Mavzu chuqur yumshatkichlar

XX asrning boshlariga qadar O‘rta Osiyoda ekin maydonlariga qo‘l kuchi yordamida ketmonlar hamda ot va xo‘kizlar yordamida omochlar, molalar va boshqa qurollar bilan ishlov berilgan. Omoch tuproqni ag‘darmay yumshatadigan qurol. Tuproqni qoniqarli darajada yumshatish va solingan go‘ngni ko‘mish uchun tuproqqa eng kamida omoch yordamida uch marta bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘nalishda ishlov berilgan. Bunda har safar omoch o‘tgandan keyin tuproq yuzasi tishsiz yoki tishli (6- 8 sm uzunlikda) og‘ir taxtalar yordamida tekislangan va zichlangan. Yevropada esa ag‘dargichli pluglardan keng foydalanilgan. Plug - bu yerga asosiy ishlov berish, ya’ni shudgorlash uchun mo‘ljallangan texnik vositadir. Yerni ag‘dargichli plug bilan shudgorlaganda tuproq palaxsasi asosan ag‘dariladi, ya’ni tuproqni yuqori va pastki qatlamlarini o‘zaro joylashish o‘rni o‘zgartiriladi. Natijada, tuproqning haydov qatlamini strukturali tuzilish holatini o‘zgartirish orqali qulay suv-

• XX asrning boshlariga qadar O‘rta Osiyoda ekin maydonlariga qo‘l kuchi yordamida ketmonlar hamda ot va xo‘kizlar yordamida omochlar, molalar va boshqa qurollar bilan ishlov berilgan. Omoch tuproqni ag‘darmay yumshatadigan qurol. Tuproqni qoniqarli darajada yumshatish va solingan go‘ngni ko‘mish uchun tuproqqa eng kamida omoch yordamida uch marta bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘nalishda ishlov berilgan. Bunda har safar omoch o‘tgandan keyin tuproq yuzasi tishsiz yoki tishli (6- 8 sm uzunlikda) og‘ir taxtalar yordamida tekislangan va zichlangan. Yevropada esa ag‘dargichli pluglardan keng foydalanilgan. Plug - bu yerga asosiy ishlov berish, ya’ni shudgorlash uchun mo‘ljallangan texnik vositadir. Yerni ag‘dargichli plug bilan shudgorlaganda tuproq palaxsasi asosan ag‘dariladi, ya’ni tuproqni yuqori va pastki qatlamlarini o‘zaro joylashish o‘rni o‘zgartiriladi. Natijada, tuproqning haydov qatlamini strukturali tuzilish holatini o‘zgartirish orqali qulay suv-

havo va issiqlik rejimlarini yaratadi, tuproq mikro-organizmlarining ozuqa rejimini yaxshilaydi, o‘simliklar zararkunandalari va kasallik qo‘zg‘atuvchilari bilan kurashadi, o‘simlik qoldiqlari va o‘g‘itlarni tuproqqa ko‘madi, madaniy o‘simliklarni o‘sishi va rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi hamda tuproq unumdorligini oshiradi. Tuproqqa ag‘dargichli pluglar bilan ishlov berish namlik yetarli va go‘ngli o‘g‘itlar mo‘l bo‘lgan sharoitda tuproqning yuqori hosildorligini ta’minlaydi. Ammo, yangi o‘zlashtiriladigan dashtli qo‘riq tuproqlarda ag‘dargichli ishlov berish tuproq aeratsiyasining kuchayishiga, dashtli qurg‘oq zonalardagi gumusning tez parchalanishiga, tuproq strukturasining buzilishiga va shamol eroziyasiga yo‘liqishiga olib keladi. Ayniqsa, namlik yetarli bo‘lmagan va yengil strukturasiz tuproqlarda bu usulda ishlov berish o‘ta zararli. Jadal ishlov berilganda hosildor qatlam zarralari shamol ta’sirida uchib ketadi, suv eroziyasi tufayli organik moddalar yo‘qoladi va tuproqning strukturasi yomonlashadi.

• havo va issiqlik rejimlarini yaratadi, tuproq mikro-organizmlarining ozuqa rejimini yaxshilaydi, o‘simliklar zararkunandalari va kasallik qo‘zg‘atuvchilari bilan kurashadi, o‘simlik qoldiqlari va o‘g‘itlarni tuproqqa ko‘madi, madaniy o‘simliklarni o‘sishi va rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi hamda tuproq unumdorligini oshiradi. Tuproqqa ag‘dargichli pluglar bilan ishlov berish namlik yetarli va go‘ngli o‘g‘itlar mo‘l bo‘lgan sharoitda tuproqning yuqori hosildorligini ta’minlaydi. Ammo, yangi o‘zlashtiriladigan dashtli qo‘riq tuproqlarda ag‘dargichli ishlov berish tuproq aeratsiyasining kuchayishiga, dashtli qurg‘oq zonalardagi gumusning tez parchalanishiga, tuproq strukturasining buzilishiga va shamol eroziyasiga yo‘liqishiga olib keladi. Ayniqsa, namlik yetarli bo‘lmagan va yengil strukturasiz tuproqlarda bu usulda ishlov berish o‘ta zararli. Jadal ishlov berilganda hosildor qatlam zarralari shamol ta’sirida uchib ketadi, suv eroziyasi tufayli organik moddalar yo‘qoladi va tuproqning strukturasi yomonlashadi.