|
Mavzu; Elektrodlar nazaryasi Reja Elektrolitik
|
| bet | 2/7 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 22,54 Kb. | | #230577 |
HCl (g) nH2O H(H 2O) Cl(H2O)- n-1
Erituvchining ionlar orasidagi tortishuv kuchini susaytirish xossasiga dielektrik
o’tkazuvchanlik deyiladi. Dielektrik o’tkazuvchanlik shu muhitda zaryadlar orasidagi
tortishuv kuchi vakuumdagiga nisbatan necha marta kuchsiz ekanligini ko’rsatadi.
Kulon qonuniga binoan e 1 va e 2 zaryadlar orasidagi masofa r bo’lsa, ular orasidagi
tortishuv kuchi Q quyidagicha aniqlanadi:
e 1 * e 2
Q = --------
E * r2
E - erituvchining dielektrik o’tkazuvchanligi.
Formuladan ko’rinib turibdiki, ayni erituvchi uchun E qancha katta bo’lsa, tortishuv
kuchi shuncha kichik bo’ladi. Suvning dielektirik doimiyligi eng katta (E = 81 ).
6.5.Dissotsialanish darajasi
Ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy molekulalar soniga nisbati
dissotsiyalanish darajasi deyiladi.
n
a= --------
N adissotsialanish darajasi; n-ionlarga ajralgan molekulalar soni; N- umumiy
molekulalar soni.
Kuchli elektrolitlar eritmasida molekulalar ionlarga to’la dissotsialangan. Ularda a
ning qiymati 30 % dan yuqori bo’ladi. Kuchli elektrolitlarga:
- kuchli kislotalar HCl, HBr, HJ, HNO3, H2SO4, HClO4, HMnO4, H2CrO4,HClO3,
H2Cr2O7 lar kiradi;
- kuchli asoslarga I va II guruh metallarining asoslari olnishi mumkin Be(OH)2 va
Mg(OH)2 dan tashqari;
- barcha suvda eruvchan tuzlar ham kuchli elektrolitlarga kiradi.Ba’zi elektrolitlarning
0,1 n eritmalari uchun dissotsilanish darajasi quyidagi 12- jadvalda keltirilgan.
Bu qiymatlarga qarab elektrolitlar kuchi to’g’risida xulosa chiqarish mumkin.
Kuchsiz elektrolitlar uchun dissotsiyalanish darajasi 3% dan kam qiymatga ega
bo’ladi. Kuchsiz elektrolitlarga:
- barcha organik kislotalar(R-COOH) va asoslar (R-NH2; R2NH ;R3N);
- kuchsiz asoslar (1 va 11 guruh asosiy guruhi metallaridan boshqa barcha metallar
gidroksidlari; NH4OH
- ba’zi anorganik kislotalarni : H2S, HNO2, H2SiO3, H2CO3, HClO, HCN,
H2SO3 olish mumkin.
12 -jadval.18oS da elektrolitlaning 0,1 n eritmalari uchun dissotsialanish darajasi
Elektrolit
|
,%
|
Elektrolit
|
,%
|
H2S
HgCl2
NH4OH
CH3COOH
HF
H3PO4
H2S03
CuSO4
MgSO4
H2SO4
K2SO4
|
0,07
1,0
1,34
1,34
8,5
27
34
38
42
58
72
|
HNO3
HI
HCl
KOH
NaOH
KCl
NaCl
NaNO3
Ba(OH)2
CaCl2
Ca(OH)2
|
92
92
91
91
91
86
86
83
77
75
75
|
13- jadval. Ba’zi elektrolitlarning dissotsilanish konstantalari (25oS da)
Kislotalar
|
k
|
Asoslar
|
k
|
HCN
|
7,2*10-10
|
NH4OH
|
1,76*10-5
|
HNO2
H2S
H2CO3
H3PO4
HCOOH
CH3COOH
|
4*10-4
k1=1*10-7
k2=2,5*10-3
k1=4,5*10-7
k2=4,8*10-11
k1=7,1*10-3
k2=6,2*10-8
k3=5*10-10
1,4*10-4
1,74*10-5
|
Ca(OH)2
Zn(OH)2
Pb(OH)2
NH2OH
N2H4
CH3NH2
C6H5NH2
C5H5N
|
4*10-2
k1=4,4*10-5
k2=1,5*10-9
k1=9,6*10-4
k2=3*10-8
1*10-3
3*10-6
4,4*10-4
3,8*10-10
1,70*10-9
|
Dissotsialanish jarayoni eritma konsentratsiyasiga, elektrolit tabiatiga va
temperaturaga bog’liq. Temperatura ortishi dissotsialanish darajasini qiymati yuqori
bo’lishiga olib keladi. Kuchsiz elektrolitlar uchun dissotsialanish darajasi
konsentrtasiya kamaysa ortadi(14 jadval).
14- jadval. 25oS da sirka kislota eritmasi uchun dissotsialanish darajasining eritma
konsentratsiyasiga bo’g’liqligi
C,M
|
0,2
|
0,1
|
0,05
|
0,01
|
0,005
|
0,001
|
,%
|
0,95
|
1,40
|
1,90
|
4,20
|
6,00
|
12,40
|
Dissotsialanish jarayonini dissotsialanish konstantasi bilan tasniflash mumkin. Kislota
va asoslarning dissotsialanish konstantalari 13- jadvalda keltirilgan:
HNO2 = H NO2 –
[H ]*[ NO2 –]
K= ----------------------
[HNO2]
[H ] va [NO2–]- ionlarning molyar konsentratsiyasi;
[HNO2] dissotsiyalanmagan ionlarning konsentratsiyasi.
Dissotsialanish konstantasi o’zgarmas haroratda ionlar konsentratsiyasi
ko’paytmasining muvozanatdagi ayni elektrolit konsentratsiyasiga nisbatidir.
Harorat (Temperatura) (lot. temperatura - kerakli aralashma, o'rtacha
holat) - moddaning holatini issiq-sovuqligini tavsiflaydigan fizik kattalik.
K elektrolit tabiati va haroratga bog’liq. K qiymati qancha kichik bo’lsa elektrolit
kuchsiz hisoblanadi. Ba’zi kuchsiz elektrolitlarning dissotsialanish konstantasi
qiymati jadvalda keltirilgan.
Dissotsialanish darajasi bilan dissotsialanish konstantasi orasida quyidagi bog’lanish
bor:
Agar [ H ]= a*C ; [ NO2 –]= a*C; [HNO2]= (1- a)*C
a*Ca*C a2*C a2*C
K= ---------------= ----------; K=-----------.
( 1 - a)*C 1 - a 1 - a
Bu tenglama Ostvaldning suyultirish qonunini ifodalovchi tenglama deyiladi. a
qanchalik katta bo’lsa K ning qiymati ham shuncha yuqori bo’ladi.
Juda kuchsiz elektrolitlar uchun 1 - a = 1 bo’lsa, K= a2*C qiymatga teng bo’ladi.
= K/C; Agar konsentratsiya 100 marta kamaysa, dissotsialanish darajasi 10 marta
ortadi.
6.6. Eruvchanlik ko’paytmasi
Qiyin eriydigan moddalarning (CaSO4, AgCl, BaSO4 va boshqalar) to’yingan
eritmasida cho’kma bilan erigan modda ionlari o’rtasida muvozanat qaror topadi.
Masalan, 25oS da CaSO4 eritmasida:
|
| |
