Mavzu: Eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalar sezgi xususiyatlarini tekshirish bo’yicha didaktik materiallar to’plash Tuzuvchi: Ne’matova shohsanam

Xotira tasavvuri - bu predmet va hodisalarni hissiy ko'rgazmali umumlashgan obrazlaridir. Xotira faoliyati natijasi sifatida ular o'tmishida inson tomonidan idrok etilgan predmet, hodisalarni ifodalaydi, bevosita perseptiv faoliyati natijasida sezgi obrazlari idrok yuzaga keladi. Shunday qilib, agar idrok obrazlari bo'lmasa, xotira taassuroti mavjud bo'lmaydi (Masalan. Tug'ma karlarda tovush, shovqin, taqillatish haqida tassavvurlar mavjud bo'lmaydi). Idrok va tasavvur o'xshashligi ularda predmet va hodisalar xususiyatlari va qirralari namoyon bo'lishi bilan belgilanadi.

• 
  Xotira tasavvuri - bu predmet va hodisalarni hissiy ko'rgazmali umumlashgan obrazlaridir. Xotira faoliyati natijasi sifatida ular o'tmishida inson tomonidan idrok etilgan predmet, hodisalarni ifodalaydi, bevosita perseptiv faoliyati natijasida sezgi obrazlari idrok yuzaga keladi. Shunday qilib, agar idrok obrazlari bo'lmasa, xotira taassuroti mavjud bo'lmaydi (Masalan. Tug'ma karlarda tovush, shovqin, taqillatish haqida tassavvurlar mavjud bo'lmaydi). Idrok va tasavvur o'xshashligi ularda predmet va hodisalar xususiyatlari va qirralari namoyon bo'lishi bilan belgilanadi.
  
• 
  Tasavvur idrokka nisbatan kambag'alroqdir. Unda predmetlarni faqat ma'lum tomonlari namoyon bo'ladi, lekin ba'zi tomonlari tushib qoladi. Idrokdan farqli ular qa'tiy va turg'undir. Xotira tasavvuri vaqt bilan qanday o'lchanadi? Bu savolga javob berish uchun quyidagi maxsus tadqiqotni ko'rib chiqamiz.
  
• 
  Uchinchi va to'rtinchi sinf kar va ommaviy maktab o'quvchilarga tanish bo'lgan predmet (uy, botinka, koptok) rasmlarini ko'rib eslab qolish topshirig'i berilgan rasmlar sodda va bo’g'inlash uchun yengil edi. Tadqiqot quyidagicha amalga oshadi: tekshiriluvchi stol oldiga o'tirgach, unga quyidagicha topshiriq beriladi - “Hozir senga rasm ko'rsataman. Uni diqqat bilan tomosha qil va eslab qol”. Rasmni stoldan olgach, uni xuddi tasvirlangan qanday chizasan.
  

Uchinchi va to'rtinchi sinf kar va ommaviy maktab o'quvchilarga tanish bo'lgan predmet (uy, botinka, koptok) rasmlarini ko'rib eslab qolish topshirig'i berilgan rasmlar sodda va bo’g'inlash uchun yengil edi. Tadqiqot quyidagicha amalga oshadi: tekshiriluvchi stol oldiga o'tirgach, unga quyidagicha topshiriq beriladi - “Hozir senga rasm ko'rsataman. Uni diqqat bilan tomosha qil va eslab qol”. Rasmni stoldan olgach, uni xuddi tasvirlangan qanday chizasan.

• 
  Uchinchi va to'rtinchi sinf kar va ommaviy maktab o'quvchilarga tanish bo'lgan predmet (uy, botinka, koptok) rasmlarini ko'rib eslab qolish topshirig'i berilgan rasmlar sodda va bo’g'inlash uchun yengil edi. Tadqiqot quyidagicha amalga oshadi: tekshiriluvchi stol oldiga o'tirgach, unga quyidagicha topshiriq beriladi - “Hozir senga rasm ko'rsataman. Uni diqqat bilan tomosha qil va eslab qol”. Rasmni stoldan olgach, uni xuddi tasvirlangan qanday chizasan.
  
• 
  Diqqat. Ko'r va eslab qol. Tasvirlar stol ustiga qo’yib tekshiriluvchi uni 1 sekund davomida tomosha qilib, so'ng rasm stol ustidan olib qo'yilgan va bola uni rasmini chizishga o'tgan. U birinchi rasmni chizib bo'lgach, ungi ikkinchi rasm berilgan. Har bir tekshiriluvchiga uchta rasm berilgan. O'quvchilar idrok etilgan obyektlarni 6 kun, so'ng 1 oydan keyin chizganlar, o'quvchilarning bir guruhi 4 oydan so'ng chizganlar. Predmet va obyektlarni grafik ifodalash bolalarda texnik qiyinchiliklarni yuzaga keltirilgan. Chizilgan rasmlar original rasmlardan quyidagilar bilan farqlangan:
  
• 
  ko'rsatilgan rasmdan farqli ularda qo'shilgan detallar mavjud;  ba'zi chizilgan rasmlarda predmetning ba'zi qismlari tushib qolgan;
  
• 
  obyekt originaldan o'zgacha tasvirlangan (fazoviy aralashtirish);