|
Globallashuv jarayonining asosiy manbalari, omillari va rivojlanish bosqichlari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 07.03.2024 | | Hajmi | 21.57 Kb. | | #168322 |
Bog'liq Mavzu Jahon iqtisodiyoti globallashuvi Reja Jahon iqtisodiyoti-fayllar.org Стратегик Менежмент дарслик 2020 1, 2525, гидравлика ГТНСФ 4 семестр бахолаш мезони, 222, Turabboyev X. Tashqi taqriz, ARIZA (Tayyor) 2023-24, 1-SINFGA DAFTAR USTIGloballashuv jarayonining asosiy manbalari, omillari va rivojlanish bosqichlari
Globallashuv tushunchasi yagona xalqaro iqtisodiy, huquqiy va madaniy-axborot makonini shakllanishini anglatadi. Globallashuv jarayoni iqtisodiy doiradan chiqqan holda jamiyat xayotining barcha asosiy sohalariga sezilarli darajada tarsatadi. Bu jarayon XX oxiri XXI asr boshida jahon iqtisodiyotida alohida rol ortasidagi iqtisodiy masofani qisqartiruvchi aloqa vositalari va transport sohasida ilmiy-texnik taraqqiyotni jadallashuvini, xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvini hamda dunyo rivojlanishining objalik yuritishning xorijiy tajribasini otkazish birmuncha tezlashadi.
Globallashuvning ikkinchi manbasi luvchi va jahon savdosini erkin qiluvchi savdoning liberallashuvi hamda iqtisodiy liberizatsiyaning boshqa shakllaridir. Buning natijasida turli xil savdo tariflari jiddiy ravishda pasaydi, tovarlar va xizmatlar savdosidagi boshqa kosiqlar bartaraf etildi. Boshqa liberizatsiya tadbirlari ishlab chiqarishning qolgan omillari va kapital harakati kuchayishiga olib keldi.
Baynalmilallashuv jarayonining uchinchi manbasi va globallashuvning asosiy manbalaridan biri transmilliylashuv hodisasi boladi va ular bir vaqtning orsatish, ishchi kuchlaridan foydalanish, investitsiya va texnologiyalarni bir mamlakatdan boshqalariga tarqalishiga tarsatmoqda. Bularning barchasi pirovardida ishlab chiqarishning samaradorligi, mehnat unumdorligi va raqobatbardoshlikning oshishida namoyon borsatmoqda. Mazkur bozorlarning global miqyosda birlashuvi sodir bolgan milliy iqtisodiy tuzilmalar hamda tashkilotlarning roli oshib bormoqda.
Hozirgi paytda yangi texnologiyalarning 80% TMKlar tomonidan yaratilmoqda, ayrim holatlarda ularning daromadlari ayrim yirik mamlakatlarning yalpi milliy daromadidan oshib ketmoqda. Aytish joizki, dunyoning 100ta yirik iqtisodiyoti rorinni TMKlar egallagan. Ular faoliyatining muhim qismi gipertexnologiyalarni (yoki metatexnologiyalar) ishlab chiqish bilan boglib, yangi texnologiyalar globallashuvni harakatga keltiruvchi kuch bortasida tarqalishini ragrtinchi manbasi sifatida erkin savdo tizimini va bozor iqtisodiyotini baholashda global hamfikrlikka erishishni keltirish mumkin.
Aytish joizki, jahon iqtisodiyoti globallashuvining yana bir muhim xususiyati, XX asrning oxirgi yillarida moliya bozorlarining jadal rivojlanishida namoyon bozgartirdi. Bir necha ominlashdan iborat edi. Hozirgi davrda esa, jahon moliya bozoridagi osir kolmoqda.
Moliyaviy globallashuv jarayoni ayniqsa jahon iqtisodiyotining uchta asosiy markazlarida kuchaygan boarbiy Evropa va Yaponiya kiradi. Moliyaviy spekulyatsiya operatsiyalari ham aynan mazkur uchtalik chegaralaridan tashqi dunyoga tarqaladi. Valyuta bozorining global aylanmasi bir kun davomida 0,9-1,1 trln. AQSh dollariga etadi.
|
| |
