисодий ва молиявий масалалрни ечиш (1), Намуна штат жадвали учун, Ma\'ruza-3, 3-amaliy mashg\'ulot, 5A, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 31 январдаги 59, Илмий ишлар рўйхати, Илмий ишлар 3.5 шакл
MAVZU: ATROF-MUHITNI MUHOFAZA QILISH, TABIIY RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISH
Reja:
Atrof-muhitni muhofaza qilish
Tabiiy resurslar
Atrof muhitni ifloslanishida tabiiy va antropogen omillar asosiy rol o’ynaydi. Tabiiy omillar asosida atrof muhitning ifloslanishi, avvalo, tabiiy o’l bilan chaqmoq chaqishi, o’t- olovlar va o’rmonlarning yonishi,vulqonlar otilishi, shamol harakati, biosferada uzluksiz boradigan cherish (o’simlik va hayvonot qoldiqlari) va boshqa jarayonlar natijasida yuz beradi.
Ammo hozirgi kunda tabiatning ifloslanishida sun’iy omillar (antropogen jarayon) eng ko’p qatnashmoqd. Atmosferaga chiqarilayotgan ifloslanishning 2/3 qismi uning hissasiga to‘g‘ri keladi.
Tabiat resurslar, tabiiy boyliklar — jamiyatning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirish maqsadlarida xo‘jalikda foydalaniladigan hamda insoniyatning yashashi uchun zarur bo‘lgan, uni o‘rab turgan tabiiy muhitning barcha tabiat komponentlari, energiya manbalari. Tabiat resurslariga Quyosh energiyasi, Yerning ichki issiqligi, suv, yer, mineral boyliklar, foydali qazilmalar, o‘simliklar, tuproqlar, hayvonot dunyosi kiradi. Tabiat resurslari tugaydigan (ko‘pgina foydali qazilmalar), tugamaydigan (suv, havo, Quyosh nuri, Yerning ichki energiyasi) va tiklanadigan (biologik elementlar, ayrim foydali qazilmalar) boyliklarga bo‘linadi. Neftni qayta ishlash sanoati ishlab chiqarishda qayta tiklanmaydigan xomashyolardan foydalaniladi, bu esa yer atmosferasining qo’shimcha isishi, issiqxona effelefiuing rivojlanishi, ozon qatlamining pasayishiga olib keladi, bu esa yer biosferasini qo’shimcha qarizlardan himoya qiladi.
Asosiy fazifa zamonaviy sharoitlar tabiiy sharoitlardan oqilona foydalanish orqali noxush oqibatlarni minimallashtirish.
Yaxshilash uchun ekologik vaziyat neft sanoati quydagi shartlarni bajarish kerak.
hududlarini o’zlashtirish
Yangi neft va gaz konlarini o’rganish va o’zlashtirishni eng samarali olib borish
uchun kadirlarning kasbiy tayyorlarligi darajasini oshirish va texnologiyalarini qo’llash.
Atrof-muhit holatini yaxshilash shuningdek faoliyatining ekologikn oqibatlarini
qoplash yoki bartaraf etish.
Neft bilan bog’liq gazdan foydalanish.
Atrof-muhitning ifloslanishini kamaytirish maqsadida yangi ekologik toza texnologiyalar ishlab chiqilib joriy etilmoqda, chuqursiz burg’ulash o’zlashtirilmoqda bu sanoat chiqindilari hajmini sezirali darajasida kamaytirish imkonini beradi.
Neft va gaz konlarini ekspluatatsiya qilishni boshlagan odamlar bu tabiiy boyliklarni haqida o’ylamaydilar. Katta xavf naft va gazni yoqilg’i sifatida ishlashtish. Bu mahsulotlar atmosferada yondirib qancha ko’p miqdorda korbonot angidirid, turli oltingugurt birikmalari, azod oksidi va boshqalar ajiralib chiqadi. Kislorod miqdorini kamayishi va korbonot angidirid miqdorining oshishi,o’z navbatida , iqlim o’zgarishiga ta’sir qiladi.
Korbonot angidrid molikulalari quyosh qisqa tulqinli radiatsiyasining yer atmosferasiga kirib borishi va kechiktirilishini taminlaydi, infiroqizil nurlanish yer yuzasi tamonida chiqaveradi. Havoning ifloslanishida katta rol reaktiv samaliyotlar avtomabillarga tegishli Atlantika okeanini kesib o’tish uchun zamonaviy reaktiv layner 35 tonna kisloradni o’ziga singdiradi va bulutlarni oshiradigan tirgaklarni qoldiradi.
Atmosferani va avtotransport vositalarini sezirali darajasida ifloslantirilmoqda, ulardan 500 milliondan ortiq. Boshqa turdagi yoqilg’ida ishlaydigan dvegitillarni yaratish bo’yicha turli zavodlar issiqlik va elektir stansiyalar katta hissa qo’shmoqda. Mazutda ishlaydigan o’rtacha elektr stansiyasi atrof-muhitga kuniga 500 tonna oltingugurtni oltingugurt kislatosini beradi, kislotali yomg’ir shaklida tushadi, bu katta kimyoviy xususiyatlariga ega. Har yili u yoki bu sabablarga ko’ra 2dan 10 million tonnagacha neft Jahon okeaniga tashlanadi, sun’iy yo’doshdan olingan aerafotosurat ocean yuzasining dearli 30 %ni alla qancha yog’ plyonka bilan qoplanganini qayd etdi. Ayniqsa O’rta yer dengizi Atlantika okeani va o’larning qirg’oqlari suvlari ifloslangan. Bir litr moy 40ming litr dengiz suvini kisloroddan malerum qiladi.
Bir tonna neft 12 kv km ocean yuzasi Dengiz suvida 0.1-0.001 ml/l miqdorida uning konsentratsi yonida baliq tuxumlari bir necha kun ichida nobud bo’adi. 1 gektar dengiz yuzasida 100 milliondan ortiq baliq lichikalarini o’lishi mumkin, agar yog’li dog’li bulsa. Dengiz va okeanlarga kiradigan neftning bir necha manbalari mavjud. Bular toucherlar ba burg’ulash platformalarning avariyalari ballast va oqova suvlarni oqizish daryolar tomonidan ifloslantirivchi tarkibiy qisimlarini olib kelishadi.
Xavfli savol tug’iladi, bu ,,qora okeanlar’’ bilan nima qilish kerak? Qanday qilib ularning aholisini o’limdan qutqarish mumkin? Shvetsiyali va Britaniyalik mutaxasislar dengiz suvlarini neftdan tozalash uchun eski gazetalar o’zam bulaklari qog’oz tegirmonlarining qoldiradigan foydalanish taklif qilinmoqdalar suvga tashlangan va maydalangan holda ular o’z vazniga nisbatan 28 marta kuproq yog’ni o’zlashtita oladi. Katta neylon ,,sumkalarga’’ joylashtirilgan bunday qog’oz chiziqlari tanker holatiga joyiga dengizda neft yig’ish uchun ishlatishi taklif etiladi.
Dispersantlardan foydalanish yaxshi natijalar beradimi? Moyni bog’laydigan maxsus moddalar naft plyonkalarini temir kukuni bilan qayta ishlash so’nga talashni yig’ish magnit. Biologik kimyoga katta umid bog’lanadi. Turli sabablarga ko’ra xom-ashyoning bir qismi yer yuzasiga va suv havzalariga quyiladi. 1988 yilda samotlar haqida naft quvurlari yorilib ketganda huddi shu nomdagi kulga 110 ming tonnaga yaqin neft tushgani aytish kifoya, ob-havo daryosiga (qimmatbaho baliq turlarining urug’laninsh joyi va mamlakatning boshqa suv arteriyalariga mazut vax om neftning quyilishi holatlari ma’lum. Atrof-muhitni ifloslanishidan himoya biri bu yaratishdir, integratsiyagalanishgan avtomatlashtirish neftni ishlab chiqarish tashish va saqlash jarayonlari. Neft va gaz nasoslari hududlarda darajada cho’kishi, bu quruqlikda ham o’zlashtirilayotgan konlar joylashgan dengiz tubining hududlarida ham sodir bo’ladi. Muhim holatlarda chukish darajasi yiliga 81 sm ga yetishi mumkin.
Olimlar shuningdek neftni faol haydash va kichik zilzilarar faollashishi o’rtasidagi to’g’ridan to’g’ri bog’liqligni qayt etadilar. Neft qazib olish shuningdek, turli sabablarga ko’ra yiliga 10 million tonnagacha neft bo’gan Jahon okeaniga salbiy ta’sir ko’satadi. Aerofotosurat natijalari shuni kursatadiki butun sirtning uchdan bir qismi allaqachon yupqa yog’li plyonka bilan qoplangan, bu dengiz faunasi va qushlarning ommaviy nobut bulishiga olib keladi.
Gaz ishlab chiqarish va qayta ishlash korxonalari atmosferani uglivodorodlar bilan ifloslantiradi. Neftni yoqilg’I sifatida ishlatish yoqilg’idan atmosferaga chiqaradi katta soni korbanat angidirid va kislorod nisbati seziralli datajada o’zgaradi: kislorod darajasi 0.02%ga kamaydi, korbonot angidirid 12% ga oshdi. Ekologiyaga ta’sir ko’rsatadigan daraxtlarning o’sishiga, tarkibining ketishiga va strukturaning soddalashishiga olib kelmoqda. Ekologik vaziyatni taranglashishini oldini oloish uchun Hayvonlar va o’simliklarga yashash sharoitlarini o’zlashtirish, yuqori konsentratsiyalanishni oldini olish. Ifloslanishi to’plash va sirt qatlamida tarqalishini rag’batlantirish ular tuzlarni eritib ularni neft to’kilmasidan olib tashlash kerakligi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki tabiiy resurslardan oqilona foydalanish orqali nafaqat bugungi kunda atrof muhitni muhofaza qilish balki, ertanggi kundagi avlodlarga meros qilib iflos havo yoki suvni emas balki toza musaffo osmonni qoldirganimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi. Atrof muhitni muhofaza qilishni tabiiy resurslardan foydalanishda zamonaviy metodlardan foydalanish, chet el tajribasini amalga tatbiq etish orqali resurslardan tejab tergab foydalanish orqali amalga oshirish mumkin.
|
| |
