|
Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари
|
| bet | 14/139 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 1,89 Mb. | | #148083 |
Bog'liq Мавзу Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммол Braxmanizm-miloddan avvalgi 900 yildan boshlangan qadimiy diniy an'ana. Hindistonda din haqidagi eng qadimgi matnlarga ega diniy yo'nalish - vedizmga asoslanadi. Ushbu yozuvlar "Vedalar" deb nomlangan va keyinchalik hinduizm kabi diniy qatlamlarga ta'sir ko'rsatgan.Braxmanizm atamasi voqelikning mutlaq borligi haqida gapiradigan Brahmanga, kuchga yoki xudoga bo'lgan ehtiromdir. Bu, shuningdek, braxman kasti deb tan olingan braxmanizm amaliyotchilarining o'zlarining ijtimoiy ahamiyatiga bog'liq. Ko'pincha Vedalarning bir qismi hisoblanadigan matnlar to'plami Upanishadalar ichida Brahman cheksiz va o'zgaruvchan olamning ma'naviy markazi sifatida ta'riflanadi. Ushbu universal yadro abadiy, kamayib bo'lmaydigan, ongli, hamma joyda mavjud va cheksiz bo'lish xususiyatiga ega. Braxmanizm Vedizmning hozirgi izdoshlarining asosiy yo'nalishi bo'lib, uning tushunchalari va falsafasi hinduizm asoslarini shakllantirgan..
Braxmanizm o'z tushunchalarida haqiqat nima bilan bog'liqligi, vaqtning to'g'riligi, borliq, ong va mavjud bo'lgan hamma narsaning kelib chiqishi yoki printsipi bilan bog'liq bo'lgan narsalarni doimo shubha ostiga qo'yadi. Braxman mavjudlik yuzaga keladigan universal haqiqat sifatida qaraladi. Braxmanizm Vedika davrida miloddan avvalgi 1500 yildan boshlangan. Miloddan avvalgi 500 dan 500 yilgacha Shimoliy Hindistonda. Hind vodiysidan tashkil topgan Hind vodiysi tsivilizatsiyasi aryos (dvoryanlar), o'z jamiyatlarida vedizmni o'rnatdilar. Ular marosimlar va ibodatlar orqali tabiatga sig'inishni mashq qildilar. Ular Sanatana Dharmasiga (hayotning abadiy tartibi) ishonishgan. Vedalardan Braxman g'oyasi, umuminsoniy haqiqat paydo bo'ldi. Boshqa tomondan, Brahmanizm oriylar tsivilizatsiyasi Gang daryosi tomonidan ta'minlanadigan mintaqalarda va Hindiston janubiga o'tishda rivojlanganda rivojlanadi.Vedizmdan farqli o'laroq, braxmanizm muqaddas Vedalar matnlaridan tashqari boshqa kitoblarni ham qabul qildi. Dharmashastras qonun kitoblari, afsonaviy epikalar va Puranalar (boshqa an'analar, afsonalar, tarixga oid hind adabiyotining keng to'plami) kabi boshqa vedik bo'lmagan kitoblar kabi yozilganlar bu dinning yozma ma'lumotnomalarining bir qismidir.
Birinchi bosqichda Braxman hamma joyda mavjud, abadiy olamshumul haqiqat, harakatlanadigan yoki harakat qilmaydigan hamma narsaning asosiy sababi sifatida qaraladi. Yana bir muhim tushuncha - bu odamlar uchun hayot manbai hisoblangan Atman yoki ruhdir. Braxmanizm ichida Brahman figurasi asosiy xudo, yaratuvchi va o'z navbatida hech qachon yaratilmagan xudo sifatida o'rnatiladi. Keyinchalik miloddan avvalgi 500-yillarga kelib hinduizm paydo bo'lishi bilan sig'inish Shiva va Vishnu kabi boshqa xudolarga ham qaratila boshladi. Shiva xudosi, shuningdek, Mahadeva nomi bilan mashhur bo'lib, bugungi kunda hinduizmning asosiy shaxslaridan biridir. "Yiquvchi" nomi bilan tanilgan, u olamning eng buyuk yaratuvchilari, himoyachilari va transformatorlaridan biridir.Xudo Vishnu, o'z navbatida, "Konservator" nomi bilan tanilgan, shuningdek, oliy mavjudot sifatida hurmatga sazovor. U dharma tamoyillarining himoyachisi (hayot va olamning mavjudligini ta'minlaydigan tartib), ularni tartibsizlik va halokat oldida himoya qiladi.
HINDUIYLIK, hinduizm dunyoda keng tarqalgan dinlardan biri. Hinduiylikga eʼtiqod qiluvchilar asosan Hindistonda (95% ga yaqini) yashaydi, Pokiston, Bangladesh, Nepal, Shri Lankada, shuningdek, Janubiy Afrikada, Janubiy sharqiy Osiyoda ham uchraydi. Hinduiylikka 780 mln. kishi eʼtiqod qiladi (2003). Milodning 1-ming yilligida shakllangan. Hinduiylik veda dini va brahmanizm rivojlanishi va unga keyinchalik xalq eʼtiqodi, urf-odatlari, marosimlari singib ketishi jarayonida paydo boʻlgan. Oʻrta asrlarda hukmron mafku-raga aylangan.
Hinduiylikning asosida jonning yangi shaklga kirishi (sansara) haqidagi taʼlimot yotadi. Unga koʻra, kishi oʻlgandan keyin joni (ruhi) yangi oʻsimlik, hayvon yoki inson tanasiga kirib oladi va qayta tugʻiladi. Yangi ruhning qay darajada boʻlishi karma qonuniga, yaʼni kishining hayot davridagi xulq-atvori, xatti-harakatiga bogʻliq. Hinduiylikning asosiy maqsadi — insonni mana shu qayta tugʻilish zanjiridan, azob-uqubatidan halos qilish, yaʼni mokshaga erishish. Hinduiylik dagi turli diniy-falsafiy taʼlimotlar mokshaga erishishning yoʻllari va vositalarini ishlab chiqdilar. Xususan, vedanta H. ka falsafiy asos boʻlib xizmat qildi. Hinduiylikka eʼtiqod qiluvchilar qaysi kastaga mansubligiga qarab diniy rasm-rusumlarni bajarishda farqlanadi. Ular vafot etganlarida yerga koʻmilmaydi, balki olovda kuydiriladi. Hinduiylikga koʻra shunday qilinsa marh-um poklanadi, gunohlari bu dunyoda qoladi. Olov u dunyoga gunohlardan xoli boʻlgan jonning oʻzini olib ketadi. Bu dinning aqidalariga koʻra, odamzot yaratilishidayoq ijtimoiy jihatdan tengsiz yaratilgan. Shuning uchun bu tengsizlikni real hayotda tugatishning iloji yoʻq. Chunki unga taʼsir etishga qodir boʻlgan kuchning oʻzi yoʻq. Hinduiylikda ajdodlar ruhiga topinish alohida oʻrin tutadi. Vafot etgan ajdod xudoga tenglashtiriladi. Ajdodlar ruhi bu dunyoda yashayotgan qarindosh-urugʻlarini qoʻriqlaydi, ularning oilasi va hayotini muhofaza qiladi.
Hinduiylikning muqaddas kitobi vedalar, «Mahobxarot» (ayniqsa uning «Bahagavadgita» va «Ramayana» qismlari) va b. Hinduiylikda asosiy xudolar - Shiva, Vishnu, Brahmaga sigʻiniladi. Ularning koʻrinishi sifatida koʻplab mahalliy xudolar eʼtirof etiladi. Hinduiylikda togʻlar, daryolar (xususan, Gang), oʻsimlik (mas, nilufar), hayvonlar (maymun, fil, ilon va ayniqsa, sigir) muqaddas sanaladi va ularga topiniladi. turli gʻayritabiiy hodisalar ham sigʻinish obyekti hisoblanadi. Diniy marosimlar ibodatxonalarda, uylardagi mehroblar yonida, muqaddas joylarda ado etiladi. Hozirgi Hinduiylik 2 oqim —vishnuizm va shivaizm shaklida mavjud.
|
| |
