Bepul pul oqimi
Biznesning haqiqiy rentabelligini tushunish uchun tahlilchilar bepul pul oqimlariga qarashadi. Bu haqiqatan ham foydali moliyaviy ko'rsatkich - bu sof daromaddan yaxshiroq voqeani hikoya qiladi - chunki u kompaniyani dividendlarni to'lash, aktsiyalarni sotib olish yoki qarzni to'lashdan keyin biznesni kengaytirish yoki aktsiyadorlarga qaytarish uchun qancha pul qoldirganligini ko'rsatadi. .
Bepul pul oqimi = operatsion pul oqimi - kapital xarajatlar
Bepul pul oqimi
Firma tomonidan ishlab chiqarilgan yalpi bo'sh pul oqimini o'lchash uchun, erkin pul oqimini ishlating. Bu foizlarni to'lashdan tashqari kompaniyaning pul oqimi bo'lib, moliyaviy majburiyatlarni hisobga olishdan oldin firma uchun qancha naqd pul borligini ko'rsatadi. Naqd pul va oqlanmagan bo'sh pul oqimi o'rtasidagi farq, agar biznes haddan tashqari oshirilgan bo'lsa yoki sog'lom miqdordagi qarz bilan ishlayotgan bo'lsa.
Haqiqiy dunyo pul oqimi namunasi
Quyida Walmart Inc (WMT) 2019 yil 31 yanvarda yakunlanadigan moliyaviy yil uchun pul oqimlari to'g'risidagi hisobotning nusxasi keltirilgan. Barcha summalar millionlab AQSh dollarlarida.
|
Operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimi:
|
| |
Birlashtirilgan sof daromad
|
7,179
| |
To'langan faoliyatdan olinadigan zarar (daromad), soliq solinmasdan
|
-
| |
Davom etayotgan operatsiyalardan keladigan daromad
|
7,179
| |
Birlashtirilgan sof daromadni operatsion faoliyat tomonidan taqdim etilgan sof pul mablag'lari bilan solishtirish uchun tuzatishlar:
|
| |
Amalga oshirilmagan (Foyda) va yo'qotishlar
|
3,516
| |
(Foyda) va biznes operatsiyalarini yo'q qilish uchun zararlar
|
4,850
| |
Amortizatsiya va amortizatsiya
|
10,678
| |
Daromad solig'i
|
(499)
| |
Boshqa operatsion faoliyat
|
1,734
| |
Ayrim aktivlar va majburiyatlarning o'zgarishi:
|
| |
Debitorlik qarzlari, aniq
|
(368)
| |
Tovar-moddiy zaxiralar
|
(1,311)
| |
Kreditorlik qarzi
|
1,831
| |
Hisoblangan majburiyatlar
|
183
| |
Hisoblangan daromad solig'i
|
(40)
| |
Operatsion faoliyat tomonidan taqdim etilgan sof naqd pul
|
27,753
| |
Investitsion faoliyatdan keladigan pul oqimlari:
|
| |
Mulk va asbob-uskunalar uchun to'lovlar
|
(10,344)
| |
Asosiy vositalarni tasarruf etishdan tushgan mablag'lar
|
519
| |
Muayyan operatsiyalarni tasarruf etishdan tushgan mablag'lar
|
876
| |
Olingan naqd pulni hisobga olmaganda, biznes sotib olish uchun to'lov
|
(14,656)
| |
Boshqa investitsiya faoliyati
|
(431)
| |
Investitsion faoliyatda ishlatiladigan sof naqd pullar
|
(24,036)
| |
Moliyalashtirishdan tushgan pul mablag'lari:
|
| |
Qisqa muddatli qarzlardagi aniq o'zgarish
|
(53)
| |
Uzoq muddatli qarzni berishdan tushgan mablag'lar
|
15,872
| |
Uzoq muddatli qarzni to'lash
|
(3,784)
| |
To'langan dividendlar
|
(6,102)
| |
Kompaniya aktsiyalarini sotib olish
|
(7,410)
| |
Nazorat qilinmaydigan foizlarga to'langan dividendlar
|
(431)
| |
Boshqa moliyaviy faoliyat
|
(629)
| |
Moliyalashtirishda ishlatiladigan sof naqd pullar
|
(2,537)
|
|
| |
Valyuta kurslarining pul mablag'lari va ularning ekvivalentlariga ta'siri
|
(438)
| |
Naqd pul mablag'lari va ularning ekvivalentlarining sof o'sishi (kamayishi)
|
742
| |
Yil boshidagi pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari
|
7,014
| |
Yil oxiridagi pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari
|
7,756
|
Naqd pul oqimi to'g'risidagi hisobotni Walmart moliyaviy faoliyatining boshqa tarkibiy qismlariga qanday mos kelishini ko'rib chiqaylik. Pul mablag'lari harakati to'g'risidagi hisobotning "yil oxiridagi pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari" oxirgi qatori "pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari" bilan bir xil, buxgalteriya balansidagi joriy aktivlar bo'yicha birinchi qator. Pul oqimlari to'g'risidagi hisobotda birinchi raqam "jamlangan sof foyda" pastki chiziq bilan bir xil, daromadlar to'g'risidagi hisobotda "davom etayotgan operatsiyalardan olingan daromad".
Pul oqimi to'g'risidagi hisobotda faqat likvidli aktivlar pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari ko'rinishida hisobga olinganligi sababli, naqd pulning sof o'zgarishiga erishish uchun operatsion daromadga tuzatishlar kiritiladi. Amortizatsiya va amortizatsiya xarajatlari aktivlarning foyda muddati davomida ularning kamaygan qiymatini real tasavvur qilish uchun foyda to'g'risida hisobotda aks etadi. Operatsion pul oqimi faqat naqd pulga ta'sir qiladigan operatsiyalarni ko'rib chiqadi, shuning uchun ushbu tuzatishlar bekor qilinadi.
Bunda, debitorlik va tovar-moddiy zaxiralar kabi naqd shaklda bo'lmagan aktivlarning sof o'zgarishi ham operatsion daromaddan olib tashlanadi. Masalan, Walmart-ning pul oqimi to'g'risidagi hisobotida 368 million dollar miqdoridagi sof debitorlik qarzlari operatsion daromaddan chegirib tashlangan. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, o'tgan yilga nisbatan debitor qarzdorlik 368 million dollarga oshgan.
Ushbu o'sish operatsion daromadlarda qo'shimcha daromad sifatida ko'rsatilishi mumkin edi, ammo naqd pul yil oxiriga qadar olinmagan edi. Shunday qilib, yil davomida sotishdan tushgan pul ta'sirini ko'rsatish uchun debitorlik qarzdorligining o'sishini bekor qilish kerak edi. Amaldagi faoliyat ko'rsatkichidan pul oqimiga erishish uchun joriy majburiyatlar bo'yicha ham xuddi shunday bartaraf etish yuz beradi.
Asosiy vositalarga investitsiyalar va boshqa korxonalarning sotib olinishi investitsiya faoliyati bo'limidagi pul oqimlarida hisobga olinadi. Uzoq muddatli qarz berishdan, qarzni to'lashdan va to'langan dividendlardan tushgan mablag'lar moliyalashtirish faoliyatining pul oqimida hisobga olinadi.
Bu yil Walmart-ning pul oqimi ijobiy bo'ldi (o'sish 742 million AQSh dollari). Bu biznesdagi pul mablag'larini saqlab qolganligini va kelajakda qisqa muddatli majburiyatlar va tebranishlarni qoplash uchun zaxiralariga qo'shilganligini ko'rsatadi.
5. Tadbirkorlik subyektlarining pul oqimlari to‘g‘risida tushincha va ularni boshqarishning uslubiy asoslari
Biznes subyektlarining moliyaviy resurslaridan samarali foydalanishda pul oqimlarini to‘g‘ri rejalashtirish va boshqarish muhim rol o‘ynaydi. Pul oqimlari tadbirkorlik subyektining bir yil davomidagi barcha sarflangan va kirim qilingan pul mablag‘larining harakatini ifodalaydi. Subyektning «pul oqimlari» tushunchasi o‘zida faoliyatining uzluksizligi jarayoni davomida pul mablag‘lari tushumi va chiqimining taqsimlanish yig‘indisini aks etiradi.
Subyektlarning pul oqimlari tushunchasi moliyaviy boshqaruvning alohida obyekti sifatida nafaqat mahalliy, balki xorijiy adabiyotlarda ham moliyaviy boshqaruv bo‘yicha yetarli darajada o‘z aksini topmagan. Bu pul oqimlarining asosiy tarkibida pul aktivlarini boshqarish, moliyaviy resurslarni shakllantirishni boshqarish va bankrotlik xavfi sharoitida inqirozga qarshi subyektlarning boshqaruvi masalalari ko‘rib chiqiladi. Unga shuningdek, moliyaviy hisobotlar, pul mablag‘larining harakat dinamikasini tasvirlovchi buxgalterya hisobini yuritish kabi hisob turlari kiradi.
Pul oqimlarini to‘g‘ri rejalashtirish va boshqarish nisbatan murakkab vazifa bo‘lib, u endigina amaliyotga kirib kelmoqda. Shuningdek, moliyaviy hisobotining shakllaridan biri ham «pul oqimlari to‘g‘risida»dir.
Biznes subyektlarining pul oqimlaridan unumli foydalanish quyidagi vazifalarni yechishga yordam beradi:
u tadbirkorlik subyektining «moliyaviy qon aylanish tizimi» bo‘lib, samarali tashqil etilganda moliyaviy barqarorlikni ta’minlaydi;
pul oqimlarini oqilona shakllantirish xo‘jalik operatsion faoliyatining bir maromda va doimiy amal qilishini ta’minlaydi;
pul oqimlarini samarali boshqarish qarz mablag‘lariga, ya’ni chetdan jalb qilingan kapitallarga bo‘lgan ehtiyojlarni qisqartiradi;
pul oqimlarini boshqarishning faol tizimiga ega bo‘lish o‘z mablag‘laridan samarali foydalanishni, ichki moliyaviy manbalarni shakllantirishni ta’minlaydi;
pul oqimlarini to‘g‘ri boshqarish xo‘jalik kapitalining aylanishini tezlashtiruvchi moliyaviy dastak hisoblanadi;
pul oqimlaridan samarali foydalanish tadbirkorlik subyektining to‘lov qobiliyatini oshiradi va maqsadli foyda miqdoriga erishishga yordam beradi;
pul oqimlarini samarali boshqarish shakllariga ega bo‘lish, qo‘shimcha foyda olishni, bevosita pul aktivlari bo‘yicha ijobiy natijalarga erishishni, ya’ni vaqtincha bo‘sh turgan pul mablag‘laridan samarali foydalanishni ta’minlaydi.
Tadbirkorlik subyektlari «pul oqimlarini boshqarish» tushunchasi o‘zida ho‘jalik faoliyati uchun xizmat qiluvchi turli shakldagi pul oqimlari tarkibini aks ettiradi. Buning mohiyatini pul oqimlarini boshqarishda ularning alohida xususiyatlariga qarab aniqlash talab etiladi. Bunday pul oqimlarini guruhlashtirishni quyidagi asosiy belgilari bo‘yicha tashqil qilish taklif qilinadi.
1. Pul oqimlari xo‘jalik faoliyatiga xizmat qilish jarayonlarining hajmi bo‘yicha quyidagi shakllarga ajratiladi:
korxona bo‘yicha to‘liq pul oqimlari;
korxona xo‘jalik faoliyatining alohida shakllari bo‘yicha pul oqimlari;
alohida tarkibiy tuzilmalari (javobgarlik markazlari) bo‘yicha pul oqimlari;
alohida xo‘jalik operatsiyalari bo‘yicha pul oqimlari.
2. Xalqaro hisob standartlariga mos ravishda xo‘jalik faoliyatining shakllari bo‘yicha pul oqimlarining turlari quyidagilarga ajratiladi:
operatsion faoliyat bo‘yicha pul oqimlari;
investitsiya faoliyati bo‘yicha pul oqimlari;
moliyaviy faoliyat bo‘yicha pul oqimlari.
3. Pul mablag‘larining harakat yo‘nalishlari bo‘yicha pul oqimlari ikki asosiy shaklga ajratiladi:
ijobiy pul oqimlari («pul mablag‘larining kirimi»);
salbiy pul oqimlari («pul mablag‘larining chiqimi»).
4. Hajmini hisoblash usullari bo‘yicha pul oqimlari quyidagi shakllarga ajratiladi:
yalpi pul oqimlari;
sof pul oqimlari.
5. Hajmining yetarlilik darajasi bo‘yicha pul oqimlari quyidagi shakllarga ajratiladi:
pul oqimlarining yetarliligi;
pul oqimlarining yetishmasligi (defitsitligi).
6. Pul oqimlari davrda baholash usullari bo‘yicha quyidagi shallarga ajratiladi:
joriy pul oqimlari;
kelgusidagi pul oqimlari.
7. Pul oqimlari ko‘riladigan davrda shakllantirilishining uzluksizligi bo‘yicha quyidagi shakllarga ajratiladi:
doimiy pul oqimlari;
vaqtinchalik pul oqimlari.
8. Doimiy pul oqimlari vaqt oralig‘ing barqarorligi bo‘yicha quyidagi shakllarga ajratiladi:
doimiy pul oqimlarining bir xil vaqtdagi oralig‘i;
doimiy pul oqimlarining har xil vaqtdagi oralig‘i.
Tadbirkorlik subektlarining pul oqimlari operatsion faoliyat, moliyaviy faoliyat va investitsion faoliyat natijasida shakllanadigan pul oqimlaridan iborat bo‘ladi.
Operatsion faoliyat bo‘yicha pul oqimlari mol yetkazib beruvchilarga to‘lanadigan schetlar, ishchilarga mehnat haqi xarajatlari va mehnatga haq to‘lash fondidan ijtimoiy ajratmalar, asosiy vositalarning eskirishi, turli ish va xizmatlar uchun to‘langan pul mablag‘lari, foiz ko‘rinishidagi xarajatlar, ishlab chiqarish xususiyatidagi boshqa xarajatlar, xo‘jalikni boshqarish xarajatlari, mahsulotni sotish xarajatlari va boshqa operatsion xarajatlar, budjetga turli soliqlar ko‘rinishidagi chiqimlar hamda mahsulot sotishdan olingan, ish va xizmatlar ko‘rsatishdan kelib tushgan tushum, royalti, foiz ko‘rinishidagi tushumlar va operatsion faoliyat bilan bog‘liq boshqa pul tushumlarini aks ettiradi.
Investitsion faoliyat bo‘yicha pul oqimlari kichik biznes subyektlarining ishlab chiqarishga sarflagan real investitsiyalari va ortiqcha asosiy vositalarni sotish, boshqa subyektlarning aksiyalarini sotib olish va sotish hamda boshqa investitsiya xususiyatiga ega bo‘lgan kirim va chiqimlarni o‘z ichiga oladi.
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha pul oqimlari tadbirkorlik subyektining qo‘shimcha sarmoya sifatida mablag‘ jalb qilishini, uzoq va qisqa muddatli kreditlar va qarzlarni jalb qilishni, pul ko‘rinishida dividend berish va korxona faoliyatini tashqi mablag‘lar bilan moliyalashtirishni o‘z ichiga oladi.
Biznes subyektlarining pul oqimlarining shakllanishida ichki va tashqi omillar o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Tashqi ta’sirlarga tovarlar va fond bozorlaridagi vaziyat, xo‘jalik yurituvchi subyektlar orasidagi o‘zaro hisob-kitoblar tartibi, kreditlar bilan ta’minlash, soliq va bojxona tizimlari kirsa, ichki omillarga ishlab chiqarish jarayonining davomiyligi va mavsumiylik xususiyati, tadbirkorlik subyektining eskirishni hisoblash siyosati, ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish darajasi, ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish tizimi va boshqalar misol bo‘ladi.
Tadbirkorlik subyektlari doimo ijobiy pul oqimiga ega bo‘lgan taqdirda barqaror rivojlanish imkoniga ega bo‘ladi. Pul oqimlari va boshqa moliyaviy resurslarning yetarli darajada bo‘lishi nafaqat takror ishlab chiqarish va shaxsiy iste’molni kengaytirishga, balki tadbirkorlik subyektining likvidligini ta’minlashga ham imkon beradi.
Tadbirkorlik subyektlarining to‘lovga qobilligi ayniqsa, moddiy resurslar ta’minoti, turli ish va xizmatlar ko‘rsatuvchi tashqi subyektlar va ularning moliyaviy faoliyati uchun muhim ko‘rsatkich hisobланади.
Pul oqimlarini boshqarish butun subyekt moliyaviy faoliyatini boshqarish tizimining muim tarkibiy qismi hisoblanadi. U subyektning moliyaviy boshqaruvida turli shakldagi vazifalarni yechishda va uning subyekt moliyaviy menejmentining bosh maqsadiga qaratilganligini talab etadi.
Kichik tadbirkorlik subyektining pul oqimlarini boshqarish jarayoni quyidagi asosiy tamoyillar asosida amalga oshiriladi.
1. Axborotlarning ishonchliligi tamoyili. Har qanday boshqariladigan tizim, shuningdek, subyekt pul oqimlarini boshqarishda ham zaruriy axborot bazasi bilan ta’minlanishi kerak bo‘ladi. Bunday axborot bazalariga ega bo‘lish o‘z-o‘zidan ma’lum qiyinchiliklarni hal qilishni talab etadi. Ayniqsa, moliyaviy hisobotlar tuzish va ulardan foydalanishda yagona buxgalteriya hisobotlarini xalqaro standartlar asosida tashqil etishni shakllanitirish va boshqalar bu tamoyilga tayanilishini yaqqol ko‘rsatadi.
2. Balanslashtirilishi tamoyili. Subyektlar pul oqimlarini boshqarish ko‘proq uning tarkibiy guruhlanishidagi asosiy shakllar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bu jarayonlarni bir-biriga ma’lumotlarning mosligi va turli shakldaligi bilan alohida ajralib turadi. Ushbu tamoyil subyekt pul oqimlarini asosiy shakllari, hajmi, vaqt oralig‘i va boshqa xususiyatlariga qarab muvozanatlashtirishni talab etadi. Subyektning pul oqimlarini boshqarish jarayonlarida pul oqimi va undan foydalanishni maqbullashtirilishini ko‘zda tutadi.
3. Samaradorlikni ta’minlash tamoyili. Subyekt pul oqimlarini boshqarishda ma’lum bir vaqtda pul mablag‘larining tushumini va sarflanishining bir me’yordaligini, bo‘sh turgan pul mablag‘larining aktivligini oshirish, inflyatsiya darajasini pasaytirish, muayyan vaqtdagi qiymat bahosini samarali tashkil etishga qaratiladi. Bu tamoyilga subyekt moliyaviy investitsiyalarini harakatlantirish yo‘li bilan pul oqimlarini samarali boshqarish va boshqalar kiradi.
4. Likvidlikni ta’minlash tamoyili. Subyekt pul oqimlarining alohida shakllari bo‘yicha yuqori darajadagi maromsizlik yuzaga kelishi natijasida vaqtincha pul defitsiti paydo bo‘lib, uning likvidlik darajasiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun subyekt pul oqimlarini boshqarishning davrlarida bu oqimlar likvidliligini yetarli darajada ta’minlash zarur.
Pul mablag‘lari rejasini tuzishda moliyaviy hisobot moddalaridan foydalanib, subyekt to‘g‘risida atroflicha ma’lumot olinadi, shu asosda korxonada pul mablag‘larining tushumi va sarflanishi, shuningdek, moliyaviy holat, pul mablag‘larining harakatining faollik darajasi tahlil etiladi.
«Pul oqimlari to‘g‘risida hisobot»da subyektning moliyaviy resurslari tarkibidagi o‘zgarishlar va pul mablag‘larining harakati, xususan, joriy xo‘jalik faoliyati jarayonida bu mablag‘larning kelib tushishi, sarflanishi, yil boshi va oxiridagi qoldig‘i, shuningdek, investitsiya va moliyaviy faoliyatga yo‘naltirilgan qismi aks ettiriladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Balabanov I.T. Moliyaviy menejment asoslari: Qo'llanma o'rta ixtisoslik uchun ta'lim muassasalari... - M .: Moliya va statistika, 2006 yil.
2. Bertones M., Knight R. Pul oqimini boshqarish. - SPb .: Piter, 2005 yil.
3. Blank I.A. Pul oqimlarini boshqarish. - K .: Nika-Markaz, Elga, 2007 yil.
4. Borodina E.I. Korxona moliyasi. - M .: Moliya va statistika, 2005 yil.
5. Bocharov V.V., Leontiev V.E. Korporativ moliya. - SPb: Piter, 2005 yil.
6. Kovalyov V.V. Korxona moliyasi - M .: Prospekt, 2006 yil.
7. Likhacheva O.N. Moliyaviy rejalashtirish korxonada. - M .: OOO "TK Welby", 2006 yil.
8. Polovinkin S.A. Korxona moliyasini boshqarish - M .: FBK-Press, 2007.
9. Cherkasov V.E. Moliyaviy menejment. - Tver: Tver iqtisodiyot va menejment instituti, 2005 yil. Davriy nashrlar
10. Mityakova O.I. Naqd pul oqimini optimallashtirish vosita sifatida inqirozni boshqarish korxona // Moliya va kredit. - 2005. - 30-son. - S. 44-50.
11. Xorin A.N. Pul oqimi to'g'risidagi hisobot // Buxgalteriya hisobi. - 2005 yil - № 5. - S .: 24-29. 12. Burtsev V.V. Korxonaning moliyaviy tizimini qayta ko'rib chiqish // Rossiyada va chet elda menejment. - 2004. - 3-son. - S. 35-40.
http://fayllar.org
|
