Neft konlarini ishlash texnologiyalari
§ 1. Ishlash obyekti va usuli
Neft va neft-gaz koni yer po‘stining yakka tektonik strukturasida mujassamlashgan neft
va gaz uyumlari majmui. Konlarga
kiruvchi uglevodorod uyumlari,
odatda yer ostida turli
tarqalganlikka ega bo‘lgan, ko‘p hollarda turli geologik-fizik xossali, qatlam yoki tog‘ jinslari
massivida joylashgan bo‘ladi. Ko‘p holatlarda ayrim neft-gazli qatlamlar katta qalinlikdagi
o‘tkazuvchanmas jinslar bilan ajralgan yoki konning ayrim qismlarida joylashgan bo‘ladi.
Bunday ajralgan yoki xossalari farq qiluvchi qatlamlar turli ishlatish quduqlari guruhi
bilan ishlatiladi, ayrim hollarda turli texnologiyalardan foydalaniladi.
Konni ishlash obyekti tushunchasini kiritamiz. Ishlash obyekti–ishlashdagi kon
chegarasi ichida sun’iy ajratilgan geologik tuzilma (qatlam, massiv, tuzilma,
qatlamlar
majmui), sanoat miqyosidagi uglevodorodlar zaxirasiga ega, ularni yer ostidan olish muayyan
burg‘i quduqlari guruhi yoki boshqa tog‘-texnik qurilmalari yordamida amalga oshiriladi.
Konni ishlatuvchi mutaxassislar orasida keng tarqalgan atamaga ko‘ra,
har bir obyekt
“o‘zining burg‘i quduqlari to‘ri” bilan ishlashda bo‘ladi. Shuni ta’kidlash lozimki, tabiatning
o‘zi ishlash obyektini yaratmaydi – ularni konlarni ishlatuvchi mutaxassislar ajratadi. Ishlash
obyektiga bir, bir necha yoki konni hamma qatlamlari kiritilishi mumkin.
Ishlash obyektining asosiy xususiyati – unda sanoat miqyosidagi
neft zaxiralarining
borligi, ushbu obyektga taaluqli va ular yordamida ishlatiladigan burg‘i quduqlari guruhidir.
Ishlash obyekti tushunchasini yaxshi o‘zlashtirib olish uchun quyidagi misolni ko‘rib
chiqamiz. Kesimi III.1-rasmda keltirilgan
kon berilgan bu kon qalinligi, to‘yingan
uglevodorodlarni tarqalganlik maydoni va fizik xossalari bilan farq qiluvchi uchta qatlamdan
iborat.
